Lectoraten vervullen een verweven drieslag van onderzoek, onderwijs en innovatie
Zowel het aantal lectoraten als de omvang van de lectoraten groeit. Maar wat lectoraten nou precies zijn, wat ze doen en hoe hun kwaliteit wordt geborgd, was voor de Tweede Kamer niet duidelijk. Vorige week deelde minister Van Engelshoven de antwoorden op deze vragen in een brief.
De aanleiding van de brief was een vraag van Frank Futselaar (SP), tijdens een algemeen overleg over wetenschapsbeleid in juni dit jaar. Futselaar besprak daar een artikel dat in januari op ScienceGuide verscheen, waarbij oud-lector Sandra Beurskens vertelde over het verschil tussen onderzoek aan de universiteit en hogescholen. De manieren waarop onderzoek in het hbo plaatsvindt, verschillen sterk van elkaar, aldus Beurskens.
“Iedereen doet het op zijn eigen manier, bot gezegd. Ik vind dat het tijd wordt om daar iets aan te doen,” zei Futselaar hierover. “Ik wil de minister vragen of het in het kader van het professionaliseren van het lectoraat niet tijd is om samen met de hogescholen te werken aan een eenduidige visie op wat lectoraten nu precies zijn, wat ze zouden moeten doen, wat praktijkgericht onderzoek precies is en wat we ervan verwachten.” En dat is precies wat er in de brief van minister Van Engelshoven staat beschreven.
Bijdrage aan maatschappelijke uitdagingen
De omschrijving van lectoraten begint simpel: het zijn onderzoeksgroepen op het hbo, bestaande uit een lector en een groep met onderzoeksmedewerkers. De werkzaamheden betreffen het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek binnen thema’s “die enerzijds verweven zijn met het onderwijs aan de hogescholen en anderzijds in verbinding staan met de vragen uit de beroepspraktijk en samenleving.”
Ook het doel van het praktijkgericht onderzoek licht de minister toe in de brief: “Door middel van praktijkgericht onderzoek dragen lectoraten bij aan maatschappelijke uitdagingen, zorgen ze dat de kwaliteit van het onderwijs verbetert en helpen ze de beroepspraktijk te innoveren.”
Verheldering van functies
De drieslag van praktijkonderzoek, onderwijs en innovatie vormt de belangrijkste werkzaamheid van een lectoraat. Hiertussen moet een goede balans bestaan, zegt de minister, die zichzelf baseert op het advies van de Commissie Pijlman uit 2017.
“Ik vind het dan ook belangrijk dat de taken van het lectoraat expliciet en in balans belegd zijn over de leden van het lectoraat. Deze hoeven dus niet bij een enkel persoon belegd te zijn.” Het expliciet maken van de taken zorgt voor inzicht over de werkzaamheden, waardoor ook makkelijker verantwoording afgelegd kan worden.
Ook wil de minister heldere kaders over wat een lectoraat doet, wat de bevoegdheden van de medewerkers zijn en hoe deze zich tot elkaar verhouden. “Een volledig functiehuis met heldere functieprofielen voor de verschillende functies in het lectoraat”, noemt ze dit. Hogescholen zijn hier al mee bezig: in 2019 heeft de Vereniging Hogescholen het functieprofiel van de lector geactualiseerd. Nu is het tijd dat ook de andere onderzoeksfuncties in het hbo, zoals docent-onderzoekers en hbo-postdocs zo’n definitie krijgen.
Regieorgaan SIA daagt lectoraten uit
Om de kwaliteit van het groeiende aantal lectoraten te waarborgen, evalueert het Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek (BKO) minimaal eens in de 6 jaar de lectoraten door een onafhankelijke visitatiecommissie. Het BKO toetst hierbij op vijf standaarden waaraan het lectoraat moet voldoen, waaronder de relevantie van het onderzoek en de impact op het onderwijs.
Daarnaast zorgt ook Regieorgaan SIA ervoor dat de kwaliteit hoog blijft, doordat zij verantwoordelijk is voor het toekennen van onderzoeksmiddelen op basis van competitie. Bij het beoordelen van onderzoeksvoorstellen wordt op verschillende kwaliteitseisen getoetst. “Op deze manier worden onderzoekers, en daarmee lectoraten, uitgedaagd om zich kwalitatief te blijven ontwikkelen, relevant onderzoek te doen en zich verder te professionaliseren.”
Ook diversiteit en de derde cyclus zijn van belang
Verder benoemt minister Van Engelshoven in haar brief het belang van diversiteit binnen lectoraten. Een onderwerp dat de minister aan het hart gaat, maar waar een meerderheid van de Kamer zich niet altijd in kan vinden, bleek tijdens het debat over de diversiteitsagenda hoger onderwijs eind november.
Ten slotte is de Vereniging Hogescholen bezig om naast de bachelor- en masteropleidingen in het hbo, respectievelijk de eerste en tweede cyclus, ook een derde cyclus in te richten. Deze derde cyclus, vergelijkbaar met promotieonderzoek op de universiteit, vindt plaats binnen de lectoraten. “Hierbij vind ik het van belang dat de invulling van de derde cyclus in het hbo anders is dan de promotie in het wo en dat er een onderscheidende titel gehanteerd zal worden”, zegt de minister in de brief. Ze verwacht het voorstel voor de derde cyclus begin 2021.
