Minister ziet niets in ‘Wiersmaboete’ bij kwaliteitsafspraken

Nieuws | door Frans van Heest
1 juli 2020 | De minister voelt er niets voor om een derde van het geld terug te vorderen als er instellingen zijn die in 2021 geen kwaliteitsafspraken hebben gemaakt. Dit zijn volgens de minister old school prestatieafspraken.
Dennis Wiersma,

Een van de eerste beslissingen die OCW nam na de uitbraak van de coronacrisis was om het proces rondom de kwaliteitsafspraken voor volgend jaar stil te leggen. Er waren op dat moment nog 19 instellingen die nog niet een door de NVAO goedgekeurd plan hadden klaarliggen. De minister besloot daarom voor het jaar 2021 de opbrengsten van het leenstelsel generiek uit te keren aan de instellingen. Daarvoor was nog wel een AmvB voor nodig en uit de schriftelijke behandeling in de Kamer werd toen al duidelijk dat de VVD hier buitengewoon kritisch op was.

Middelen moeten worden teruggevorderd

De minister moest zich gisteren verantwoorden in de Kamer over dit voornemen. De VVD bleek inmiddels ook steun te hebben gekregen van GroenLinks. Eerder diende Dennis Wiersma (VVD) in een kort schriftelijk overleg in op deze kwestie waarin hij vaststelde dat er twee jaar van kwaliteitsafspraken er nog steeds 19 instellingen zijn die geen goedgekeurde plannen hebben. Als er in 2021 geen kwaliteitsafspraken zijn, houden de instellingen zich volgens Wiersma niet aan de afspraken.

De groep aan de andere kant van de afspraken: de studenten, zijn hun afspraak al wel nagekomen: in plaats van een basisbeurs te ontvangen zijn zij nu gedwongen te lenen bij DUO. Nu de instellingen nog, zo zei hij in de Kamer. “De studenten zijn hun kant van de belofte nagekomen bij de invoering van het studievoorschotstelsel, maar instellingen zonder goedgekeurde plannen hebben dit tot op heden nog niet gedaan.”

Daarom verzocht Wiersma samen met Lisa Westerveld van GroenLinks de minister om met deze instellingen in gesprek te gaan. Die volgens de VVD: “verzaakt hebben om een goedgekeurd kwaliteitsplan in te dienen. In het geval dat onderwijsinstellingen na 31 december 2021 niet over een goedgekeurd kwaliteitsplan beschikken, moet een derde deel van de studievoorschotmiddelen over het jaar 2021 terug worden gevorderd en deze kan dan worden verdeeld over de overige onderwijsinstellingen.”

Een jaar uitstel is bespreekbaar

Jan Paternotte van D66 begreep weinig van deze motie van GroenLinks en D66. “Als de instellingen volgend jaar niet alsnog goedgekeurde afspraken krijgen, dan verliezen ze voor 2022, 2023 en 2024 hun kwaliteitsgelden.” Aangezien dit reeds is vastgelegd in de wet is het volgens het D66-Kamerlid niet nodig hier extra op toe te zien. “Waarom is daar de ‘Wiersmaboete’ nog voor nodig? Welke aanmaning denkt u dat die instellingen niet begrijpen.”

Volgens Wiersma hebben instellingen ondanks corona genoeg tijd gehad om te werken aan deze afspraken. “Ik snap de terughoudendheid niet om instellingen aan te sporen om hun kwaliteit te verbeteren. Dat is waarom we die kwaliteitsafspraken hebben bedacht met elkaar. Als onderwijsinstellingen er nog steeds niet in geslaagd zijn om dat te doen, vind ik dat we daar best stevig over mogen zijn, maar dat we natuurlijk ook begrip mogen hebben voor de situatie met corona. Ik ben er dus niet tegen dat we het een jaar uitstellen.”

Wiersma moest wel erkennen dat ook de daarop volgende jaren instellingen dan ook voor een derde gekort worden. “Als ze er echt een potje van maken en dat dus niet voor elkaar krijgen, dan is het inderdaad 2022 en 2023, maar dan is het wat ons betreft ook een derde deel.”

Studenten een stok achter de deur geven

Wiersma zei dat hij dit voorstelt om ook de medezeggenschap te helpen. “Dat is een stok achter de deur voor deze instellingen en een signaal vanuit een aantal partijen dat je die kwaliteitsafspraken bloedserieus moet nemen. Als u zegt: ‘ach ja, we zien wel of ze het nou wel of niet doen, je krijgt sowieso dat geld’, dan vind ik dat u die studenten eigenlijk een beetje laat zitten en de medezeggenschap vooral niet helpt. Die hebben dat nodig als stok achter de deur. Daar ben ik van overtuigd.”

Paternotte wees er vervolgens op dat dit bedrag per instelling kan oplopen in de miljoenen die dan teruggevorderd moeten worden. “Het gaat hier om honderdduizenden euro’s, soms zelfs een miljoen die je dan misschien wilt gaan terughalen. Het zou u sieren als u ze in deze coronatijd, waarin docenten alles op alles hebben gezet om het onderwijs online te zetten, een bloemetje stuurt, maar u stuurt ze een aanmaning die ze echt niet nodig hebben. Dit leidt ertoe dat de hogescholen een reden hebben om dat geld op de plank te leggen in plaats van in het onderwijs te steken.”

