VVD: kort instellingen die volgend jaar de kwaliteitsafspraken niet nakomen
Het was de eerste afspraak die de minister daags na het uitbreken van de coronacrisis heeft gemaakt met de koepels. Zij hoeven de kwaliteitsafspraken in 2021 niet meer te laten controleren voor de NVAO en krijgen de bijbehorende middelen, in totaal 380 miljoen euro, in 2021 overgemaakt in de lumpsum.
De Kamer lijkt er geen hamerstuk van te maken
Voor deze ‘noodmaatregel’ was nog wel een Algemene Maatregel van Bestuur nodig die onlangs naar de Kamer is gestuurd. De minister heeft haast met dit voorstel schrijft zij aan de beide Kamers, omdat voor 1 september het bedrag wettelijk wordt vastgesteld wat instellingen in 2021 krijgen overgemaakt. Maar een hamerstuk lijkt het vooralsnog niet te worden.
De VVD heeft principiële bezwaren tegen dit besluit. Blijkt uit de schriftelijke behandeling van deze spoedwet. Hoewel de grootste regeringspartij begrip heeft dat het beleid door de coronacrisis niet op alle punten volledig door kan gaan, maken de leden zich wel zorgen of de studievoorschotmiddelen door de verschillende instellingen wel op een adequate wijze worden besteed, zo schrijven zij aan de minister.
Uit de Kamervragen blijkt een diep wantrouwen in de richting van de hogescholen en universiteiten. De partij verwacht niet dat de instellingen in de toekomst hun afspraken over de opbrengsten van het leenstelsel altijd na zullen komen. De VVD wil in ieder geval geen carte blanche geven. Mocht blijken dat instellingen zich in 2021 niet hebben gehouden aan de afspraken, dan moeten zij het geld terug betalen aan OCW.
Instellingen worden niet geprikkeld om te investeren
Het is niet voor het eerst dat instellingen zonder een plan recht krijgen op de middelen die vrij zijn gekomen door het leenstelsel. Ook van 2018 tot 2020 hoefden instellingen nog geen plannen in te dienen. De VVD denkt daarom dat dit besluit ervoor zorgt dat instellingen geen prikkel krijgen om het geld van het leenstelsel te gebruiken voor investeringen in de kwaliteit.
De liberalen vragen de minister dan ook om aan het belang van studenten te denken” ”Is de minister het met deze leden eens dat studenten recht hebben op een adequate besteding van de studievoorschotmiddelen? Is de minister eveneens van mening dat het uitvoeren van de kwaliteitsafspraken de beste manier is om te voldoen aan een adequate besteding van de studievoorschotmiddelen?”
Nu deze plannen niet meer goedgekeurd dienen te worden door de NVAO betwijfelt de VVD of het geld van het leenstelsel wel wordt geïnvesteerd in onderwijskwaliteit. Om het meer huiselijk te maken vraagt de VVD: “Wat is het verhaal van de minister naar studenten en medezeggenschappers aan deze instellingen?”
Als voorbeeld gebruiken de liberalen de Universiteit van Tilburg. De NVAO heeft advies uitgebracht aan de minister dat de afspraken op alle drie de punten niet voldoet aan de eisen. “Waarom geeft de minister wel dit geld, terwijl ze in Tilburg op alle drie de punten waar de NVAO op controleert niet voldoet aan de eisen? Op deze manier kan niet gecontroleerd worden wat er met het geld gebeurt.”
Negen hogescholen voldoen niet
Er zijn echter veel meer hogescholen dan universiteiten die voor 2021 nog geen goedgekeurd plan hebben. De liberalen willen weten of deze instellingen zonder corona wel in staan zouden zijn geweest om een goedgekeurd plan voor kwaliteitsinvesteringen te maken. “Zoals het nu lijkt voldoen er maar liefst negen hogescholen niet aan de afspraken die gaan over het adequaat besteden van de studievoorschotmiddelen. Dit betreft Hogeschool Utrecht, Gerrit Rietveld Academie, Hogeschool Viaa, Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Rotterdam, Hotelschool The Hague, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Breda University of Applied Sciences en de Hogeschool van Hall Larenstein.”
