Corona maakt alles dubbel zo erg

Onlangs organiseerde het Expertisecentrum inclusief onderwijs (ECIO) een inspiratiebijeenkomst om ervaringen uit te wisselen over het hoger onderwijs in tijden van corona. De minister was ook uitgenodigd bij deze bijeenkomst in Nieuwspoort in Den Haag. Zij hamerde er nog maar eens op dat deze generatie studenten absoluut geen ‘coronadiploma’ krijgt en dat de eisen aan diploma’s onvermoeid hoog blijven.  

Corona pakt niet voor iedere student negatief uit 

De minister benadrukte ook dat deze crisis niet voor iedereen negatief hoeft uit te pakken. “De ene student komt beter deze tijd door dan de andere. Het is ook een tijd van naar elkaar omkijken en zorgen dat we niemand kwijtraken. Ik was vorige week op online werkbezoek bij de HAN. Daar sprak ik een student die woont in Drenthe en die is ook mantelzorger. Die zei: ‘Voor mij is het wel een verademing dat online onderwijs. Ik heb veel minder reistijd en voor mij is het makkelijker om de mantelzorgtaak te combineren met het onderwijs.’” 

Toch moet volgens de minister ook voorkomen worden dat het digitale onderwijs niet een permanente vervanger wordt voor het fysieke contact. “We hebben nu veel geleerd rondom digitaal onderwijs. Ik denk dat Blended Learning ook wel gaat blijven, zodat we het fysieke onderwijs beter en intensiever kunnen maken. Je kunt ook meer uit dat contact halen. En voor studenten met een beperking brengt het ook voordelen met zich mee.”  

Maar zeker voor de groep studenten die wordt ondersteund door ECIO moet er ook fysiek onderwijs blijven bestaan, zei Van Engelshoven. “Laten we niet te makkelijk denken dat studenten die een fysieke beperking hebben voortaan lekker thuis online onderwijs kunnen volgen. Ook die student heeft recht op fysiek contact en interactie. Wellicht kan een deel online, maar zorg er ook voor dat zij intensieve sociale contacten kunnen onderhouden.” 

De uitdagingen zijn groot 

Ook was Rob Verhofstad, de nieuwe voorzitter van de HAN, uitgenodigd om zijn visie te geven over de coronacrisis en de uitdagingen voor het hoger onderwijs. Die uitdagingen zijn groot, zo stelde hij. “Ik heb stellig de indruk dat corona sinds maart alles verdubbeld heeft. Studenten die al een klein beetje eenzaam waren zijn nu dubbel zo eenzaam. Studenten die het al ingewikkeld vonden, vinden het nu dubbel zo ingewikkeld. En het lastige is dat daar niet één oplossing voor is en je kunt het ook niet als organisatie voor al die tienduizenden studenten oplossen.” 

Ook ziet Verhofstad dat de problemen zich vooral concentreren bij studenten buiten Nederland. “Het was al niet zo goed gesteld met het studentenwelzijn van internationale studenten. Dat was al slechter dan die van Nederlandse studenten. Dat is er door Corona alleen maar moeilijker op geworden. Een aantal van deze studenten blijft thuis. Maar ook de studenten die hier wel zitten, die moeten het doen zonder een eigen netwerk, moeten het ook doen zonder het vooruitzicht dat ze met kerst naar huis kunnen. Dat is echt een groot punt van zorg.” 

Studentenkerken en studieverenigingen zijn behulpzaam 

Toch ziet Verhofstad ook buiten zijn hogeschool dat deze studenten geholpen worden. “De oplossingsrichting is denk ik kleinschaligheid. Je studeert niet tussen 35.000 studenten. Studieverenigingen zijn ook ontzettend belangrijk en pakken heel goed hun rol op, maar ook de studentenkerk.”  

Volgens Verhofstand is het ook nodig dat er anders naar het begrip onderwijskwaliteit wordt gekeken, om zo druk en stress weg te halen bij studenten. “We zitten nu in een disruptieve situatie en nu moet je nadenken: wat is kwaliteit? Als je nu gaat tellen in oude termen, het aantal contacturen tot februari, dan is dat vals, dan is dat niet redelijk en ook niet terecht. Je zou nu moeten kijken wat doen studenten nu? Hoe gaan zij om met deze disruptieve situatie? Dus moeten wij onze kwaliteitsstandaarden aanpassen aan dit moment. Als we die boodschap richting studenten uitdragen dan haalt dat ook stress en druk weg.” 