We hebben studenten blij gemaakt met niks

De VVD bleek ongevoelig voor het argument van de bloemen en de aanmaning. Wiersma verwees naar de studenten van wie de basisbeurs is afgepakt. “Ik vind het belangrijk dat wij als Kamer aangeven dat we de kwaliteitsafspraken bloedserieus nemen en dat we daar ook verwachtingen tegenoverstellen. Als je na meer dan twee jaar je zaak niet op orde hebt, je nog een keer uitstel krijgt en je dan nog je zaak niet op orde hebt, dan hebben we al die studenten op die instellingen die we sinds 2015 de basisbeurs hebben afgenomen, blij gemaakt met niks.”

Paternotte wees erop dat het probleem van de mislukte afspraken zich vooral op hogescholen voordoet en het gevolg is van de werkwijze van de NVAO, dit bleek uit de gesprekken die hij daar gevoerd had. “Daar zeiden mensen uit de medezeggenschapsraad dat het volgens hen goed was gegaan, maar dat het nog niet volledig voldoet aan het proces zoals de NVAO dat van hen vraagt.”

Westerveld kon zich deels vinden in het betoog van Paternotte maar wees erop dat al eerdere afspraken rondom het leenstelsel niet zijn nagekomen. “Ten eerste is het de vraag of de voorinvesteringen op de goede plek zijn terechtgekomen. We weten dat dat voor een deel niet is gebeurd. We merken nu bovendien een paar jaar later dat een aantal instellingen het toch niet voor elkaar krijgt om zich te houden aan de kwaliteitsafspraken. Wat zouden we dan kunnen doen om ervoor te zorgen dat de beloftes die we hebben gedaan aan deze studenten, wél worden nagekomen?”

Op detailniveau keurt de NVAO plannen af

Paternotte wees er nog maar eens op, op wat voor detailniveau de plannen soms zijn afgekeurd en om daar dan nu zulke grote consequenties te verbinden. “Een voorbeeld dat ik hoorde, was dat de medezeggenschap eigenlijk heel content was met de afspraken, maar dat er vrij laat in het proces nog kleine dingen gewijzigd zijn. Dat ging om zaken als boeken in de bibliotheek, die e-books werden, en op basis daarvan is dan gezegd: op dat element is het proces niet helemaal goed doorlopen en op basis daarvan kunnen we de kwaliteitsafspraken nu niet goedkeuren.” In deze coronatijd waar veel mensen en bedrijven compensatie krijgen vindt hij dat een verkeerd signaal.

De minister evenals haar partijgenoot Paternotte weinig enthousiast. Deze motie ademde namelijk alles waarin men in het hoger onderwijs sinds de prestatieafspraken vanaf wilde. “Toen ik de motie zag en het debat net hoorde, moest ik terugdenken aan het eerste gesprek dat ik als minister had met alle onderwijsinstellingen en de studentenbonden over de te maken kwaliteitsafspraken.”

Funest voor investeringen in kwaliteit

Van dat gesprek is duidelijk een  boodschap blijven hangen: “Zij deden één oproep aan mij. Ze zeiden: ‘Minister, wat we ook afspreken, zorg dat er geen systematiek komt zoals we die hadden met de prestatieafspraken, die het mogelijk maakte om terug te vorderen. Doe dat niet, want het is funest voor investeringen in kwaliteit.’”

Ook de minister verwees hierbij het probleem bij de hogescholen. “Als je kijkt waar de afspraken nog niet zijn goedgekeurd, dan is dat met name bij hogescholen, en eigenlijk omdat men onderschat heeft hoe stevig ook de NVAO boven op de kwaliteit van die afspraken ging zitten. Dus is er nog even ruimte nodig voor een verbeterslag, maar ik heb — ook als ik met instellingen spreek — de vaste overtuiging dat zij alles op alles zetten om dat op orde te krijgen.”

Dat doe ik thuis ook niet

De minister was dan ook ongemeen hard in het oordeel over deze motie. “Als je nou wilt dat er in het komende jaar níét wordt geïnvesteerd, dan moet je deze motie aannemen. Dan weet je namelijk zeker dat instellingen dat geld op de plank laten liggen. Met het zwaard van Damocles boven je hoofd dat je het misschien moet terugbetalen, ga je dat geld niet uitgeven. Dat doe ik thuis ook niet. Als ik weet dat ergens mogelijk nog een vordering op komt, dan hou ik dat geld wel op mijn rekening.”

Volgens de minister was deze motie namelijk weer ‘old school’ prestatieafspraken zoals die zijn gemaakt onder staatssecretaris Halbe Zijlstra in de kabinetsperiode Rutte I. “Ga instellingen niet juist nu belasten met dreigementen dat ze het moeten terugbetalen. In potentie gaat het om miljoenen euro’s wanneer we zeggen dat ze de oploop niet krijgen. Dan doet iedereen natuurlijk z’n stinkende best om goede afspraken te maken. Laat daar geen twijfel over bestaan. Maar ik ben er hartstikke tegen om juist nu, in deze tijd, terug te keren naar ‘old school’ prestatieafspraken, dus ik ontraad deze motie.”

Donderdag wordt er gestemd over de motie.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK