“Van zondaar tot engel der wrake in een sprong”

Tijdens de academische jaaropening van de PThU in Groningen sprak De Graaf over haar onderzoek en vroeg zich af wat de kerk hier tegenover kan zetten. Is het gelovigen aanzetten om zich onbaatzuchtig en uit naastenliefde te bekommeren om anderen en de boodschappers van de verlossing te worden?

Krachtig en bedreigend

Radicale Verlossing is een krachtig motief, maar tegelijkertijd ook bedreigend. Het doel dat ermee wordt nagestreefd is redding, bevrijding en ook aflossing van schuld en slecht gedrag. Ze kwam het regelmatig tegen bij veroordeelde terroristen en extremisten die zichzelf opofferen in de strijd, of hun leven slijten in gevangenschap. Een keuze voor martelaarschap is een extreme daad van boetedoening om te komen tot verlossing. Reden voor De Graaf om er studie naar te doen, weliswaar met enige terughoudendheid omdat het onderwerp enorm veelomvattend en complex is.

Talloze jongeren worden erdoor gegrepen, aldus de hoogleraar History of International Relations and Global Governance. Het is een krachtig motief dat in alle religies voorkomt. In de Bijbelse theologie is het God zelf die zijn eigen zoon, de Messias, stuurde. Het Jodendom kent het bokje – de scapegoat –die de zonden van Israël op zich neemt. In de boeddhistische traditie bestaat verlichting. De islam kent in tegenstelling tot het christendom geen erfzonde, maar in de Koran is sprake van een register van slechte en goede daden die tegen elkaar worden weggestreept om tot een behoud van de ziel te komen. Een keuze voor martelaarschap is een extreme daad van boetedoening om tot verlossing te komen. Van zondaar tot engel der wrake in een sprong, zoals de hoogleraar het formuleerde.

Radicaal ongeduld

De terrorisme-expert constateert dat de wetenschap als verklaring voor de bereidheid van jongeren om naar Syrië af te reizen het veelal ten onrechte zoekt in psychologische factoren, achterstelling of meeloopgedrag, terwijl de media de oorzaak menen te vinden in de Islam en Koran. Het gaat echter volgens haar om een verlangen naar zingeving. En naar radicaal ongeduld om een tekort op te vullen in het hier en nu. De Graaf stelt dat de Radicale Verlossing niet uitsluitend een religieuze lading heeft, maar ook ideologisch en sociaal van aard is. Religie is wel een versterkende factor als in heilige geschriften praktijken worden gedicteerd. Ook sociologen en cultureel antropologen accepteren dat het zoeken naar zin, naar doelen die uitstijgen boven de eigen levenshorizon, inherent is aan alle culturen, aldus de hoogleraar.

De Graaf zal het door haar gekozen thema dit najaar ongetwijfeld in talkshows en optredens toelichten en uitdiepen. Het leent zich ook uitstekend voor vlammende rapteksten.