De VVD stelt erg begaan te zijn met het lot van de studenten op de instellingen die tot nog toe geen goedkeuring kregen. Profiteren zij momenteel dus nog niet van de extra middelen, wil de partij weten. “Betekent dit eveneens dat een student aan een hogeschool die wel een reeds goedgekeurd plan heeft dus wel kan profiteren van deze gelden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld een student aan de Hogeschool van Amsterdam?”
De VVD wil druk op de ketel houden en vraagt de minister daarom ook pas het geld overmaakt nadat de plannen goedgekeurd zijn. Dit moet bestuurders een incentive geven om zo snel mogelijk met een goedgekeurd plan te komen. “[..o] het uitkeren van de gelden pas zou moeten plaatsvinden nadat zij over een goedgekeurd plan beschikken?”
Een bureaucratische exercitie
Tot slot wordt er door de liberalen op aangedrongen bij de minister om geld terug te vorderen als de NVAO in 2021 langsgaat en instellingen blijken geen goedgekeurd plan te krijgen van de NVAO. Dit moet er ook voor zorgen dat de kwaliteitsafspraken – waar zo lang over onderhandeld is – geen papieren tijger worden. “Verworden de kwaliteitsafspraken zo niet tot een bureaucratische exercitie zonder gevolgen waarvan juist de goedwillende instellingen de dupe zijn.”
De VVD stelt voor om een vorm van prestatiebekostiging hiervoor in de plaats te stellen à la de Commissie-Van Vught. Waarbij in 2017 ook geld weggehaald werd bij zes hbo-instellingen die de prestatieafspraken niet hadden gehaald en dit bedrag werd verdeeld onder de hogescholen die wel de afspraken behaalden. Dat betekent zo veel als het geld weghalen bij instellingen die zich niet aan de afspraken houden om vervolgens dit geld te gebruiken om goedwillende instellingen te belonen die de dupe worden van instellingen die zich niet houden aan de afspraken. “Zouden we hen bijvoorbeeld dan financieel juist niet meer studievoorschotmiddelen moeten uitkeren?”
D66 en CDA een stuk milder
Andere regeringspartijen zijn een stuk milder blijkt uit de schriftelijke behandeling. Het CDA heeft bijvoorbeeld het volste begrip voor het besluit de middelen uit te keren. “Het CDA kan het voorstel van de minister volgen vanwege de unieke omstandigheden waarin onderwijsinstellingen zich bevinden.”
Ook D66 steunt de minister in haar besluit: “D66 waardeert de wijze waarop docenten en medewerkers op hogescholen en universiteiten alles in het werk stellen om het onderwijs zoveel mogelijk doorgang te laten vinden. Zij hebben dan ook begrip om de kwaliteitsbekostiging voor 2021 toe te kennen.”
GroenLinks is als een van de drijvende krachten achter het leenstelsel dan weer minder enthousiast over het voornemen van de minister. De partij erkent dat de coronacrisis processen kan vertragen maar dat dit probleem zeker voorkomen had kunnen worden. “Deze leden benadrukken dat onderwijsinstellingen de plannen voor de studievoorschotmiddelen al gereed zouden moeten hebben en vragen of de minister in hoofdlijnen met de Kamer kan delen wat de oorzaken zijn van de negatieve beoordelingen door de NVAO van zeventien instellingen.”
De SP is ook opvallend mild over het besluit van de minister. “De SP heeft begrip voor het besluit om de kwaliteitsbekostiging over het jaar 2021 toe te kennen gezien de situatie.” Wel heeft de SP zorgen dat het geld van het leenstelsel gebruikt wordt voor problemen die ontstaan vanwege Corona. “SP wijst erop dat instellingen in de jaren 2020 en 2021 hoogstwaarschijnlijk extra kosten zullen maken vanwege noodzakelijke aanpassingen aan de onderwijswerkelijkheid door COVID-19, bijvoorbeeld door les te geven in kleinere groepen. De leden vragen hoe voorkomen kan worden dat de middelen voor kwaliteitsverbeteringen in deze periode worden gebruikt om financiële gaten te vullen die ontstaan door COVID-19.”
