De coronacrisis vergroot de kloof tussen kansarmere en kansrijkere studenten
Op het eerste gezicht lijkt het studentenwelzijn en de studentbeleving van het onderwijs tijdens de coronapandemie bij Fontys Hogescholen niet veel te verslechteren. De belevingen van eerstejaars en ouderejaars verschillen echter van elkaar. Bovendien krijgen nieuwe studenten die ‘normaal gesproken’ al moeite zouden hebben met de start van hun studie in de huidige tijd nog meer te maken met uitdagingen.
Een positieve trend?
Sinds de eerste lockdown in april 2020 loopt er bij Fontys Hogescholen een longitudinaal onderzoek naar de beleving van studenten ten tijde van corona. Studenten werden bevraagd over thema’s als de verbinding met medestudenten, studeren en studievoortgang, begeleiding, toetsing en beoordeling, en stages. Op al deze thema’s zien we in de tijd (meetpunten in april, juni en november) een positieve trend. Ouderejaars studenten blijken nog steeds voorzichtig positiever te worden over hun studievoortgang en het uitvoeren van hun stages. We zien bij hen echter ook een negatieve trend als het gaat om de verbondenheid met medestudenten en de begeleiding van docenten.
De roze bril van eerstejaars
Met de eerstejaars lijkt het iets beter te gaan. Voor de start van de eerstejaars is binnen Fontys Hogescholen veel aandacht; met het welzijnsinstrument de Startthermometer wordt elk jaar gecheckt hoe het na de eerste lesperiode en eerste tentamens met hen gaat. Er wordt gemeten of de eerstejaars een discrepantie ervaren tussen de verwachtingen van de studie (bijvoorbeeld t.a.v. de inhoud van de studie) en de reëel opgedane ervaringen in de eerste studieperiode. Deze discrepantie is dit jaar niet veel groter dan vorig jaar.
De grootste verschillen zitten, zoals verwacht, op thema’s die met sociale integratie te maken hebben. Denk hierbij aan het ervaren van informeel contact met medestudenten (37% (helemaal) mee eens t.o.v. 52% vorig jaar) en het ‘thuis voelen’ bij de opleiding (55% (helemaal) mee eens t.o.v. 69% vorig jaar). Dit studiejaar gaven studenten aan gemiddeld genomen iets ongelukkiger te zijn (8% gaf een rapportcijfer 5 of lager voor hun algemeen geluk, t.o.v. 6% vorig jaar). Verder is het ervaren van stress in vergelijking met vorig jaar toegenomen. Dit jaar gaf 39% van de studenten aan (zeer) veel stress te ervaren (t.o.v. 34% vorig jaar). Positief is dat studenten iets tevredener zijn met hun studiecoach (83% (helemaal) mee eens t.o.v. 78% vorig jaar).
We moeten echter met een aantal zaken rekening houden bij het interpreteren van deze cijfers. Uit andere enquêtes, zoals de Nationale Studenten Enquête, weten we namelijk dat eerstejaars studenten ook in normale omstandigheden gemiddeld genomen meer tevreden zijn over het onderwijs dan ouderejaars studenten. Daarnaast hebben de huidige eerstejaars minder lang van doen gehad met de coronamaatregelen in het hoger onderwijs, en heeft Fontys wanneer mogelijk de voorkeur gegeven aan face-to-face onderwijs voor eerstejaars om hen beter te laten landen.
In de begeleiding is bovendien veel aandacht uitgegaan naar het welzijn van de eerstejaars. Uit eerder onderzoek weten we dat verbondenheid bijdraagt aan het welzijn van studenten. De meeste eerstejaars hebben bovendien nog geen referentiekader waarmee ze de huidige situatie kunnen vergelijken. Dat blijkt ook wanneer we kijken naar de groep switchers die vorig jaar al een opleiding bij Fontys is gestart. Switchers hebben dat referentiekader wél en zijn dus ook minder positief over de start van dit jaar.
Mind the gap
In de media komt regelmatig naar voren dat de kloof tussen kansrijke studenten en kansarme studenten groter wordt als gevolg van de coronacrisis. Dat kunnen we ook in onze cijfers terugzien. Op basis van data uit de Startthermometer weten we dat studenten die succesvol zijn na het eerste studiejaar al meteen na de eerste lesperiode tevredener zijn met hun studiekeuze en de mate van academische integratie. We hebben daarom de beleving van het onderwijs in coronatijd van de 20% studenten die het hoogst scoorden op deze factoren (de kansrijkere studenten) vergeleken met de 20% studenten die het laagst scoren op deze factoren (de kansarmere studenten).
De kansrijkere studenten beleven het onderwijs in coronatijd veel positiever dan de kansarmere studenten. Als we de twee groepen naast elkaar zetten, zien we dat de kansrijkere studenten zich meer verbonden voelen met medestudenten (een verschil van 20 procentpunten in de antwoordcategorie (helemaal) mee eens)), zich veel minder zorgen maken over hun studievoortgang (een verschil van 30 procentpunten in de antwoordcategorie (helemaal) mee eens)) en het hen veel beter lukt om een goede manier van studeren te vinden (een verschil van minimaal 42 procentpunten in de antwoordcategorie (helemaal) mee eens). Hiermee wordt duidelijk dat de studenten die (nog) twijfelen aan hun studiekeuze of nog niet helemaal academische geïntegreerd zijn het onderwijs in coronatijd als extra zwaar kunnen ervaren.
Het is dus belangrijk dat kwetsbare studenten niet nog verder buiten beeld raken. De tevredenheid met de studiekeuze en de mate van academische integratie zijn goede gespreksonderwerpen voor docenten en studiecoaches om te bekijken hoe hun eerstejaars ervoor staan. Dat geldt zeker nu in de coronapandemie, maar ook wanneer we weer richting ‘normaal’ gaan. De Startthermometer is een mooi instrument om dit bij studenten in kaart te brengen. Er is veel aan gelegen om alle studenten – de eerstejaars, de kwetsbare studenten, maar ook zeker de ouderejaars – zo snel als mogelijk weer naar school te laten gaan. Dan kunnen ze weer de verbondenheid met andere studenten voelen. Dat is belangrijk, want goede relaties leiden tot betere prestaties.
