De coronacrisis is slecht nieuws voor de plasticrevolutie
Een ongekend lage olieprijs en een run op mondmaskers. Het zijn zomaar twee redenen waarom het recyclen van plastics momenteel bepaald geen winstgevende business is. “Het is een dodelijke combinatie dat de prijs van ‘nieuwe’ monomeren nu zo veel lager is, en de vraag naar wegwerpplastics juist veel hoger.” Chemicus Katja Loos (Rijksuniversiteit Groningen) ziet met lede ogen aan wat de coronacrisis doet met de talloze goede intenties om tot een circulaire plasticeconomie te komen.
Verbruik single-use plastics is enorm
Het onderzoek van Loos spitst zich in grote lijnen toe op het verduurzamen van de plasticketen, van het optimaliseren van recyclingprocessen tot het produceren van 3D inkt uit biomassa. “We hebben de afgelopen jaren echt grote stappen gezet, en ik zie een volledig circulaire plasticeconomie als het uiteindelijke doel van ons onderzoek.” Natuurlijk zal het nooit volledig lukken om dit te bereiken, maar er zijn al grote stappen gezet.
En toen kwam corona. De gevolgen van de crisis zijn oprecht een klap in het gezicht van alle goede ontwikkelingen zegt Loos. “We zien dat steeds meer dingen weer in plastic verpakt worden vanwege de hygiëne. De vraag naar mondkapjes, die voor een groot gedeelte bestaan uit plastic, is uiteraard enorm toegenomen. Het baart me echt zorgen.”
“”De vraag naar mondkapjes is enorm toegenomen. Het baart me echt zorgen.” “
Haar moeder, die woont in Duitsland, krijgt bij elk bezoek aan de supermarkt een nieuw mondkapje aangereikt dat vervolgens weer weg wordt gegooid. “Het verbruik op die schaal is enorm.” Niet alleen de toename in single-use plastics is zorgwekkend, de lage olieprijs is bepaald geen aansporing om werk te (blijven) maken van gerecycled of biogebaseerd materiaal. “In beide opzichten gaan we echt de verkeerde kant op.”
Recycling is niet gratis
Maar wat maakt recycling nu eigenlijk zo duur? “Dat komt doordat verpakkingen meestal niet van een en dezelfde soort plastic zijn gemaakt. Het bakje waar de yoghurt in zit is vaak niet van hetzelfde materiaal als de deksel.” En omdat elke plasticsoort een eigen verwerkingsproces vergt als het op recycling aankomt moet het eigenlijk eerst gesorteerd worden. “Dat is in de kern wat het zo duur maakt, en dus niet winstgevend als productie uit olie zo goedkoop is.”
Uiteindelijk lijkt het ‘sorteerprobleem’ dus de grootste bottleneck voor de het recyclingvraagstuk. “Daar kun je grofweg op twee manieren een oplossing voor zoeken. Je kunt de plastics ‘chemisch’ scheiden, bijvoorbeeld door ze af te breken tot aan de moleculaire bouwstenen, te zuiveren, en vervolgens weer opnieuw op te bouwen tot nieuwe plastics.” Loos plaatst echter een kanttekening. “Het kost bakken met energie. Iedereen lijkt ervan uit te gaan dat we in de toekomst oneindig veel energie over hebben, maar ik denk dat het niet zo rooskleurig zal zijn.”
Loos benoemt ook een andere, meer basic, aanpak: mechanisch sorteren, wassen en omsmelten, dat noemen wij mechanisch recyclen. “Je zou echt een poging moeten doen om dit proces te optimaliseren.” Dat kan bijvoorbeeld door betere was- en sorteerinstallaties te ontwikkelen. “We hebben nou ook weer niet zo veel verschillende plastics.” Als je thuis alvast de scheiding wilt maken kom je uit op een handjevol soorten. “Veel daarvan kun je prima mechanisch recyclen en opnieuw verwerken in een andere vorm.” Een andere optie is om de manier hoe wij dingen verpakken aan te passen, ofwel “design for recycling”.
Universiteit en hogeschool zijn een team
Loos werkt vanuit haar vakgroep aan de RUG nauw samen met collega’s van NHL Stenden hogeschool, en met bedrijven bij onder andere Chemport Europe in Emmen en Delfzijl. Die samenwerking wordt steeds hechter vertelt ze. “Het idee van de universiteit van het Noorden heeft ons echt dichter bij elkaar gebracht.”
De leden van het samenwerkingsverband werken dan wel bij verschillende instellingen maar dat wordt steeds minder belangrijk. “Wij merken meer en meer dat we eigenlijk één team worden, een soort hydride vakgroep. We houden inmiddels al gewoon samen lab meetings.” Bij de hogeschool treft Loos overigens geen onbekenden aan. Een oud-promovendus van haar en meerdere alumni van de vakgroep zijn inmiddels werkzaam in het samenwerkingsverband. “Een van hen is cum laude gepromoveerd, ik zei hem toen dat ik voor hem een carrière als hoogleraar zag weggelegd. Maar in plaats daarvan verkoos hij om zijn onderzoek voort te zetten in een lectoraat. Daar ligt de focus meer op toegepast onderzoek samen met het bedrijfsleven, zonder de hoge publicatiedruk die heerst in de academie.
Ik hoop stiekem lector te worden na mijn promotie
Binnen het hbo vinden meer gepromoveerden hun roeping, ziet Loos. “Je kunt daar onderzoek doen en onderwijs geven in een prettige balans. Ik snap wel dat mensen ervoor kiezen. Je ziet gewoon dat de werkdruk op universiteiten ontzettend hoog is.” Tegelijkertijd neemt de instroom van studenten uit het hbo langzaamaan toe. “We zien in onze master steeds meer studenten instromen die komen van de hogeschool. Die hebben dan toch meer interesse in de fundamentele scheikunde en willen zich daar verder in bekwamen.” Zelf geeft ze ook les binnen de master kunststoftechnologie op de hogeschool. “Zo vinden we elkaar ook binnen het onderwijs steeds meer.”
In deze toch wel lastige tijd voor hernieuwbare plastics weten de onderzoekers elkaar nog steeds goed te vinden. “Ik hoop dat corona ook op een gegeven moment weer weg is, en dan gaan we gewoon door met onze missie. Mensen willen ook gewoon minder plastic gebruiken, ze zijn geschrokken van de beelden van zeeschildpadden die stikken in een plastic rietje. Daarentegen snap ik wel dat mensen momenteel liever een flesje water drinken, dan met zijn allen uit een karaf, maar die tijd komt wel weer.”
