Rutte zegt weinig te kunnen doen tegen bezuinigingen op onderzoek

Nieuws | door Frans van Heest
15 juli 2020 | Minister-president Rutte verwacht niet dat de miljardenbezuiniging op het onderzoeksbudget van de Europese Commissie teruggedraaid wordt.

Afgelopen vrijdag werd door de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel een laatste voorstel gepresenteerd voor de Europese meerjarenbegroting. Daarin staat een bezuiniging ingeboekt van € 5 miljard op het Europese onderzoeksprogramma Horizon Europe. Aanstaande vrijdag is er een Europese top belegd waarin de regeringsleiders deze begroting bespreken.

Een deel van het geld komt uit het herstelfonds

Van de oorspronkelijke €94,5 miljard die aanvankelijk in de begroting was uitgetrokken voor wetenschappelijk onderzoek blijft er de komende zeven jaar maar € 89,4 miljard over. Een deel van die €89,4 miljard namelijk €13 miljard wordt betaald vanuit het Europese herstelfonds voor Corona.

In de Tweede Kamer zijn er bij veel partijen bezwaren tegen deze bezuiniging. Mark Rutte stelde dinsdagavond tijdens het debat dat hij er weinig fiducie in heeft dat deze aanpassing teruggedraaid kan worden, omdat op andere delen van de meerjarenbegroting en met name het herstelfonds voor Corona al tot in den treure onderhandeld wordt.

De kritiek vanuit de (internationale) wetenschap was niet van de lucht toen het bericht over de nieuwe begroting van Michel naar buiten kwam. Kurt Deketeleare Secretaris-Generaal van de LERU, de koepel van Europese onderzoeksuniversiteiten reageerde woedend. En kon het niet laten om uit te halen naar zijn Belgische landgenoot Michel. “Wat een zwakke voorzitter van de Europese Raad,” twitterde Deketelaere.

Eerder nog stelde Deketelaere in een interview met ScienceGuide dat de coronacrisis juist een zwaarwegend argument zou moeten zijn om te investeren in wetenschappelijk onderzoek. Het bezuinigingen op onderzoek en innovatie is volgens de voorman van de LERU in volledige tegenspraak met de dagelijkse retoriek van Michel voor meer Europese wetenschap en innovatie. Inmiddels hebben 800 Europese kennisinstellingen een oproep gedaan om deze bezuiniging terug te draaien.

D66 vindt Rutte een VVD-havik

Ook in Nederland ontstond er felle kritiek. De doorgaans op Twitter weinig uitgesproken voorzitter van de VSNU, Pieter Duisenberg ageerde in een reeks tweets tegen deze korting. Hij rekent voor dat dit voor Nederland een bezuiniging oplevert van 400 miljoen euro door gemiste onderzoeksbeurzen, en dat hierdoor de Nederlandse economie 3,6 miljard euro misloopt.

Deze verontrustende berichten hebben ook de Tweede Kamer bereikt, daar werd gisteren vergaderd in aanloop van de Europese top. De fractievoorzitter van D66 Rob Jetten hekelde de zuinige houding van Rutte in de Europese onderhandelingen over het Europese herstelfonds.

Jetten wil net als de Nederlandse polder en de universiteiten dat de EU meer geld steekt in innovatie. “De afgelopen week zagen we de premier af en toe als VVD-havik: leider van de vrekkige vier, die aan kiezers in Nederland wil laten zien dat hij vecht voor elke Nederlandse cent. En dat, terwijl hij zou moeten laten zien dat vechten voor dit fonds juist vechten is voor die Nederlandse centen.”

Volgens Jetten moet Europa zich juist uit de crisis investeren en verwees daarbij naar de berekening van Duisenberg. “Europees herstel maakt ons rijk. Dat zeiden VNO-NCW en de SER: investeren in Europa is nu in ons eigen belang. Dat zei ook de koepel van Nederlandse universiteiten, die alarm sloeg. Door te beknibbelen op Europese fondsen voor wetenschap en onderzoek loopt de Nederlandse economie 3,6 miljard euro mis.”

Hier wordt de Nederlandse kiezer blij van

Jetten ziet ook niets in de bezuiniging van 5 miljard op het Europese kennisprogramma. Volgens D66 kan deze bezuiniging teruggedraaid worden, bijvoorbeeld via nieuwe Europese belastingen. “Nederlandse universiteiten en Nederlandse wetenschappers, hameren erop dat dit Europese herstelfonds juist in het Nederlandse belang is, dat elke euro die we erin investeren hier meervoudig terugkomt in Nederlandse banen en in Nederlandse werkgelegenheid. Als we dat kunnen financieren met Europese belastingen, is dat volgens mij ook een verhaal waar de Nederlandse kiezer blij van wordt.”

