Als je wilt dat studenten in het Engels studeren, moet je het ze wel leren

In haar onlangs gepubliceerde paper stellen Groen en haar coauteurs vast dat er een gat valt tussen de vaardigheden waarmee leerlingen het vwo verlaten en de vaardigheden die ze een zomervakantie later als studenten moeten beheersen. In gesprek met ScienceGuide lichten zij en haar promotor, hoogleraar Language Learning Marije Michel, het onderzoek toe.

“Op het vwo leren de leerlingen zoekend lezen, lezen met vragen, en op de universiteit krijg je ineens teksten die je helemaal moet lezen en moet leren”, zegt Groen. Ook wordt er op het vwo niet altijd voldoende aandacht besteed aan kritische leesvaardigheid. De onderwerpen van de teksten die leerlingen voorgeschoteld krijgen hebben bovendien vaak niets te maken met de academische onderwerpen die ze op de universiteit zullen bestuderen. Deze discrepanties leiden tot een gebrek aan continuïteit tussen het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs en het wetenschappelijk onderwijs.

Groen ontwikkelt daarom de lesmethode Read It! die leerlingen leert verschillende leesstrategieën te gebruiken en hun kritische leesvaardigheid stimuleert. De Read It-methode bestaat uit acht lessen waarin leerlingen kennis maken met metacognitieve leesstrategieën en leren over de relevantie daarvan. Vervolgens oefenen ze met deze strategieën totdat ze in de laatste les zelfstandig aan de hand van een boekenlegger een academische tekst lezen. Deze boekenlegger geeft hen een stappenplan om de tekst te lijf te gaan en aantekeningen te maken. Leerlingen leren hiermee actiever lezen en zich de inhoud van een tekst eigen te maken.

Leren lezen of leren slagen voor je eindexamen?

Een reden voor de vaak onvoldoende ontwikkelde leesvaardigheid is te vinden in het centraal eindexamen Engels, aldus Michel en Groen. Tijdens dit examen moeten leerlingen een globale leesstrategie toepassen (skimming and scanning) om de examenvragen te kunnen beantwoorden. “Er is tijdens het examen niet genoeg tijd om de teksten van begin tot eind te lezen”, zegt Michel, “en de vragen zijn multiple choice. Dit geeft leerlingen weinig ruimte om de tekst kritisch te lezen.”

“Dat is deels een pragmatische keuze,” legt Groen uit, ‘want op die manier kun je makkelijk leesvaardigheid toetsen.” Deze manier van toetsen is heel betrouwbaar en de toetsen worden met zorg ontwikkeld, voegt Michel toe, maar het is maar de vraag of deze examens ook echt leesbegrip toetsen. “We hebben er eigenlijk steeds meer aanwijzingen voor dat dat niet zo is.”

Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief 

Goede leerlingen scoren ook niet per se beter op het examen, vertelt Groen. “Ik zie in de onderwijspraktijk dat leerlingen die écht goed in Engels zijn regelmatig middelmatig of soms zelfs slechter scoren op deze toetsen.” Internationaal onderzoek naar prestaties van middelbare scholieren tonen ook aan dat begrijpend lezen bij middelbare scholieren überhaupt achteruit gaat. “Uit de PISA-rapporten wordt duidelijk dat Nederlandse leerlingen niet goed meer leren lezen”, zegt Michel. “Ze leren vooral goed een eindexamen toets in te vullen.”

Wie moet de studenten Engels leren?

Terwijl de discussies over Engelstalig universitair onderwijs voortrazen, constateerde de Stichting Leerplanontwikkeling in 2018 al dat 90% van de studieboeken op de universiteit Engelstalig zijn. Ook studenten die niet een volledige Engelstalige opleiding volgen, kunnen dus niet om Engelse teksten heen. De vraag rijst of het niet aan de universiteiten is om hun studenten als onderdeel van het aanleren van academische vaardigheden te leren hoe ze hun lesmateriaal moeten lezen. Moet het vergroten van Engelse leesvaardigheid op het bord van middelbare schooldocenten terecht komen omdat universiteiten op het Engels overgaan?

“Het vwo is voorbereidend wetenschappelijk onderwijs, dus het is wel degelijk de taak van de school om hier iets aan te doen”, zegt Groen. Dat gaat ook vaak goed door het intiatief van docenten zelf, voegt Michel toe, “maar het systeem met het centraal examen in zijn huidige vorm werkt wel tegen.” Als de leerlingen vervolgens als studenten aan de universiteit beginnen, schrikken ze van de teksten, zegt Groen, “want het is niet het soort teksten dat ze gewend zijn”. Een bijkomend probleem is dat veel leerlingen het vak Engels op de middelbare school makkelijk vinden en in hun eerste studiejaar soms van een koude kermis thuiskomen. Er zijn leerlingen die in de vijfde klas het eindexamen al zouden kunnen halen, zegt Groen. ‘Dan wordt het bijna een pretvak, ‘want mijn Engels is toch al goed genoeg’.”

Bovendien ligt hier voor het middelbaar onderwijs een belangrijke taak om álle toekomstige studenten goed voorbereid naar de universiteit te sturen. “Eerstegeneratiestudenten hebben thuis niemand om te vragen, hoe pak ik dit aan? Je opent ook nog eens een sociale kloof als Engelse lessen in het voorbereidend en wetenschappelijk onderwijs niet op elkaar aansluiten”, voegt Michel toe. “Sommige studenten hebben het kritisch Engels lezen van huis uit heel goed meegekregen, anderen moeten het zelf uitzoeken. De ‘vw’ van het ‘vwo’ heeft daar echt een taak in.”

Leren in een tweede taal moet je ook leren

Is het dan volgens deze onderzoekers een goede zaak dat het hoger onderwijs in toenemende mate verengelst? “In die discussie kom ik heel veel houdingen tegen, maar we hebben nog niet zoveel data die het echt ondersteunen”, zegt Michel. “Met het oog op internationalisering is gezegd dat we nu overgaan op het Engels met het idee dat dat inclusief is, terwijl we een grote groep mensen uitsluiten of een slechtere kans geven door het gebruik van het Engels. Leren in een tweede taal moet je ook leren.”

“Ik vind het op zich geen slechte zaak om dingen in het Engels aan te bieden”, voegt Michel daaraan toe, “maar ik denk dat we er niet te makkelijk over moeten doen dat studenten zeker in het eerste studiejaar struikelblokken tegenkomen. Hoe meer we ze kunnen voorbereiden op deze taak, hoe beter.”

Het gebruik van Engels moet geen doel zijn op zich, meent Groen, maar moet bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs. “Goed Engels lezen is iets wat je kunt leren, maar je moet studenten niet overdonderen met al het Engels. Ik denk dat je die transitie kleiner moet maken. Als ze het te moeilijk en te veel vinden, werkt dat ook demotiverend.” “Er zijn veel goede redenen om het onderwijs in het Engels aan te bieden”, concludeert Michel, maar “als ze internationalisering willen, dan moeten ze ook investeren in het onderwijs om iedereen daarin mee te nemen; niet alleen degenen die toevallig thuis iemand hebben zitten die ze daarbij kan helpen.”