Komt er een einde aan opleidingsaccreditatie door de NVAO?
Binnenkort stuurt de minister een brief naar de Kamer waarin zij de contouren schetst voor een nieuw accreditatiestelsel, met daarin het voorstel om binnen een aantal jaar over te gaan op instellingsaccreditatie. Vorig jaar zomer heeft de minister in een Kamerbrief al aangegeven dat zij positief staat tegenover het invoeren van instellingsaccreditatie. Het ministerie had toen al wel benadrukt dat niet verwacht moet worden dat met de afschaffing van de opleidingsaccreditatie de werkdruk zal afnemen. Toch blijft de VSNU geloven in instellingsaccreditatie, zo staat in een interne notitie.
Voor kerst een nieuwe Kamerbrief
OCW voert sinds deze zomer gesprekken met de studentenbonden, de koepels, leden van Raden van Toezicht, de NVAO, de Onderwijsinspectie en binnenkort ook met VNO-NCW. Deze gesprekken moeten de basis vormen voor de brief die nog voor de kerst naar de Kamer wordt gestuurd. Hierin zal een schets gegeven worden hoe een nieuw systeem van instellingsaccreditatie eruit zal zien.
Het is geen geheim dat universiteiten al lang voorstander zijn van instellingsaccreditatie. Deze discussie is ook niet nieuw, in 2016 probeerde minister Bussemaker een pilot met instellingsaccreditatie te starten, maar kreeg daar niet de handen voor op elkaar. Het was een coalitie van de SP, GroenLinks en ook de VVD die dit tegenhielden. Zij waren samen met de LSVb tegen het afschaffen van opleidingsaccreditaties. De gedachte was dat het hoger onderwijs er nog helemaal niet klaar voor was om zelf de kwaliteit van opleidingen te beoordelen.
Universiteiten willen geen pilot
Pieter Duisenberg, voormalig Kamerlid voor de VVD, was toen heel stellig over het afschaffen van opleidingsaccreditatie. “Dat is iets wat volgens ons ten principale niet moet gebeuren.” De VVD werd daarin aangemoedigd door de werkgevers van VNO-NCW. Zij hechten zeer aan het civiel effect van diploma’s. Het compromis was toen vanuit de Kamer om een pilot te starten met verlichte opleidingsaccreditatie. De universiteiten hebben deze pilot vervolgens gedwarsboomd omdat zij die niet ver genoeg vonden gaan.
Een aantal hogescholen doet wel mee met dit experiment. In 2022 zou er een tussenevaluatie moeten zijn en in 2024 een eindevaluatie van deze pilot. Ook loopt er momenteel via het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) een call voor een onderzoek naar internationale vergelijkingen met instellingsaccreditatie. Dit moet ook het denken verder brengen voor nieuw beleid, zo staat in de call van NRO.
Er zijn ook risico’s
Kortom, de discussie staat niet stil. Vorig jaar is OCW ook samen met de studentenbonden, de koepels, de NVAO en de Inspectie op werkbezoek geweest in Finland en Estland om te kijken hoe daar om wordt gegaan met instellingsaccreditatie. De resultaten daarvan waren niet eenduidig positief. Er waren ook zonder meer risico’s, zo bleek tijdens de reis.
Desalniettemin is de VSNU onveranderd positief over instellingsaccreditatie. “De Nederlandse universiteiten pleiten al langer voor een stelsel van kwaliteitszorg waarbij de verbeterfunctie van het onderwijs meer centraal komt te staan, en de externe verantwoording op instellingsniveau wordt afgelegd”, zo staat in een VSNU-notitie.
Meer betrokkenheid van studenten en medewerkers
Er zijn dan ook volop kansen, zo ziet de koepel van universiteiten. Allereerst zorgt het afschaffen van de NVAO-accreditaties op opleidingsniveau voor meer eigenaarschap, zo is de verwachting van de VSNU. “Er komt scherper onderscheid tussen visitatie en accreditatie, tussen verbeteren en verantwoorden. En daarmee meer ruimte voor ontwikkelingsgerichte dialoog onder regie van instellingsbestuur en opleidingen en met meer betrokkenheid van studenten en medewerkers.”
Ook is de hoop dat de werkdruk van het personeel naar beneden gaat. “Het wordt beter mogelijk aan te sluiten bij interne kwaliteitszorgsystemen, eigen visie en strategie, zo zegt de VSNU. “Dit draagt tevens bij aan vermindering van de ervaren werkdruk. De ervaren werkdruk zal bovendien ook afnemen door het verdwijnen van de zware consequentie, omdat oordelen risicogericht kunnen zijn in plaats van afrekeningsgericht.”