Over de uitzonderlijke positie van Nederland in het binnenhalen van Europese onderzoeksmiddelen

Nu de Britten de Unie verlaten hebben is de begroting wel geslonken, maar die krimp gaat volgens Jetten onterecht ten koste van kennis. “Landbouw- en cohesiefondsen blijven onverminderd groot en de 25 miljard die de vrekkige vier eraf hebben onderhandeld, worden bezuinigd op kennis, midden- en kleinbedrijf en Europese grensbewaking.” Nederland snijdt zichzelf dan ook in de vingers vindt Jetten.

Nu Nederland de korting lijkt te mogen behouden, moet de volle inzet dan ook gericht zijn op een moderne begroting. “Ik verwacht van de premier dat die modernisering de komende dagen ook een van zijn eisen zal zijn.” Ook Bram van Ojik van GroenLinks zei ongemakkelijk te worden van de bezuinigingen op het Europese Onderzoeksprogramma. “Dat toch echt een Nederlands belang zou kunnen worden genoemd.”

Het geld gaat nu precies de verkeerde kant op

Eppo Bruins van de ChristenUnie sloot zich aan bij de woorden van zijn collega-Kamerleden. “De ChristenUnie ziet investeren in innovatie als een kans om sterker uit de crisis te komen. De aankondiging van de voorzitter van de Europese Raad dat hij ten opzichte van het vorige Commissievoorstel wil bezuinigen op innovatie, gaat precies de verkeerde kant op. De ChristenUnie zou eerder bezuinigingen verwachten op bijvoorbeeld het oude cohesiebeleid en niet op dat wat ons in de toekomst uit het crisisdal moet trekken.”

Evert-Jan Slootweg van het CDA was vooral verbaasd dat in het nieuwe voorstel van Michel een deel van het geld voor onderzoek betaald gaat worden uit het noodfonds. “Mijn fractie ziet in het huidige voorstel van Michel een handige manier om zinvolle zaken uit het Meerjarig Financieel Kader te verlagen en die onder het herstelfonds te stoppen. Horizon is daarvan een goed voorbeeld. Geld voor onderzoek, dat de Europese economie als economisch blok moet versterken, wordt op deze manier incidenteel gemaakt.”

Dit is het Europa van de jaren zeventig

Mark Rutte ontkende dat er bezuinigd wordt op Horizon. Er wordt meer geïnvesteerd dan in periode 2014-2020 zei hij. “Daar wordt niet op bezuinigd. Ook die budgetten worden nog steeds geïntensiveerd. Maar we zouden natuurlijk veel meer willen.” Rutte kon zijn teleurstelling over de Europese begroting op dit punt ook niet ontkennen. “De Europese begroting weerspiegelt voor een heel groot deel nog het Europa van de jaren zeventig en tachtig, met heel veel landbouwuitgaven en heel veel uitgaven aan cohesie.”

Rutte antwoordde ontkennend op vragen van Attje Kuiken van de PvdA dat de Nederlandse inzet op krimp van de Europese begroting als gevolg heeft dat er bezuinigd wordt op onderzoek, volgens de premier ligt in Europa wel de focus verkeerd. “Dat geloof ik echt niet. Alleen, het is natuurlijk wel waar dat er in Europa machtige, grote landen zijn die zeer hechten aan deze traditionele posten. Kijk naar een land als Frankrijk en zijn verslaafdheid aan het gemeenschappelijk landbouwbeleid.”

Ik zie deze vis niet op temperatuur komen

Rutte zei dat hij voortdurend inzet op de modernisering van de Europese begroting. “Waar we kansen zien om verder in te zetten op modernisering, doe ik dat, vanzelfsprekend.” Maar hij voegde daar wel aan toe: “We hebben al zo veel vissen te braden in deze discussie dat ik deze vis niet onmiddellijk helemaal op temperatuur zie komen.”

De premier doelde daarmee op de felle onderhandelingen met landen als Portugal en Italie die giften willen en geen leningen met het Europese Herstelfonds. Rutte wil alleen over giften of leningen praten als deze landen ook hervormingen doorvoeren in hun economie en arbeidsmarkt.

Uiteindelijk vond geen enkele partij het nodig om een motie in te dienen waarin gevraagd werd aan het kabinet om dit punt van Horizon aanstaande vrijdag en zaterdag in Brussel stevig op de agenda te zetten.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK