Kamer wil ook na corona studenten uit de spits weren
Hoe het spitsmijden er voor studenten in september precies uit gaat zien is nog niet duidelijk, want de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, Stientje van Veldhoven (D66) is nog in gesprek met onderwijskoepels en OCW, zo werd duidelijk tijdens een debat met de Kamer over corona en het OV.
Het kabinet is ook nader geadviseerd door vier planbureaus over het ontlasten van het OV. De meest effectieve manier is om het fysieke onderwijs aan hogescholen en universiteiten terug te brengen met 50% en om studenten buiten de spits te laten reizen. Deze maatregel zou direct een verlichting van 20 tot 25 procent van de drukte in de ochtendspits opleveren, te mooi om te laten liggen zo lijkt.
Leren van Arnhem en Nijmegen
Het Kamerlid Postma van het CDA verwees in het debat naar de succesvolle pilot van de HAN en de Radboud Universiteit over het spitsmijden. “Het CDA pleit er al langer voor om werk te maken van de spreiding van de starttijden van opleidingen, om zo de spits te ontlasten. Mede vanwege de succesvolle proef in de regio Arnhem en Nijmegen. Kan de staatssecretaris aangeven of zij dit moment aangrijpt om dit structureel beter te regelen, zodat de spits ook na de coronacrisis minder wordt belast?”
Ook Stieneke van der Graaf van de ChristenUnie drong er ook op aan om spitsmijden ook na corona te continueren. “Het spreiden van reizigers buiten de spits was altijd al een uitdaging die aangepakt moest worden, maar is nu urgenter dan ooit. Ik ben blij dat de staatssecretaris in overleg is met verschillende partijen om tot een plan te komen.”
Scholen moeten geen reisbureau worden
Toch waren er bij de ChristenUnie zorgen dat er nu toch te veel op het bordje van onderwijsinstellingen komt te liggen. “Mijn fractie bereiken toch ook wel berichten dat onderwijsinstellingen zich niet gehoord voelen of verbonden voelen aan de gemaakte afspraken. Hoe voorkomen we dat het capaciteitsvraagstuk op het bordje van de onderwijsinstellingen wordt gelegd? Scholen geven bij mij aan als een soort reisbureau te moeten optreden. Met name scholen die leerlingen of studenten hebben die afkomstig zijn uit verre streken.”
De staatssecretaris kon dit bevestigend beantwoorden. “Ik heb direct na dit overleg een gesprek met de minister van OCW en alle onderwijskoepels om na te denken over deze stap. Dus ik hoop voor de zomer daar de Kamer verder over te berichten. Wij kijken heel nadrukkelijk wat we nu moeten doen, maar we kijken ook vooruit.”
Rutger Schonis van D66 wees erop dat de staatssecretaris de lesroosters wel goed moet afstemmen met het onderwijsveld. “D66 snapt dat er afspraken gemaakt moet worden over het mijden van de reizigers tijdens de spits, maar afspraken hierover tussen vervoerders en onderwijsinstellingen moeten wel goed worden afgestemd. Kan de staatssecretaris bevestigen dat lesroosters op dit moment worden afgestemd met vervoerders?”
Gratis OV-fiets bij OV-studentenkaart
Van Veldhoven zei dat daar op dit moment afspraken over worden gemaakt. Ook omdat de afspraken per onderwijssector weer kunnen verschillen. “We hebben met OCW afspraken gemaakt over het opschalen. We praten over de verschillende stappen over de opening van het onderwijs. In het voortgezet onderwijs wonen leerlingen toch vaker dichter bij de school, dan bijvoorbeeld in het mbo of het hbo en de universiteit, waar er meer afstand is naar de instelling.”
GroenLinks deed in het debat de suggestie om de ov-fiets gratis te maken voor studenten, om op die manier het ov te ontlasten. “Nederland is natuurlijk koploper op het gebied van fietsen, maar de afgelopen weken is het links ingehaald door Duitse en Italiaanse steden. Als meer mensen de fiets pakken dan ontlasten we het OV. Dat betekent wel dat wij de fiets echt ruim baan moeten geven. Bijvoorbeeld door een gratis OV-fiets bij een OV-studentenkaart of treinabonnement.”
Veel tourbussen staan nu stil
Bij het debat deed Roelof Bisschop van de SGP de suggestie om tourbussen in te zetten om het ov op die manier te ontlasten. Zeker voor studenten die uit de regio moeten komen. “Veel tourbussen staan nu stil omdat vakantiereizen nu niet doorgaan, die sector is zwaar getroffen door de coronacrisis. Kunnen die tourbussen niet ingezet worden om OV-capaciteit uit te breiden voor specifieke trajecten of doelgroepen?”
