Dennis Wiersma: “Ik heb het gevoel dat ik het nooit goed kan doen in het hoger onderwijs.”
Afgelopen weekend werd de jaarlijkse VVD-onderwijsdag gehouden, dit keer geheel digitaal. Kamerleden gingen met betrokken onderwijsmensen uit de VVD in gesprek over de ontwikkelingen in het onderwijs. Wat voor uitdagingen liggen er in deze coronacrisistijd voor het hoger onderwijs en welke punten kunnen worden verbeterd? Pieter Duisenberg, oud-Kamerlid voor de VVD en VSNU-voorzitter, kondigde verder aan dat universiteiten samen met het hbo en mbo binnenkort online onderwijs gaan aanbieden voor werkenden.
In deze crisistijd is bijscholing van veel mensen noodzakelijk
VVD-Kamerlid Dennis Wiersma trapte de ochtend af. Hij benadrukte dat er veel meer mensen dan nu naar het hoger onderwijs moeten, zeker in deze crisistijd “We hebben nu enorme steunpakketten voor de economie. We hebben ook een grote opgave om mensen te begeleiden naar ander werk. We hebben tegelijkertijd een enorm krachtig hoger onderwijs en daar zitten heel veel mensen met kennis. Zouden we dat niet beter kunnen ontsluiten voor de mensen die dat nodig hebben?”
Het VVD-Kamerlid wil een beroep doen op universiteiten en hogescholen om mensen bij te scholen of die werken of werkloos zijn. “Het verwondert mij dat wij hier geen expliciete opdracht voor formuleren. Ik zou graag willen kijken hoe we dat kunnen doen, zonder dat we meteen allemaal argwaan creëren bij universiteiten en hogescholen en we weer te maken krijgen met discussies over een hoge werkdruk. Dat zou een mooi punt zijn waar we de komende tijd aan kunnen werken.”
Hoger onderwijs biedt werkenden en werklozen te weinig
Volgens Wiersma zijn er nu te veel barrières in het systeem om hoger onderwijs aan te bieden voor werkenden. “Men bekostigt nu hele trajecten en krijgt daar een diplomabonus voor. Hele korte trajecten zijn daarmee automatisch niet aantrekkelijk om aan te bieden, terwijl daar nu wel een grote behoefte aan is.”
Werkenden maken volgens Wiersma nauwelijks gebruik van het bekostigde hoger onderwijs. “Ik vind dat iedereen recht heeft op goed hoger onderwijs. 95 procent van de studenten in het hoger onderwijs is onder de 25, terwijl de grote uitdaging zit bij die 95 procent van de beroepsbevolking, dat zijn zo’n 7 à 8 miljoen mensen. Daar biedt het hoger onderwijs nu te weinig. Ik wil niet zwartepieten, het is niet dat er geen wil is. Ook voor mensen die nu werkloos zijn, zou de verleiding veel groter moeten zijn om zich bij te scholen. Wij moeten niet alleen met de stok dreigen van het verliezen van de uitkering.”
De Strategische Agenda van de minister moet worden aangepast
Om hier echt werk van te maken, moet volgens het liberale Kamerlid de Strategische Agenda van de minister worden aangepast. “We moeten hogescholen en universiteiten helpen om dat type onderwijs aan te aanbieden. Dat moet geen niche zijn, ook geen specialisme. Ik vind dat het de nieuwe standaard moet zijn. Dit moet wel een agenda zijn voor de toekomst. De Strategische Agenda van de minister moeten we daarom aanpassen. Er komen verkiezingen aan en hier moeten we dan gewoon keuzes maken.”
Wiersma vindt daarom dat de politiek het personeel in het ho moet helpen bij het innoveren van het onderwijs, ook om de werkdruk tegen te gaan. “Ik zie dat heel veel mensen in het hoger onderwijs schreeuwen om hulp. Of ze zijn heel boos en kunnen het niet meer aan. Ze moeten veel onderzoek doen en onderwijs verzorgen. Ik zie ook veel kramp en benauwdheid. Ik vind dat we die zorg serieus moeten nemen. We moeten die docenten hulp bieden door het onderwijs sneller te vernieuwen en te verbeteren. We moeten ze ook hulp bieden, zodat mensen het niet alleen hoeven te doen. Ik denk dat de overheid daar ook een stapje extra moet zetten.”
Suggestie voor oplossing werkdruk
Voor de toegenomen werkdruk heeft Wiersma een praktische oplossing. “Misschien een beetje onorthodox en niet perse een opvatting van de VVD”, zei hij er als disclaimer bij. “Bij rechten heb je bijvoorbeeld een aantal vaste vakken. Je zou met elkaar kunnen zoeken naar een vaste standaard. Dat betekent niet dat je op twaalf universiteiten hetzelfde vak geeft en het wiel uitvindt hoe je dat digitaal het beste kan aanbieden. Dat zou een oplossing kunnen zijn voor de werkdruk.”
VSNU lanceert deze maand nieuw onderwijsplatform
Voorzitter van de VSNU Pieter Duisenberg sloeg aan op het voorstel van leven lang leren van Wiersma. “Wij gaan met alle universiteiten ons leven lang leren-aanbod op een platform aanbieden. We hebben nu al de eerste onderwerpen, denk aan ICT, kunstmatige intelligentie en ondernemerschap. Op 23 of 24 september gaan we daarmee live op de VSNU-site. Het wordt een platform waar iedereen in Nederland naartoe kan en zelf kan kijken wat hij of zij nodig heeft en hoelang iemand wil studeren.”