Wij doen niets af aan de kwaliteit van diploma’s  

De gespreksleider maakte de opmerking richting de minister of deze studenten nu niet te maken krijgen met een coronadiploma. De minister nam hier toch fel afstand van. “Dit zijn gewone diploma’s, die toets- en exameneisen daar doen wij niets aan af. Dus jouw diploma is net zoveel waard.” 

Wel is de minister het met Verhofstad eens dat studenten nu een ongekende prestatie leveren. Dat ziet zij ook terug in de cijfers. “Ik ben het eens met Rob, het is belangrijk dat we tegen studenten zeggen dat ze het heel goed doen. Ik zag cijfers dat studenten goede studievoortgang boeken. Op sommige plekken wel meer dan voor de coronacrisis. Laten we vooral tegen jonge mensen zeggen dat ze heel goed omgaan met deze crisis.” 

Verhofstad miste op zijn beurt wel de saamhorigheid die hij tijdens de eerste golf nog wel zag. “Wat mij opviel bij de eerste golf is dat er iets meer een saamhorigheidsgevoel was dan bij deze tweede golf. Zou het niet lukken om ook in deze tweede golf te kijken wat nodig is voor meer saamhorigheid? Dat klinkt super soft. Maar dat is het enige wat we nu kunnen doen.”  

Dit is dweilen met de kraan open   

Bij deze inspiratieochtend was ook Toske Andreoli uitgenodigd. Zij is oud-redacteur van ScienceGuide en schrijver van het recent uitgekomen boek ‘De mooiste tijd uit je leven? Een nieuwe kijk op studiestress’. Andreoli zei dat het probleem van stress te veel bij de student zelf wordt gelegd. “Mijn hele punt is dat ik wil dat we een nieuwe kijk op studiestress krijgen. We kijken nu te veel naar een student die een probleem heeft. Ik merk ook dat het in de communicatie vanuit hoger onderwijsinstellingen wordt gezien als een persoonlijk probleem. Wij hebben daar studentpsychologen en cursussen voor, wordt dan gezegd. Dat kan helpen, maar ik denk dat het een beetje dweilen is met de kraan open. Het is niet preventief.”  

Wat al nodig was voor corona is nu nog noodzakelijker geworden, ziet Andreoli. “Ik heb dit boek net voor de coronacrisis afgerond. Toen zag ik precies dezelfde problemen, maar door de coronacrisis is er steeds meer inzicht hoe belangrijk het is dat er sociale cohesie is op een opleiding, dat je elkaar ook kent. Het belang van een dagstructuur en ritme. Dat wordt nu voor het eerst heel breed onderschreven. Ik hoop heel erg dat we dit ook vasthouden als deze crisis voorbij is.” 

Het hbo doet meer dan universiteiten  

Andreoli, afgestudeerd filosoof van de RUG, ziet ook dat hogescholen op het punt van studentenwelzijn meer doen dan universiteiten. “Ik denk dat we veel meer naar de dagelijkse context van studenten moeten kijken. Ik zie wel tijdens de coronacrisis veel online initiatieven opkomen en dan met name ook weer bij hogescholen. Als we leuke initiatieven willen zien wat betreft kleinschaligheid, oog voor elkaar hebben, structuur en het activeren van studenten dan kunnen we veel leren van hogescholen. Ik denk dat het hbo meer die opdracht ziet.  

Rutger Engels, de rector van de Erasmus Universiteit, wilde dit verhaal van Andreoli toch wel nuanceren. Het is niet zo dat universiteiten studenten ziek maken. “Ik snap een deel van de kritiek van Toske wel. Ik wil wel een belangrijke nuancering maken. Uit onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie onder studenten in Europese landen blijkt dat 80% van de studenten die psychische problemen heeft op de universiteit, die ook al had op de middelbare school. Het is niet zo dat de universiteit ze ziek maakt. Maar er is wel heel veel verbetering nodig.” 

Waarom houden universiteiten zo vast aan het BSA?

Toch zijn er volgens Andreoli ook genoeg maatregelen te bedenken om dit op te lossen. “Waar ik het echt over wil hebben is het bindend studieadvies. Daar kun je niet omheen. Ook in de coronacrisis bleek dat universiteiten geen afstand willen doen van hun BSA. Ik vraag me af waarom. Ik denk dat dat een van de eerste manieren is om studenten toch weer wat ruimte te geven.” 

Volgens de rector van de Erasmus Universiteit is het BSA van zestig studiepunten niet de oorzaak van de stress onder studenten. “Het bindend studieadvies zorgt ervoor dat studenten scherper een studiekeuze maken. Wij hebben studenten jarenlang gevolgd en onze data laten niet zien dat studenten meer psychische problemen ervaren door het BSA, dus dat is wel een moeilijke causale relatie.”