Vechten om een betere plek voor praktijkgericht onderzoek

Mede om praktijkgericht onderzoek meer slagkracht te laten krijgen, hebben Regieorgaan SIA en de Vereniging Hogescholen hbo-thematafels ingericht. Wat die tafels zijn en welke thema’s het betreft, werd eerder uitgelegd op ScienceGuide. Tijdens een deelsessie over praktijkgericht onderzoek en het missiegedreven innovatiebeleid, gingen drie betrokken bestuurders met elkaar in gesprek.  

Een hbo-vinger in de strategische pap 

Zakia Guernina, lid van het College van Bestuur (CvB) van Hogeschool Rotterdam en betrokken bij de thematafel ‘Gezondheid & Zorg’, benoemt twee doelen van de thematafels. Het ene doel is het maken van een ‘hittekaart’, een inventarisatie van de krachten en expertises binnen het hbo. Het tweede is een scherpere profilering van het hbo in landelijke kennisnetwerken: verduidelijken wat het hbo in huis heeft, en op landelijke thematafels meer ruimte krijgen voor bijvoorbeeld praktijkgericht onderzoek. 

Joeri van Steenhoven, als lid van het CvB van Hogeschool Leiden betrokken bij de thematafel ‘Maatschappelijk Verdienvermogen’, voegt daar nog iets aan toe: “Praktijkgericht onderzoek is een jonge loot aan de stam van het onderzoek, dus we moeten af en toe nog best wel vechten voor onze plek. Dan kunnen we maar beter zorgen dat we in ieder geval samen een goed verhaal hebben.” 

De thematafels zijn echter meer dan een lobby-instrument, benadrukt Guernina. “We zijn daar ook in staat om de strategische agenda’s te beïnvloeden. Daarnaast, en dat is nog belangrijker voor degenen die in het praktijkgericht onderzoek actief zijn, kunnen we beter begrip krijgen van waar en wanneer financieringscalls worden gedefinieerd, en hoe de impact van onderzoek wordt vastgesteld.”  

Van Steenhoven sluit zich daarbij aan. Hij betoogt verder dat het praktijkgericht onderzoek een grote rol kan spelen in de steeds complexere praktijk van innovatie, die ook steeds vaker betrokken is op maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering en vergrijzing. “Maar dan moeten we wel zorgen dat we zijn aangehaakt.” 

Deuren open, nu gaan lopen 

De thematafels hebben niet alleen iets te bieden op strategisch en organisatorisch vlak. “De thema’s zijn behoorlijk multidisciplinair, dus ook als onderzoekers binnen het landelijke hbo hebben we elkaar hard nodig”, zegt Jacomine Ravensbergen, lid van het CvB van Avans Hogeschool en betrokken bij de thematafel ‘Veiligheid’. “Ik zie een landschap voor me waar je, per thema of vraag, een mooie reis kan maken langs verschillende niveaus van onderwijs in verschillende delen van Nederland.” 

Het is daarom aan de bestuurders om platforms zoals thematafels op te tuigen, en onderzoekers in staat te stellen om over de randen van de thema’s te kijken. “Als bestuurders proberen we dus deuren te openen, maar vervolgens zijn het de onderzoekers zelf die door die deur moeten stappen”, zegt Van Steenhoven daarover. “Het moet een levend netwerk worden, en niet alleen een papieren exercitie.” 

Een meer gezaghebbende rol voor het hbo 

Ligt er bij de hogescholen een verantwoordelijkheid om de toekomstige professionals een stevigere visie op de eigen beroepspraktijk te laten ontwikkelen? “Zeker,” knikt Guernina lachend, “dat klinkt als muziek in mijn oren!” Ze vindt dat het hbo een meer gezaghebbende rol mag vervullen in de ontwikkeling van werkvelden, omdat de transities in werkvelden soms zo snel gaan. Opleidingen moeten niet meer zomaar uitgaan van de bestaande beroepspraktijk, maar mogen best zelf invloed uitoefenen op die praktijk. “Wij hogescholen onderschatten onze kracht.” 

Ze geeft daarbij een voorbeeld vanuit de Hogeschool Rotterdam. “Onze verpleegkundestudenten werken al samen met techniekstudenten als het gaat om productontwikkelingen. Zo hebben onze studenten pas iets ontwikkeld dat heel direct helpt bij het verzorgen van coronapatiënten. Bij een belangrijke, actuele crisis hebben onze studenten dus al een stukje innovatie aangedragen. Dat soort kleine invloeden zijn van groot belang.” 

Van onderzoek naar onderwijs naar invloed op het werkveld 

Een eerdere opmerking van Ravensbergen doet nog meer duiten in dat zakje. “We moeten ook niet vergeten dat de vele studenten die wij met up-to-date kennis opleiden, vaak al tijdens hun stages bezig zijn met het toepassen van innovaties in de praktijk,” zegt ze. “Dat is een heel belangrijke stap om over de valley of death, de kloof tussen innovatie en gebruik, te komen”. 

Ook signaleert Ravensbergen dat steeds meer leidinggevenden een hbo-achtergrond hebben. Dat geldt voor het werkveld van veiligheid, maar ook in de gezondheidszorg. Door de manier waarop studenten worden opgeleid, kunnen hogescholen het werkveld dus beïnvloeden. “Die leidinggevende posities van hbo-opgeleiden in heel veel werkvelden, die kunnen we beter uitspelen dan we tot nu toe hebben gedaan.”  

Daartegenover staat echter wel een uitdaging wat betreft de toerusting van studenten. “Dat zien we bijvoorbeeld bij verpleegkundigen. We kunnen ze wel opleiden tot onderzoekende, betrokken en innovatieve professionals, maar vaak komen ze in een omgeving terecht waar ze zeggen: ‘hartstikke leuk, maar hier doen we het al jaren anders.’ We moeten ook maatschappelijke organisaties zover krijgen dat ze meer openstaan voor innovatie.”