Actiegroep Wangedrag poogt zwijgcultuur UU te doorbreken
De Adviesnota Melden (Seksueel) Wangedrag Universiteit Utrecht liegt er niet om. Na vijf maanden onderzoek concluderen de auteurs dat melders van overschrijdend gedrag op de Universiteit Utrecht vaak te maken krijgen met negatieve effecten van een zwijgcultuur die al begint voor of tijdens de klachtenprocedure zelf: melders van overschrijdend gedrag worden op de UU meer dan eens gevraagd niet over een zaak spreken zolang het onderzoek loopt.
Hoeveel mensen hun verhaal bij de actiegroep hebben gedaan wil de zelfbenoemde taskforce niet zeggen. “Maar alles wat we noemen hebben we meerdere malen gehoord, en het kwam sterk overeen met de verhalen in de media, de onderzoeken van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren en een Brits rapport van The 1752 Group”, aldus oud-student en taskforce-lid Robin Wisse.
Zo is het meerdere malen voorgekomen dat wangedrag door leidinggevenden en bestuurders werd goedgepraat nadat het was gemeld, of dat de schuld bij de melder zelf werd gelegd. Ook zegt de nota: “Sommige melders van wangedrag worden geïntimideerd zodra ze het wangedrag aan de kaart stellen. Er wordt bijvoorbeeld gedreigd dat ze hun baan zullen verliezen als ze nog meer ‘gedoe’ veroorzaken of een klacht indienen. Dit wordt vaak gevolgd door stappen om iemand ontslagen te krijgen. Sommige melders hebben een contract met de universiteit ondertekend waarin zij beloven niet over het wangedrag te praten.”
Volgens de actiegroep hebben deze modi operandi een grote impact op de melder, maar ook op de omgeving van zowel de melder als de beklaagde. Voortbouwend op het onderzoek dat het LNVH (zie hierboven) in 2019 liet uitvoeren, stelt de groep vast dat melders emotioneel geïsoleerd raken en soms ook zelfs thuis komen te zitten. Wanneer de procedure uitloopt op iemands vertrek, gebeurt dat vaak zonder dat medewerkers of studenten daarover geïnformeerd worden, wat weer leidt tot onrust en gevoelens van onveiligheid.
Grondigheid, medezeggenschap en onafhankelijkheid
Het zwijgen heeft volgens de actiegroep en alumni echter ook andere effecten, onder meer op het vlak van verdere onderzoeksmogelijkheden en democratisch beleid. Zo wordt er door een gebrek aan openheid niet actief onderzocht of een persoon bij bewezen wangedrag meer dan één slachtoffer heeft gemaakt, en ook niet of de beklaagde opereerde binnen een mogelijk onveilige werkcultuur. Tevens zou de zwijgcultuur het voor medezeggenschapsraden moeilijker maken om het functioneren van klachtprocedures moeilijker te controleren en te verbeteren.
Net zo zorgelijk vinden de auteurs van de adviesnota dat het College van Bestuur niet altijd het advies van een klachtencommissie overneemt. Het CvB beschikt immers niet over dezelfde expertise als een klachtencommissie. Daarnaast heeft een CvB mogelijk angst voor juridische gevolgen en tevens belangen die tegenstrijdig zijn aan die van de melders, zoals het voorkomen van reputatieschade. Overigens lijkt de actiegroep ook te vinden dat de klachtencommissies zelf ook niet optimaal functioneren; de onafhankelijkheid van een commissie zou namelijk niet gewaarborgd zijn zolang de leden ervan niet democratisch worden gekozen.
62 aanbevelingen
Wat de actiegroep in haar nota echter vooral lijkt te willen benadrukken, is dat er aan de misstanden van alles te doen is. Het document telt maar liefst 62 aanbevelingen. Zo pleit de groep voor structureel onderzoek op universiteitsniveau, trainingen voor leidinggevenden in het omgaan met informele signalen, extra stappen bij formele klachten, een betere waarborging van onafhankelijkheid van de klachtencommissie, transparante communicatie, juridische ondersteuning en ontslagbescherming voor de melder, nieuw beleid rondom persoonlijke relaties, een bredere definitie van wangedrag en, ten slotte, het recht om te allen tijde vrij over klachten en ervaringen te kunnen spreken.
Het College van Bestuur heeft aan ScienceGuide laten weten het rapport met veel waardering te hebben gelezen, en in elk geval voor de zomer het gesprek te willen aangaan. “Het wachten is nog op een ander onderzoeksrapport waarvoor het CvB reeds opdracht had gegeven. Fat rapport zal ook gaan over wat er beter moet in de klachtenprocedure”, aldus woordvoerder Maarten Post.
