Publicaties in open access hebben meer impact*
Voor het white paper Open For All werd het aantal en type interacties met publicaties uit twee databases bestudeerd. De eerste komt van uitgever Springer Nature, de tweede van Dimensions, een online databank van verzamelde openaccesspublicaties, ontwikkeld door het bedrijf Digitale Science in samenwerking met een honderdtal academische instellingen. In totaal zijn er 360.000 artikelen onderzocht, allen rondom thema’s die passen bij de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen die de Verenigde Naties hebben opgesteld.
Uit de resultaten blijkt dat OA-publicaties van hybride tijdschriften van Springer Nature (dus tijdschriften met vrij toegankelijke en betaalde artikelen) ruim vier keer zo vaak worden gedownload in vergelijking met betaalde publicaties. Het gaat daarbij om publicaties met een gold status. Dat betekent dat het werk zonder vergoeding toegankelijk kan worden gemaakt en onder licentie van creative commons met derden gedeeld mag worden.
Artikelen die niet in hybride maar juist in volledig OA-tijdschriften worden gepubliceerd, doen het opvallend genoeg wat minder goed, al worden ook zij anderhalf tot drie keer vaker gedownload. “Hoewel we in de berekeningen hebben gecorrigeerd op het effect van de impact factor, zien we hier mogelijk alsnog een effect van het verschil tussen de meer gevestigde en de nieuwe tijdschriften”, stellen de onderzoekers in het rapport.
Gebruik gaat goed, citatievoordeel wisselt
Omdat het aantal downloads weinig zegt over het aantal keer dat een publicatie daadwerkelijk gelezen wordt, hielden de onderzoekers ook bij hoe vaak een (referentie naar) een artikel door gebruikers werd gedeeld. Ook dat delen blijkt vaker te gebeuren bij OA-publicaties: de aandachtsscore (een cijfer dat wordt uitgerekend op basis van het aantal keer dat een artikel wordt genoemd en de typen media – denk aan online beleidsdocumenten en sociale media – waarin dat gebeurt ligt 1,7 tot 2 keer hoger dan bij betaalde publicaties.
Bij wetenschappelijke citaties is er volgens het paper echter “geen duidelijk voordeel voor OA-publicaties”. Het aantal citaties van de door hen gemeten OA-publicaties ligt volgens de auteurs lager dan van publicaties achter een betaalmuur, tenzij je met regressiemodel corrigeert voor factoren op het niveau van auteur, publicatie en tijdschrift.
Uit losse berekening met de dataset van Dimensions blijkt echter dat in 2020 gemiddeld 1,7 keer verwezen is naar een OA-artikel in de database, terwijl dit getal voor een betaald artikel op 0,8 ligt. OA-artikelen zijn in dit geval dus wel in het voordeel.
Andere sectoren
Dat OA-publicaties meer worden gedeeld, komt volgens de onderzoekers door de achtergrond van de lezers. Uit een aanvullende survey onder 6000 lezers blijkt namelijk dat bijna veertig procent van de bezoekers van Springer Nature niet in de wetenschap werkt, en van die groep hebben de meesten geen toegang tot tijdschriften waarop je je moet abonneren.
Ook blijkt uit het survey van de onderzoekers dat lezers buiten de academische wereld vaker de intentie hebben om een publicatie met andere mensen te delen dan wetenschappers op universiteiten. “We zien steeds beter hoe onderzoek wordt gebruikt en gedeeld wordt zodat academische kennis ook in de echte wereld tot veranderingen leidt”, aldus de auteurs.
Voor hun onderzoek zij namelijk ook in de achtergronden en motivaties van de groep lezers buiten de wetenschap hebben gedoken. Deze bestaat volgens de onderzoekers voor een derde uit mensen die voor hun werk regelmatig op wetenschappelijk onderzoek leunen, zoals werknemers in de medische sector, de farmaceutische industrie, de biotechnologie, overheidsinstanties en nieuwsmedia. Het leeuwendeel bestaat echter uit een verzameling lezers met allerlei verschillende achtergronden, variërend van de advocaten tot filmmakers, waarvan een derde de artikelen (ook) zegt te lezen vanuit persoonlijke interesse.
Nederland is een uitzondering
Moeten wetenschappers dan concluderen dat publiceren in open acces alleen loont als ze hun externe impact wil vergroten? Niet per sé, concludeert ScienceGuide op basis van het paper. Wetenschappers uit Nederland hebben namelijk een andere positie wanneer ze in de hybride OA-tijdschriften van Springer publiceren: in vergelijking met de globale cijfers worden OA-publicaties met minstens één auteur uit Nederland namelijk vaker geciteerd dan publicaties achter een betaalmuur. Voor hybride tijdschriften is dat gemiddeld 1,8 keer zoveel. Na toepassing van het regressiemodel is het iets minder: bijna anderhalf keer.
Dat is volgens de uitgever zelf te danken aan de grote hoeveelheid werken van Nederlandse bodem als gevolg van een compact agreement met de Nederlandse universiteiten. Daarin staat dat individuele wetenschappers niet steeds een losse vergoeding hoeven te betalen wanneer ze willen publiceren in open access. Nederland is overigens niet het enige land dat zulke afspraken heeft gemaakt.
* Dit is een gewijzigde versie in van een eerder verschenen artikel, getiteld ‘Publicaties in open acces worden minder geciteerd, maar hebben meer impact’. In het eerdere artikel bleek een rekenfout geslopen. Ook was er onduidelijkheid over een de informatie uit het hierboven genoemde White Paper. Wij hebben daarom enkele passages aangepast, en danken de oplettendheid van onze lezers.
