Hoe geef je les over de Holocaust aan een multiculturele klas?
De onderzoekers komen tot deze conclusie in een onlangs gepubliceerd artikel waarin zij de ervaringen analyseren van een docent die worstelt met het lesgeven over de Holocaust in haar multiculturele klas. Op basis van interviews en observaties tijdens de lessen brengen de onderzoekers in een casestudy in kaart welke perspectieven op de geschiedenis met elkaar botsen en hoe deze docent daarmee omgaat.
Uit eerder onderzoek blijkt dat conflicten tussen leerlingen tijdens lessen over de Holocaust in Nederland en Europa het vaakst voorkomen in klassen waar leerlingen met Midden-Oosterse familie-achtergronden zitten. Deze leerlingen associëren Joodse slachtoffers van de Holocaust soms met Israël en de huidige conflicten in het Midden-Oosten. Daardoor zien zij Joden eerder als onderdrukkers van Palestina, en minder als de slachtoffers in de geschiedenis van de Holocaust. De onderzoekers gingen daarom na welke strategieën een specifieke docent gebruikte wanneer de perspectieven van Joodse mensen, opgevat in zowel de rollen van onderdrukkers als slachtoffers, botsen tijdens een les over de Holocaust in een multiculturele klas.
Verschillende tijdlagen
In de analyse van de case-study onderscheiden de onderzoekers drie perspectieven die een rol spelen in het geschiedenisonderwijs. Deze perspectieven bekijken de historische gebeurtenis die in de les behandeld wordt allemaal vanuit een bepaalde tijd. Het eerste perspectief is die vanuit het verleden zelf. Dit zijn bronnen uit de periode van de geschiedenis waarover onderwezen wordt. Het tweede perspectief bevindt zich tussen verleden en heden in, en bestaat uit bronnen die na de historische gebeurtenis zelf, maar wel nog in het verleden geproduceerd zijn.
Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief
Het derde perspectief is dat van het heden, de manier waarop mensen in het heden kijken naar specifieke historische gebeurtenissen of objecten in het verleden. In een klaslokaal kan dit perspectief door zowel docenten als leerlingen worden ingevuld. Beide groepen worden daarin deels gestuurd door hun vorming en achtergronden.
Bij het lesgeven over gevoelige onderwerpen kiezen docenten er vaak voor om te werken vanuit het perspectief van het heden, stellen de onderzoekers. Dat doen docenten omdat zowel zijzelf als de leerlingen het onderwerp op emotioneel niveau aan de betekenis in het heden verbinden. Als een docent dit perspectief hanteert moet zij echter anticiperen op de manier waarop de sociaal economische posities en persoonlijke geschiedenissen van leerlingen meespelen in de manier waarop leerlingen het onderwerp van de lessen interpreteren.
Lachen om de Holocaust
De onderzoekers volgden Kate (pseudoniem), een witte, vrouwelijke, in Nederland geboren docent die lesgeeft op een Protestantse middelbare school. Volgens Kate heeft 90% van de leerlingen op die school een Turkse of Marokkaanse achtergrond. In interviews met de onderzoekers vertelt Kate dat sommige leerlingen tijdens haar lessen over de Holocaust niet willen luisteren of op ongepaste momenten lachen. Ze refereert aan deze leerlingen als een groepje ‘Moslimjongens’ en stelt dat deze leerlingen naar de geschiedenis van de Holocaust kijken door de bril van de huidige conflicten in het Midden-Oosten.
In een poging de weerstand bij de betreffende jongeren te overwinnen, probeert Kate twee strategieën uit. Eerst probeert ze de leerlingen uit te leggen dat zij gebeurtenissen in het heden en het verleden door elkaar halen. Als dat niet werkt verlegt ze de aandacht naar een algemenere bespreking van wat ze ‘het psychologische mechanisme van het kwaad’ noemt. Hiermee wil ze haar leerlingen laten zien dat de vorm van kwaad die tot uiting kwam in de Holocaust nog altijd bestaat. Kate vertelt daarover tegen de onderzoekers dat de leerlingen meer geneigd waren te luisteren naar haar les over het kwaad dan naar de lessen over de Holocaust. De consequentie daarvan is echter wel dat Kate het eigenlijk niet meer over de massamoord op Joden heeft, schrijven de onderzoekers.
De onderzoekers analyseren de eerste strategie als een aanpak die de cultureel dominante vertelling van de Holocaust presenteert. Kate interpreteert de weerstand van de leerlingen vervolgens als een weerstand tegen de historische feiten over de Holocaust. De onderzoekers wijzen er echter op dat veel jongeren met een migratieachtergrond het gevoel hebben dat hun eigen geschiedenis weinig aandacht krijgt in het onderwijs. De studenten voelen misschien niet zozeer weerstand tegen het leren over historische feiten, maar tegen een curriculum dat een grotere sociale desinteresse in hun geschiedenis weerspiegelt.
Begrijp de achtergronden van leerlingen
De onderzoekers concluderen dat het van belang is dat docenten een open discussie met leerlingen voeren. Daarbij moeten docenten tot op zekere hoogte openstaan voor de inbreng van leerlingen, om mede op basis daarvan te bepalen waar de les precies over moet gaan. Daarbij moet een docent beginnen met het begrijpen van de achtergronden van de leerlingen. Als Kate deze achtergronden beter had begrepen, had ze actief verbanden kunnen leggen tussen de leefwerelden van de leerlingen en de relevantie van de geschiedenis van de Holocaust. Ze had dan bewust kunnen wisselen tussen perspectieven uit het verleden en het heden, waardoor ze niet per ongeluk volledig van onderwerp zou hebben gewisseld.
Docenten moeten ook bewust zijn van hun eigen posities in de school en de maatschappij, vervolgen de onderzoekers. Ook moeten docenten weet hebben van de manieren waarop zijzelf andere perspectieven hebben op de onderwerpen die ze tijdens hun lessen behandelen. Ten slotte raden de onderzoekers docenten aan om met collega-docenten samen te werken en open te discussiëren over de moeilijkheden die ze tegenkomen bij het lesgeven over gevoelige onderwerpen.