Zeker voor studenten die uit de regio moeten komen, kan dit een welkome oplossingen zijn zo vindt de SGP. “Buiten de spits reizen is in de Randstad goed te doen. Maar als je buiten de Randstad komt in het landelijke gebied en men moet die reis maken buiten de spits, en er veel minder bussen rijden dan wordt het wel een stuk lastiger. Ik vraag aan het kabinet om op dit punt aan te sturen op regionale afspraken.”
Kosten niet bij de instellingen leggen
De staatssecretaris zei tijdens het debat dat hier regionaal zeker afspraken over te maken zijn. Bisschop voegde daar nog wel aan toe dat onderwijsinstellingen niet voor de kosten moeten opdraaien. “Ik vind in ieder geval op voorhand niet dat als er een systeem van busvervoer opgezet moet worden dat dan de lasten daarvan op de scholen zouden moeten komen. Ik vind dat daar creatief gezocht moet worden naar een effectieve ondersteuning van die vervoersbedrijven en een effectieve aanpak van vervoer.”
De staatssecretaris benadrukte in het debat nog maar eens uit hoe belangrijk het is om juist die spits te ontlasten. “Als je naar de cijfers kijkt van het openbaar vervoer van Nederland dan ziet het eruit als een grafiek met twee pieken. Je ziet een hele duidelijke hoge piek in de ochtend waarin we eigenlijk boven onze capaciteit zitten. Dat zijn de beelden met die overvolle bussen, trams en metro’s. In de avondspits zie je ook zo’n soort piek daartussen zit echt een dal. Daar is dus capaciteit, die er wel is maar niet benut wordt.”
De sleutel voor het oplossen van drukte in de spits lijkt voor een groot deel te liggen bij studenten. “Wij proberen nu met elkaar te kijken of er inderdaad een deel van die spitscapaciteit naar het dal kan worden verplaatst. En daarbij gaan we niemand verbieden om met het openbaar vervoer te reizen, op geen enkel moment is het voor een student verboden om in de spits te reizen.”
Desalniettemin zoekt Van Veldhoven de oplossing voor het OV-vraagstuk in de eerste plaats bij de grootgebruikers. “Studenten zijn een hele grote groep, zo’n 30% van de reizigers.” Zo rekende de staatssecretaris de Kamer voor. “Als je die naar het dal kan verplaatsen dan is dat een enorme winst. Als de cijfers het toelaten dan kunnen we ook steeds meer ruimte benutten in het openbaar vervoer.”
Planbureaus adviseren het kabinet
Eerder deze week is de regering nader geadviseerd over het OV ontlasten tijdens de coronacrisis. Iedereen die kan moet de komende tijd nog steeds zo veel mogelijk thuis onderwijs volgen. Dat hebben het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) becijferd in een advies aan het kabinet.
Zij hebben een reeks aan voorstellen gedaan om het OV te ontlasten zij keken naar maatregelen als het afschaffen van de ouderkorting, duurder maken van treinkaartjes en de spreiding en verruiming van winkeltijden. Deze maatregelen zijn afgezet tegen de maatschappelijke en economische effecten en die blijken bijna allemaal nadelig. De maatregelen op het gebied van onderwijs daarentegen lijken dat niet te zijn volgens de berekeningen van de planbureaus.
Een van de maatregelen is om het onderwijs fysiek niet plaats te laten vinden. Als deze studenten niet meer reizen kan er 20% tot 25% aan ov-bezetting bespaard worden, in de avondspits is dat minder namelijk 10%. De negatieve effecten van volledig thuis onderwijs en werken kunnen verminderd worden door gradaties en combinaties te maken. Maar de planbureaus noteren daar wel bij dat reisbeperkingen voor studenten de toegankelijkheid raken van het onderwijs.
Het hoger onderwijs alles op afstand
De huidig voorgestelde maatregelen om onderwijs te verzorgen tussen 11:00 en 15:00 en na 20:00 uur zorgt ervoor dat er in deze periode een toename is van 5 à 10 procent. Ook wordt er nog voorgesteld om alleen voor mbo’ers 50% fysiek onderwijs te verzorgen en het hoger onderwijs alles op afstand. Toch blijft de meest gunstige maatregel om voor zowel het mbo en hoger onderwijs het fysieke onderwijs met 50% te verminderen en buiten de spits reizen.
Op de korte termijn hebben deze maatregelen geen effecten op de economie. Op de lange termijn is er wel een negatief effect op de economie te verwachten. De kennisoverdracht van digitaal onderwijs is namelijk minder dan bij fysiek onderwijs. Onder normale omstandigheden leidt een jaar extra onderwijs voor een individu tot een inkomen dat circa 8 procent hoger ligt. Een half tot een heel jaar aan digitaal onderwijs kan er dus toe leiden dat de huidige generatie studenten uiteindelijk minder inkomen heeft.
