Omarm digitale didactiek en ga het gesprek aan met de techgiganten
Door de COVID-19 crisis is het een drukte van je welste geweest het afgelopen voorjaar. Ook bij de Open Universiteit werden we verrast door de impact op onze bedrijfsvoering en onderwijs, hoewel we als online universiteit te boek staan. Logischerwijs werd ook ik, als representant van een instelling die geldt als dé expert op het terrein van digitalisering, vaak gevraagd om mijn mening over deze crisis. Deze geef ik hier kort weer.
Noodonderwijs
Dit artikel gaat ook over werknemers in het onderwijs. Voor mij ‘helden in de tweede categorie’ (‘helden uit de eerste categorie’ zijn de mensen werkzaam in de zorg). Deze tweede categorie is niet levensreddend maar wel medeverantwoordelijk voor de voortgang in de maatschappij. Zij hebben heel veel moeite gedaan om de continuïteit van het onderwijs, het tentamineren en de bedrijfsvoering aan instellingen te waarborgen. Ik noem deze mensen nu even bewust niet ‘docenten’, want heel veel inspanning kwam net nu ook van de IT- afdeling, de bedrijfsvoering en de overige ‘ondersteuning’.
De continuïteit werd hoofdzakelijk gewaarborgd door wat ik noem ‘nood’onderwijs. Is dit te vergelijken met het online– en afstandsonderwijs waar mijn instelling voor staat? Daar kan ik kort op antwoorden; nee, dat is het zeer zeker niet. Noodonderwijs staat voor snelle oplossingen, improvisatie en ‘goed is goed genoeg’.
Gezien de omstandigheden is daar alle respect voor op te brengen en petje af voor iedereen die het onderwijs zo snel heeft omgezet. Echter, professioneel online- en afstandsonderwijs staat voor gedegen, op ervaring gebaseerd, methodisch ontworpen onderwijs. Met veilige software, een uitgekiende digitale didactiek en activerende werkvormen.
“”Hoewel we als online universiteit te boek staan werden ook wij bij de Open Universiteit verrast door de uitdaging waar de crisis ons voor stelde.””
Bij de Open Universiteit gebruiken we een zelfgebouwde online leeromgeving Youlearn met controle over alle datastromen, we hebben een onderwijsmodel dat stoelt op activerend online onderwijs. We gebruiken in eigen productie gemaakte kennisclips, serious games et cetera, allemaal zodat het totaalpakket klopt.
Hoe weet ik dat? Omdat we heel veel onderwijskundig onderzoek doen naar ons eigen onderwijs. Op basis van dit onderzoek passen we ons onderwijs aan. Voor een rector magnificus gaan die aanpassingen natuurlijk nooit snel genoeg… maar toch dat is onze empirische werkwijze en die zorgt voor kwalitatief hoogwaardig en zeer gewaardeerd onderwijs.
Ga in gesprek met de techbedrijven over voorwaarden
Er is jarenlang te weinig aandacht geweest voor digitalisering in het gehele onderwijs. Andere sectoren hebben de mogelijkheden en kansen van digitalisering eerder en sneller benut, er valt nog veel te winnen voor het onderwijsveld. De crisis toont nu aan dat docenten grote moeite hebben met het digitaliseren van hun onderwijs door een gebrek aan kennis op het terrein van de digitale didactiek.
Dat is zorgelijk en dat had de onderwijssector kunnen voorkomen door eerder serieus naar de mogelijkheden van digitalisering te kijken. Daarom zal de Open Universiteit ook gaan inzetten op verdere professionalisering van de digitale didactiek, hierover zijn we al in overleg met de verschillende onderwijssectoren.
Tot voor de crisis zag ik vooral veel pogingen om te waarschuwen tegen de digitalisering en de mogelijk negatieve gevolgen ervan. Er werd weinig gesproken over de randvoorwaarden die we nodig hebben om de digitalisering te laten slagen. Ja, je kunt waarschuwen voor het verdienmodel van commerciële partijen en dat je het zicht op data begint te verliezen, maar zoek een oplossing voor samenwerking met deze partijen. Praat over de voorwaarden waaronder je kunt samenwerken, hoe lastig dat soms ook is. De innovatie van onderwijstechnologische tools komt toch vaak uit de koker van bedrijven. Het moet mogelijk zijn om de wensen van gebruikers af te stemmen met de commerciële doelen van techbedrijven.
