Ministeries van OCW en VWS moeten ingrijpen bij mentale druk studenten
Dit concludeert Jolien Dopmeijer van Hogeschool Windesheim die binnenkort promoveert op studentenwelzijn in het hoger onderwijs aan de Universiteit van Amsterdam. Zij stelt voor dat hogescholen en universiteiten studenten meer gaan screenen op psychosociale problemen en dat de hoger onderwijsinstellingen om studentenwelzijnprogramma’s te implementeren, om zo vertraging en uitval te voorkomen. Ook moet studentenwelzijn worden geïntegreerd in de curricula binnen het hoger onderwijs, en moet het hoger de persoonlijke ontwikkeling van studenten integreren in de onderwijsvisie.
De fase van de studiestart is namelijk een belangrijke levensverandering, die plaatsvindt in een cruciale ontwikkelingsfase van studenten. In die fase doorlopen studenten de transitie van adolescentie naar jongvolwassenheid, schrijft Dopmeijer.
Meerderheid van de studenten heeft problemen
Daar bovenop draagt de huidige prestatiegerichte en individualistische maatschappij bij aan de prestatiedruk waarvan veel jonge mensen last hebben. Er zijn in toenemende mate zorgen over de frequent voorkomende psychosociale problemen bij studenten; nog zorgwekkender is echter dat de meerderheid van de studenten met psychosociale problemen geen hulp krijgt.
Dit gebrek aan zorg is het gevolg van belemmeringen die studenten ervan weerhouden open te zijn over hun problemen en te vragen om hulp. Het is bekend dat psychosociale problemen vaak leiden tot verminderde studieprestaties, welke weer mogelijk kunnen leiden tot studievertraging en uitval. Helaas wordt een adequate interpretatie van deze problemen belemmerd door verschillen in screening en diagnostiek.
Er is nog veel onduidelijk
Ook is er nog veel onduidelijk over de factoren die deze psychosociale problemen voorspellen, evenals welke factoren het gebrek aan openheid en het zoeken van hulp voorspellen. In haar proefschrift zoekt Dopmeijer naar inzicht in die voorspellende factoren van psychosociale problemen bij studenten en het daaropvolgende gedrag.
Ook wil ze meer inzicht krijgen in de kenmerken van studenten met psychosociale problemen en de validiteit en betrouwbaarheid van de screening en diagnostiek hiervan. Daarnaast stelt ze zich tot doel om inzicht te krijgen in de relatie tussen de psychosociale problemen van studenten en studievertraging en uitval, en heeft ze gekeken in hoeverre openheid en hulpzoekend gedrag voorspellen wanneer psychosociale problemen zich voordoen.
Thuis voelen draagt bij aan welzijn studenten
Uit het promotieonderzoek blijkt dat prestatiedruk en eenzaamheid significant gerelateerd zijn aan de drie dimensies van burn-out, namelijk emotionele uitputting, zich niet meer verbonden voelen en geen vertrouwen in eigen kunnen. Echter, de resultaten wijzen erop dat de mate waarin een student zich thuis voelt (binnen een hogeschool of universiteit het meest kan bijdragen aan het bevorderen van studentenwelzijn. De ervaring van het thuis voelen verbetert het vermogen van de student om te leren omgaan met het veeleisende studentenleven, en daarmee kunnen burn-out klachten worden voorkomen.
Studievertraging en uitval vormen grote problemen onder studenten in het hoger onderwijs, zo stelt de promovendus van de UvA. In dit promotieonderzoek werd er een voorspellingsmodel ontwikkeld op basis van symptomen van angst, depressie, riskant alcoholgebruik en zelfvertrouwen. Daarnaast werd er gekeken naar persoonlijkheidskenmerken zoals angstgevoeligheid, hopeloosheid, impulsiviteit, en mate van sensatie-zoeken van een cohort eerstejaarsstudenten.
Uitval is niet eenvoudig te voorspellen
De data uit deze steekproef werd vergeleken met een cohort tweedejaars studenten. Hieruit bleek dat er geen significante relatie werd gevonden tussen psychosociale problemen en studievertraging- en uitval, terwijl uit een korte inventarisatie bleek dat persoonlijkheidsprofielen wel bijdragen aan de voorspelling van studievertraging en uitval. Het onderzoek laat ook zien dat studievertraging en uitval niet eenvoudig te voorspellen zijn op basis van uitsluitend eerstejaars studenten en persoonlijkheidsprofielen.
Dopmeijer zegt dat het toch aan te bevelen is aan universiteiten en hogescholen om studenten te screenen op psychosociale problemen ten behoeve van de identificatie van risicostudenten. Daarnaast kan dergelijke screening worden gebruikt om preventieve studentenwelzijnprogramma’s te implementeren die de mentale gezondheid van studenten kunnen bevorderen, en zo mogelijkerwijs vertraging en uitval kunnen beperken.
Overmatig alcoholgebruik leidt niet tot een stigma
De Zwolse promovenda heeft ook gekeken naar stigma’s in relatie tot somberheidsklachten en risicovol alcoholgebruik, in hoeverre studenten dan hulp zoeken. Hieruit bleek dat studenten die veel alcohol gebruiken en ook psychosociale problemen hebben, geen stigma ervaren. Wel blijkt dat deze studenten een weinig positieve houding hebben om hulp te vragen.
Openheid en hulp zoeken zijn volgens Dopmeijer competenties waarvoor in het hoger onderwijs meer aandacht zou moeten zijn. Het hoger onderwijs moet hulpzoekend gedrag stimuleren en bevorderen met als doel studenten mentaal weerbaarder te maken, en tegelijkertijd het bewustzijn van psychosociale problematiek te vergroten.
Welzijn integreren in het curriculum
De bevindingen van dit promotieonderzoek vragen om een integrale aanpak in het hoger onderwijs. Dopmeijer stelt daarom voor een publieke gezondheidsbenadering te integreren in het curriculum. Dat moet ook een aanpak zijn die is ontworpen om te voorzien in de bevordering van de mentale gezondheid en wordt beschouwd als de basis van welzijn en studiesucces.
Deze benadering is gebaseerd op preventie, behandeling, het bevorderen van mentale gezondheid en het zelfmanagement van studenten. Daarnaast is een positief studieklimaat erg belangrijk. Het hoger onderwijs moet daarom de persoonlijke ontwikkeling van studenten integreren in de onderwijsvisie.
VWS en OCW moeten gezamenlijk optreden
Tot slot zegt Dopmeijer dat psychosociale problemen bij studenten het onderwijs en de individuele student overstijgen. De toenemende individualisering en prestatiegerichte samenleving heeft grote invloed op jongvolwassenen, die nog volop bezig zijn met het ontwikkelen van hun identiteit. Het is juist deze kwetsbare fase waarin veel jonge mensen gaan studeren in het hoger onderwijs.
Daarom is het volgens Dopmeijer noodzaak dat de prestatiedrukdruk en de psychosociale problemen onder zo veel studenten worden aangepakt door de Nederlandse overheid. Omdat het niet alleen over onderwijs gaat, is het belangrijk dat het Ministerie van OCW en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hierin gezamenlijk optrekken.
