“Blaas NWO op en verdeel het geld onder wetenschappers”
Winnaars uitgeroepen met behulp van bingo
De loting vond plaats onder onderzoekers die zich hebben ingezet voor meer transparantie in de wetenschap. De commissie had de winnaars met behulp van een bingospel geselecteerd uit een totaal van veertien inzendingen. Deze inzendingen, bestaande uit persoonlijke verhalen over meer en minder succesvolle pogingen tot openheid, waren van tevoren getoetst op inhoudelijke randvoorwaarden.
De keuze om te loten is meer dan een vraag om aandacht voor het gevoel van willekeur dat veel onderzoekers bekruipt bij de selectieprocedures van hun onderzoeksaanvragen. Tijdens de bijeenkomst ‘Celebrating Openness’ blijken de voor- en nadelen van een lotingssysteem afgelopen week door de Groningse onderzoeksgemeenschap serieus te worden afgewogen.
Loten leidt niet tot protest
Zo vertelt Marco Bieri van het SNSF, de Zwitserse evenknie van NWO, in het discussiepanel dat loting sinds een jaar in bepaalde onderzoeksprogramma’s als een laatste selectiestap gebruikt wordt. “De eerste keer dat we dat deden hadden we na inhoudelijke selectie nog twaalf van de 269 aanvragen over”, gaat Bieri verder. “We hadden de panels en de kandidaten van tevoren op de hoogte gebracht van de mogelijkheid om te loten. Ook wist iedereen van tevoren dat er bezwaar kon worden gemaakt. Van de kandidaten kregen we wat vragen, maar niemand ging in protest.”
Dat loten aan het eind van het inhoudelijke selectietraject een reële mogelijkheid is, vindt ook ethiekhoogleraar Pauline Kleingeld. Maar, zo voegt het panellid nadrukkelijk toe, de inefficiëntie van het systeem los je er niet mee op. Kleingeld heeft liever dat er bij NWO structurele oplossingen komen voor het lage toekenningspercentage en het gebrek aan vakexperts bij beoordelingen van interdisciplinaire aanvragen.
Blaas NWO op
Kleingeld krijgt bijval van de neurowetenschapper Marie–José van Tol: ”Ik ben nog altijd verrast door de hoeveelheid tijd die ik kwijt ben aan het schrijven van voorstellen. Een voorstel schrijven is op zich een goede oefening, maar het systeem is te inefficiënt.” Van Tol verwijst naar een artikel van Vaesen en Katzav uit 2017: “Als je nou gewoon elke wetenschapper geld geeft en dat hele NWO opblaast”, zo vat ze het stuk samen, “ben je veel efficiënter.” Zolang NWO nog bestaat hoopt van Tol dat de organisatie tenminste de veelbesproken rolling grants zal invoeren.
Moderator en psychometricus aan de RUG Rink Hoekstra komt met een gedachte-experiment: mensen die via NWO een beurs binnenslepen, krijgen van een universiteit vaker een vast contract. Met een lotingsysteem kan een universiteit het succes van medewerkers niet langer op basis van een beurs bepalen. Kleingeld wordt van dat omdenken niet veel vrolijker. Die twee zouden überhaupt niet aan elkaar gekoppeld mogen zijn, vindt ze: “Mensen worden gedwongen om mee te doen in het aanvraagsysteem als ze baanzekerheid willen. Dat legt nog meer druk op dat systeem. Bovendien zijn er genoeg andere manieren om het functioneren van een academicus te beoordelen.”
Eerlijk verliezen
En de wedstrijdkandidaten? Die kijken voorzichtig positief op de loting terug, al rijst er twijfel over de grootte van de groep waarmee je zo’n loting maximaal zou moeten doen. “Maar op deze manier verliezen voelt wel eerlijk”, zegt promovenda Robin Groen vanuit het publiek. “Beter dan bijvoorbeeld bij het krijgen van wel of geen posterpresentatie op een conferentie.” Voor de wedstrijd had Groen een verhaal ingestuurd over de uitdagingen van preregistratie en het publiceren van die bevindingen in een open acces-tijdschrift. Ze viel met haar lotnummer buiten de prijzen.