“”Eerlijk is eerlijk: waar zouden we zijn geweest zonder de commerciële producten van de grote techgiganten?””
Negeren, waarschuwen, verbieden, het zijn allemaal tijdelijke vertragingen. Dat toont de crisis nu ook aan want het eerst vermaledijde Zoom wordt nu ook in Nederland massaal omarmd. Ondenkbaar nog in december 2019, nu de meest populaire software. Ja, er is kritiek op het gebruik van deze software, maar er wordt mijns inziens weinig mee gedaan (en onze studenten hebben nauwelijks interesse in de te zeer academische discussie). Eerlijk is eerlijk: waar zouden we zijn geweest zonder de commerciële producten van de grote techgiganten?
Zeker zijn er schaduwkanten aan digitalisering (fake news, trollen, veiligheid, privacy issues, etc.) waarover niet licht gedacht moet worden. Daarom moeten we als onderwijssector de handschoen oppakken en eraan meewerken onderwijssoftware veilig te maken en invloed uit te oefenen op het ‘digitale ecosysteem’. De huidige en zeker toekomstige generatie studenten gaat niet minder maar juist meer met technologie in de weer. Zij maken zich vooral druk om het gemak, de gebruikersvriendelijkheid en mogelijkheden van technologie.
Natuurlijk zijn er voor de hand liggende redenen om vooral ook op fysiek onderwijs in te zetten. Ik ben de eerste die bevestigt dat iedereen ‘sociale verbondenheid’ nodig heeft om gemotiveerd zijn werk te kunnen doen of om te leren. Het onlangs gepubliceerde stuk van de Nederlandse rectoren dat pleit om studenten de ruimte te geven die ze nodig hebben om zich te ontwikkelen, vraagt daar nadrukkelijk om. Er moet meer ruimte komen voor campusonderwijs , al was het maar voor de persoonlijkheidsvorming van scholieren die aan een nieuwe cruciale fase in hun leven beginnen.
“”Niet altijd, niet overal, maar wel soms kunnen docenten beter vervangen worden door technologie.””
Dat betekent niet dat we niet naar de curricula moeten kijken en moeten zien waar onderdelen wel gedigitaliseerd kunnen worden. Korte kennisclips met ingebouwde activerende werkvormen zijn vaak toch echt geschikter dan een lang college waarbij je vaak alleen maar passief luistert. Niet altijd, niet overal, maar wel soms kunnen docenten beter vervangen worden door technologie. Zeker, interactie, debat en dialoog moeten synchroon en fysiek kunnen plaatsvinden aan een universiteit maar soms kan een asynchrone discussie of een virtueel debat met mensen uit andere uithoeken van de wereld ook van grote betekenis zijn.
Competent in digitale techniek
Als de Coronarook is opgetrokken is het urgent voor iedere onderwijsinstelling om toch tenminste na te denken over de mogelijkheden van blijvend professioneel digitaal onderwijs. Iedere onderwijsinstelling moet het eigen onderwijsmodel tegen het licht houden en ter discussie stellen. Speerpunten zijn curriculumvernieuwing in de richting van blended onderwijs en vernieuwing van toetsen (meer formatieve assessment momenten).
De allerhoogste prioriteit heeft de bijscholing van docenten in digitale didactiek. Iedere docent moet op dat terrein vaardig zijn want de kwaliteit van ook digitaal onderwijs ligt in zijn/haar handen. Het onderwijs moet plannen maken hoe het denkt te gaan afstappen van het improviseren bij het gebruik van digitale mogelijkheden. De docent zal meer de rol van onderwijsmaker moeten omarmen (i.p.v. onderwijsgever te zijn) en zich verdiepen in de digitale didactiek. Zo kan iedereen (instelling, docent en student) van professioneel digitaal onderwijs profiteren.
De maatschappij verandert en wordt meer blended (fysiek en digitaal in harmonie), de crisis heeft dit veranderproces op zijn hoogst versneld. Wij, de onderwijssector, moeten durven onze eigen onderwijsmodellen en aanpakken grondig te evalueren en ook durven te innoveren!