“Het wordt beter mogelijk aan te sluiten bij interne kwaliteitszorgsystemen, eigen visie en strategie, zo schrijft de VSNU. “Dit draagt tevens bij aan vermindering van de ervaren werkdruk. De ervaren werkdruk zal bovendien ook afnemen door het verdwijnen van de zware consequentie, omdat oordelen risicogericht kunnen zijn in plaats van afrekeningsgericht.”
Samenwerken met buitenlandse universiteiten wordt makkelijker
Ook is de verwachting van de universiteitenkoepel dat een vernieuwd accreditatiestelsel beter om kan gaan flexibilisering, modularisering en uitwisselingsprogramma’s en in brede zin met leven lang leren. En daarmee wordt het eenvoudiger om samen met andere (internationale) instellingen onderwijs aan te bieden.
Zoals Anne Flierman, de voorzitter van de NVAO, de universiteiten altijd op het hart heeft gedrukt, hoeft dit nog niet te betekenen dat de werkelijke werkdruk verlaagd wordt. Dat erkent ook de VSNU. “De kans bestaat dat instellingen de interne kwaliteitszorg meer op centraal niveau gaan beleggen en zwaarder maken dan wellicht noodzakelijk is.”
Ook de bezwaren van de werkgevers dat opleidingen niet meer goed te vergelijkingen zijn is een risico, zegt de VSNU. “De onderlinge vergelijkbaarheid tussen gelijksoortige opleidingen bij verschillende instellingen kan afnemen.”
Maar het grootste risico is dat een instelling de instellingsaccreditatie niet haalt en daar moeten controlemechanismen en reële terugvalopties voor worden ingebouwd. Hoe die eruit moeten zien is nog niet duidelijk.
Wij zijn niet blij met deze voorstellen
VNO-NCW laat aan ScienceGuide weten dat zij sinds 2016 niet van standpunt zijn veranderd en vrezen ook de nieuwe brief die de minister binnenkort naar de Kamer stuurt. “Wij zijn niet blij met deze voorstellen, dat is onveranderd sinds de discussie in 2016.” De werkgevers stellen ook teleurgesteld vast dat zij nauwelijks betrokken worden bij de totstandkoming van deze nieuwe Kamerbrief.
Terwijl VNO-NCW blijft vasthouden aan opleidingsaccreditaties, willen ze ook dat het bedrijfsleven daarin een grote rol krijgt. De werkgevers wijzen er ook nog maar eens op dat de huidige voorzitter van de VSNU, Pieter Duisenberg, destijds helemaal aan hun kant stond en ook absoluut niet af wilde van opleidingsaccreditaties.
De werkgevers vinden dat zij sowieso meer inspraak moeten hebben bij de opleidingsaccreditaties, maar dat kan ook weer verschillen per opleiding. Bijvoorbeeld bij techniekopleidingen, waar heel veel studenten in een specifiek werkveld terecht komen. Daar zouden de werkgevers meer invloed willen hebben op de accreditaties. Dat hoeft dan bij opleidingen zoals rechten of economie weer minder het geval te zijn, zo is het voorstel van VNO-NCW, laten ze aan ScienceGuide weten. Binnenkort gaan de werkgevers in gesprek met OCW om het over hun voorstellen te hebben.
Too big to fail
Studenten vrezen op hun beurt too big to fail. Wat gebeurt er met instellingen die de instellingsaccreditatie niet halen? Zijn alle opleidingen dan onder de maat? Er lijkt nog geen eenduidig antwoord te zijn op deze vraag. Een waarborg moet wel zijn dat een instelling een instellingsaccreditatie ook niet kan halen, volgens de studenten. Maar volgens de studenten is er ook in het huidige stelsel nog veel verbetering mogelijk om bijvoorbeeld de werkdruk te verlagen.
Desgevraagd laat de Vereniging Hogescholen weten geen standpunt te hebben over instellingsaccreditatie en volgende week wordt verwacht dat zij wel een standpunt hebben. Maar het is geen geheim dat de Vereniging Hogescholen intern verdeeld is over instellingsaccreditatie. Er zijn instellingen die zeer hechten aan de huidige opleidingsaccreditatie, omdat het bij uitstek laat zien dat de kwaliteit op orde is. Toch hebben in tegenstelling tot universiteiten een aantal grote hbo-instellingen, waaronder de HvA en Fontys, besloten om wel mee te doen aan de huidige pilot met verlichte opleidingsaccreditatie omdat zij wel geloven in het idee van instellingsaccreditatie.