Duisenberg sprak de ambitie uit om dit platform uit te breiden naar het hbo en mbo. “We hebben met die sectoren afgesproken om ons hele aanbod te ontsluiten, bijvoorbeeld rondom het thema energietransitie. Wij gaan eerst zelf als universiteiten over een week met ons voorlopige aanbod naar buiten. Het is nog niet zoals op Booking.com, maar je kan binnenkort wel zien wat voor aanbod er is.” Het is volgens de VSNU-voorzitter nog wel een uitdaging om dit ook wettelijk te regelen. “Je moet dit wel structureel inbedden. Het zit nu niet in de wettelijke taak, ook niet in de bekostiging.”
Wiersma is enthousiast over dit initiatief van de VSNU. Hij vroeg aan de VVD-leden hoe hij als Kamerlid dit soort initiatieven beter kan faciliteren. “Hoe kunnen we nu slim versnellen p een manier die ook een grote groep aanspreekt? Hoe kunnen we dat doen op een manier die niet meteen leidt tot allerlei discussies en irritaties in het hoger onderwijs? Ik heb soms het gevoel dat ik het eigenlijk nooit goed kan doen. Dus help mij omdat wel goed te doen, maar hoe dan?” Het antwoord op deze vraag bleef uit.
Vereniging Hogescholen frustreert vernieuwing
Het volgende onderwerp betrof de samenwerking tussen het bedrijfsleven en het hbo. Volgens Wiersma kan dit veel beter. “Het mbo vormt een goed voorbeeld met veel mooie trajecten in de bouw en andere technieksectoren, maar ook in de zorg. In het mbo is een goede verbinding tussen onderwijs en beroepspraktijk. Daar is een hele aparte structuur met sociale partners die ook zorgen voor leerbanen en stageplekken.”
In dit verband noemde Wiersma het hbo ‘een blackbox’ en hij hekelde bovendien de rol van de koepel. “Ik zie dat de Vereniging Hogescholen vooral vraagt om dit soort initiatieven zoals in het mbo niet in het hbo in te voeren. Een concreet alternatief hoe zij dat wel gaan doen hebben zij niet. Ik vind dat de VH hier verstoppertje speelt. Je zou die vernieuwing juist nu willen zien, nu bedrijven moeten vernieuwen.”
Docenten stellen zichzelf centraal, niet de leerlingen
Bij de slotsessie van de VVD-onderwijsdag nam oud VVD-Kamerlid Anne-Wil Lucas het woord die als Gebiedsdirecteur Kennispark Twente aan de Universiteit Twente (UT) verbonden is. In de onderwijsdiscussies op Twitter valt het haar op dat tijdens deze coronacrisis niet de leerling centraal staat. “Je ziet dat heel veel docenten vooral zelf pleiten dat ze terug willen naar het normale onderwijs en naar het klaslokaal. Gaat het nu over die leerlingen of over hen? Willen zij graag terug voor de klas, omdat zij het ingewikkeld vinden om digitaal les te geven, of hebben ze het belang van de kinderen hier voorop staan?”
De oud-onderwijswoordvoerder in de Kamer gaf zelf het antwoord. “Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat docenten vooral bezig zijn met wat voor hen prettig is. Dat is in het onderwijs iets wat steeds speelt. Dat ligt heel erg gevoelig. Je mag het niet zeggen, maar er is wel iets ingeslopen dat het onderwijs van de leraren is. Ik vind dat het onderwijs van de kinderen is.” Dit statement van Lucas leidde afgelopen weekend tot veel woede op Twitter onder docenten.
Overheid moet zich meer met onderwijs bemoeien
Volgens Lucas moet de VVD voorkomen dat het onderwijs in het defensief schiet. Zij spaarde daarbij haar eigen partij niet. “De opstelling van de VVD helpt ook niet altijd. Wij duwen docenten vaak in het defensief. Dat doe ik zelf ook, door stelling te nemen. We moeten daarom ook kritisch naar ons zelf kijken om het onderwijs echt in beweging te krijgen. Dat doe je niet door het onderwijs iedere keer op hun kop te geven. Dat werkt weinig motiverend.”
Wat wel problematisch is in het onderwijs is de zelfverklaarde autonomie. Volgens Lucas ligt de oorsprong van de doorgeslagen autonomie bij het rapport-Dijsselbloem uit 2016, waarin stond dat de overheid zich te veel met het onderwijs bemoeide. “Dat rapport is misbruikt door het onderwijs door te zeggen: ‘Bemoei je niet met ons.’ Terwijl de autonomie van het onderwijs gaat over de overheid die zich niet te veel met de inhoud moet bemoeien.”
Lucas vindt dat de overheid zich weer meer met het onderwijs moet bemoeien om het toekomstbestendig te maken. “Ik vind dat de overheid zich wel degelijk mag bemoeien met de wijze waarop en hoe onderwijs wordt gegeven, zodat het onderwijs ook voldoet aan de moderne tijd. Maar iedere keer wordt met de autonomie geschermd. Die discussie moeten we doorbreken. Waar gaat de politiek over en wat is de autonomie van het onderwijs?”
