Kamer haalt streep door diversiteitsagenda voor het hoger onderwijs

Vorige week was er een fel debat in de Kamer over de nieuwe diversiteitsagenda hoger onderwijs. Deze agenda werd begin september gelanceerd in samenwerking met universiteiten en pressiegroepen vanuit het wetenschappelijk onderwijs, waaronder de VSNU en het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren.

De nieuwe agenda, die onder andere bepaalt dat er een kenniscentrum moet komen voor meer diversiteit in het hoger onderwijs, kreeg felle kritiek vanuit de rechtse partijen in de Kamer. Door de agenda moet diversiteit worden opgenomen in de beoordelingsinstrumentaria van de NVAO en NWO, en moet worden gemonitord hoe minderheidsgroepen het doen binnen de academie.

Vanuit de Kamer waren eerder al schriftelijke vragen gesteld over deze diversiteitsagenda, maar de antwoorden daarop vond de Kamer onvoldoende. Daarom werd de minister, vanwege haar nieuwe voorstellen om het hoger onderwijs en specifiek de universiteiten diverser te maken, ter verantwoording naar de Kamer geroepen.

Het is kolder van de minister

De rechtse politieke partijen waren tot hun tanden toe bewapend om principiële kritiek te leveren. Dennis Wiersma van de VVD koos frontaal de aanval tegen de coalitiepartner in het kabinet. “Daar gaan we weer. Onder het mom van diversiteit moeten lijstjes worden bijgehouden van de afkomst van mensen. Onderzoeksgeld wordt toegekend op basis van de diversiteit van de wetenschappers, met een heus nationaal actieplan en een heus nationaal kenniscentrum als controleur.”

De VVD noemde de diversiteitsagenda van de minister ‘kolder’. “Studenten en docenten moeten we beoordelen op wat ze kunnen, en niet op waar ze vandaan komen. Juist niet. Je zal maar een carrière hebben als wetenschapper en dan door deze minister even teruggebracht worden tot plus één op het etniciteitslijstje.”

De moties van de VVD vroegen dan ook om binnen het hoger onderwijs en de wetenschap geen lijstjes over de achtergrond van studenten en onderzoekers bij te houden. Daarnaast verkent het Rathenau Instituut hoe dit soort data verzameld kan worden; die operatie moet meteen worden gestaakt, wat de VVD betreft. Het CDA was mede-ondertekenaar van deze motie. Ook wil de VVD dat de plannen voor een kenniscentrum worden gestaakt.

Diversity officer en al dat soort lieden

Ook Roelof Bisschop van de SGP was weinig enthousiast over de nieuwe aanpak van de minister om de diversiteit in het hoger onderwijs te bevorderen. “Dit is een buitengewoon ongelukkige route. Die wordt dan opgetuigd met een commissie die toezicht moet houden op onderzoeksprogramma’s: voldoen die voldoende aan de eisen? Daarnaast komt er een diversity officer en al dat soort lieden. We slaan een buitengewoon ongelukkige route in.” Hij diende dan ook een motie in om de komst van meer diversiteitsofficieren niet vanuit het ministerie te stimuleren.

Het CDA wil uit de nieuwe agenda laten schrappen dat de diversiteit van de onderzoeksgroep wordt meegewogen als kwaliteitsaspect bij de beoordeling van onderzoeksvoorstellen, met een uitzondering voor programma’s die expliciet gericht zijn op specifieke doelgroepen.

Blijf mij verbazen tegen de weerstand

De minister stond perplex na deze inbreng vanuit de Kamer. “Ik dank de leden voor hun bijdragen, al moet ik erbij zeggen dat het mij af en toe blijft verbazen hoezeer het streven naar diversiteit weerstand oproept in deze samenleving.”

Richting de VVD zei de minister dat het in haar ogen helaas nog noodzakelijk is dat er een agenda komt die meer diversiteit stimuleert in het hoger onderwijs. “Laat ik vooraf tegen de heer Wiersma zeggen: was het maar zo dat mensen beoordeeld worden op wat ze kunnen. Als dat zo was, dan zagen onze universiteiten en wetenschappelijke instellingen er heel wat diverser uit. Het probleem is nu juist dat heel veel mensen niet op hun kwaliteiten worden beoordeeld en er niet doorheen komen omdat ze vrouw zijn, omdat ze lhbti zijn, of omdat ze een niet-westerse achtergrond hebben.”

Betuttelracisme

De minister was er dan ook geen voorstander wat betreft het stoppen van het onderzoek van het Rathenau Instituut naar effectiviteitsmetingen van het diversiteitsbeleid. Evenmin voelde ze iets voor een staking van de plannen om een kenniscentrum op te richten. De VVD bleef bij haar principiële kritiek op de diversiteitsagenda. “De minister maakt van mensen cijfertjes in plaats van individuen. Dat leidt tot tunnelvisie. En dat leidt tot betuttelracisme. En dat is precies wat we niet willen. Wij willen dat we kijken naar wat mensen kunnen, wat wetenschappers kunnen, en wat studenten kunnen, en niet naar waar ze vandaan komen.”

De SGP verwijt de D66-minister dat zij een activistische agenda doorvoert. De minister erkende dat volledig. “Ik zie namelijk juist ook dat er allerlei bewegingen zijn om stappen terug te zetten op dat punt. Ik vind enig activisme nodig om ervoor te zorgen dat Nederland in dit opzicht een progressief land blijft.”

Tijdens de stemming in de Kamer bleek dat de minister de Kamer onvoldoende heeft weten te overtuigen. De diversiteitsagenda moet op last van een nipte Kamermeerderheid op cruciale punten worden gewijzigd.

De moties die de minister opriepen om de diversiteitsagenda juist wat meer op te rekken, haalden allemaal geen meerderheid. Dat gold bijvoorbeeld een voorstel van GroenLinks om met bestuurders in het hoger onderwijs afspraken te maken over de garantie van gelijke beloning voor vrouwen en minderheidsgroepen.