“We hebben het wezen en karakter van het onderwijs opnieuw uitgevonden”

Tijdens een online bijeenkomst opende Hogeschool Rotterdam deze week het nieuwe hogeschooljaar met als thema de positie van de hogeschool in de samenleving. Voorzitter Ron Bormans stelde dat de school haar positie opnieuw moet bevechten en docenten wisselden met een student ervaringen uit over de switch naar online onderwijs. Een van de conclusies: docenten kunnen veel van studenten leren.

“Het onderwijs is op een vrij extreme manier getest”

Bormans ging tijdens zijn toespraak in op de impact van de coronaperiode. “Het onderwijs is op een vrij extreme manier getest door de pandemie. Het is een vorm van reset die vergelijkbaar is met een probleem met de computer die je aan- en uitzet om te kijken wat er gaat gebeuren. Het is eigenlijk verbazingwekkend hoe wij daarop gereageerd hebben en hoe wij opnieuw het wezen en karakter van het onderwijs hebben uitgevonden.”

En de coronaperiode bracht volgens Bormans nog een inzicht. “Wat wij leren is dat het fenomeen school meer is dan een verzameling van opleidingen en een aantal curricula. De school is een gemeenschap waar ook de huismeester deel uitmaakt van het pedagogisch klimaat. En een gemeenschap waar ook de ICT’er, die meer dan gemiddeld hard gewerkt heeft de afgelopen maanden, deel uitmaakt van de gemeenschap ‘school’.”

Het belang van de hogeschool als fysieke ontmoetingsplaats is eveneens goed zichtbaar geworden. “Als je kijkt hoe studenten gereageerd hebben op die overgang naar online, dan zeggen de studenten in enquêtes: ‘Wij missen de school.’ Studenten die misschien soms wat plagerig en een beetje puberaal zeiden: ‘Ik moet naar school’ of ‘Ik vind de school niet leuk’ zeggen nu: ‘Ik mis de school’. Sommige studenten missen de school zodanig dat ze zijn afgehaakt zijn en kwijtgeraakt. Ook onze collega’s missen de school.”

“De school moet haar positie opnieuw bevechten”

Dat mensen terug verlangen naar de school vraagt volgens de bestuurder wat van de samenleving. “We moeten de school een beetje opnieuw uitvinden. Mensen willen daarmee verbonden worden. De school moet haar positie opnieuw bevechten. Ik vind dat mensen in de Nederlandse samenleving meer van onze scholen moeten houden. Scholen zijn belangrijke plekken en dat zijn ze altijd geweest. Zeker in de moderne tijd, met zijn fragmentering, fake nieuws en afkalvende zekerheden. Dan heb je scholen nodig waar mensen nadenken over de professie waarin ze opgeleid worden en over de grote maatschappelijke vraagstukken.”

Bormans: “Ik zeg niet tegen de samenleving: hou van ons compromisloos. Maar scholen zijn hele belangrijke maatschappelijke instituties, waar wij het gesprek met elkaar kunnen voeren over de grote vraagstukken van de moderne tijd, zoals het gif en venijn van racisme dat soms ook onze organisatie binnensluipt. Wij zijn tenslotte een afspiegeling van de samenleving.” Op een hogeschool kan zo’n discussie volgens hem gevoerd worden. “Wij moeten duidelijk zijn in onze normativiteit en ons anderzijds ook opstellen als een school. Het unieke kenmerk van een hogeschool is dat je er fouten mag maken. Sterker nog: dat je fouten gaat maken en moet maken. In de school word je dan niet de deur gewezen, maar iemand moet dan een gesprek met je voeren over die fout om zelf tot een dieper inzicht te komen. Dat is een hele vitale functie van de hogeschool.”

Eindelijk weer studenten van vlees en bloed

Bij de opening wisselden twee docenten ervaringen uit met een student over de afgelopen periode. Voor student Gary Mantiri was het aanvankelijk echt even wennen. “Alles lag in één keer stil. Ik moest bedenken wat prioriteit had. Normaal kreeg ik energie van de studenten en docenten om mij heen. Nu probeer ik nog steeds contact te zoeken met studenten om juist weer die energie te krijgen.”

Docent sociologie Amina Kefi vond dat gemis van studenten en collega’s het zwaarst, zeker aan het begin van de coronaperiode. “Ik liep vandaag door de hogeschool. Er waren introducties bezig en ik zag studenten van vlees en bloed. Daar werd ik zo blij van!”

Kefi drukte de nieuwe studenten op het hart om vooral contact met elkaar te zoeken. “Investeer in contacten. Zorg dat je ook buiten de school elkaar opzoekt en leuke dingen met elkaar gaat doen. Een steungroep heb je nodig om samen te studeren, te lachen, te huilen en om successen te vieren.” Kefi heeft de inhoudelijke overstap als intens ervaren. “Alles wat je hebt voorbereid wil je omzetten naar online onderwijs. Je ziet daarbij een docent als ik klungelen. Studenten nemen mij dan mee en zeggen wat ik nog meer kan proberen om te kijken wat goed werkt. Zo ben je echt aan het samenwerken, dat vond ik wel erg leuk.”

Netflix uit, camera aan!

Mantiri waarschuwde studenten voor een grote valkuil bij online onderwijs. “In de klas is het normale routine, maar thuis moet je echt je eigen planning en schema maken. Je gaat in je vertrouwde omgeving werken, dus je gaat heel snel een Netflixje pakken of even wat drinken of eten.” Zijn tip aan medestudenten: “Je moet niet op je mobiel zitten, je moet je focussen en goed opletten. Daarmee bespaar je tijd. Je hoeft ook niet te reizen naar school. Zo heb je extra tijd om leuke dingen te doen.”

Docent van het Jaar Simon van der Horst voegde hier tot slot aan toe: “Wees actief, het moet altijd van twee kanten komen. Het is heel lastig lesgeven voor een zwart scherm. Zet je camera aan zodat wij jullie kunnen zien. Dat geeft ons energie.”