Leenstelsel blijft bij VVD; GroenLinks, CDA, D66 en CU willen inkomensafhankelijke beurs
De VVD wil het leenstelsel intact laten en de generieke maatregel van de halvering van het collegegeld afschaffen, blijkt uit de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s door het CPB. Wel wordt het collegegeld voor de opleidingen in de techniek, zorg en het onderwijs door de VVD gehalveerd. Ook wordt door de lumpsum van het hoger onderwijs door de VVD met 200 miljoen gekort om zo de samenwerking in het hoger onderwijs te bevorderen.
D66 verhoogt de lumpsum voor het hoger onderwijs met 1 miljard om het fundamenteel onderzoek aan te jagen en om de werkdruk te verlagen. Ook schaft D66 het hoger instellingscollegegeld af voor de Tweede Studie, een structurele investering van 200 miljoen. D66 wil, net als de Christenunie, alle toeslagen afschaffen, ook de zorg- en huurtoeslag voor studenten. In plaats daarvan krijgen studenten een generiek bedrag van 300 euro per maand.
VVD houdt vast aan leenstelsel, GroenLinks introduceert startkapitaal
De partij die het meeste geld uittrekt voor het onderwijs en de studenten is GroenLinks. De partij neemt echter niet duidelijk afstand van het leenstelsel. De prijs die betaald wordt voor het terugdraaien van het leenstelsel is wat hen betreft te hoog. Wel wil GroenLinks de aanvullende beurs uitbreiden tot studenten wiens ouders een verzamelinkomen hebben van 100.000 euro. Met die investering is 400 miljoen euro gemoeid.
GroenLinks introduceert daarnaast een startkapitaal van 10.000 euro voor Nederlandse inwoners die achttien jaar worden. Dit is een intensivering van 2,0 miljard euro in 2025 en 2,1 miljard euro structureel. Technisch is verondersteld dat 60% van dit bedrag een uitgave aan onderwijs is en 40% een uitgave aan sociale zekerheid, zo zegt het CPB in de toelichting.
Studenten die onder het leenstelsel vielen krijgen wat GroenLinks betreft wel met terugwerkende kracht het startkapitaal van 10.000 euro. Dit is een intensivering van 3,1 miljard euro in 2025. Over de totale kabinetsperiode komt de intensivering door het startkapitaal neer op 7,7 miljard euro.
Daarnaast wil GroenLinks net als D66 en de VVD iets doen aan het collegegeld. Voor opleidingen in de zorg en het onderwijs moet het collegegeld voor een tweede studie het wettelijk tarief worden. Hiermee is een investering gemoeid van 100 miljoen. GroenLinks schaft, net als de VVD, de halvering van het collegegeld voor eerstejaars af.
Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief
CDA, PvdA en SP schaffen leenstelsel wel af
Het CDA wil wél afscheid nemen van het leenstelsel. In plaats daarvan wil het CDA een inkomensafhankelijke beurs invoeren voor studenten in het hoger onderwijs. De beurs is 600 euro voor uitwonende studenten met ouders met een verzamelinkomen van maximaal 37.000 euro, daarna neemt de hoogte van de beurs geleidelijk af tot 300 euro per maand voor studenten met ouders met een verzamelinkomen vanaf ongeveer 74.000 euro. Voor thuiswonende studenten zijn de bedragen respectievelijk 450 euro en 150 euro. De aanvullende beurs wordt afgeschaft.
Verder trekt het CDA 0,1 miljard euro uit om studenten te compenseren die onder het leenstelsel vielen. Op welke manier dat moet, weet het CDA nog niet. Verder beperkt het CDA de OV-kaart van studenten tot de nominale studieduur. Ook wordt de halvering van het collegegeld voor onderwijs- en verpleegkundeopleidingen beperkt tot het eerste studiejaar.
Ook de PvdA en de SP willen de basisbeurs voor het hoger onderwijs opnieuw invoeren. Thuiswonende studenten ontvangen wat betreft beide partijen ongeveer 110 euro per maand en uitwonende studenten ongeveer 300 euro per maand. In de plannen van zowel de PvdA als de SP gaat dat 0,3 miljard euro kosten tot en met 2025 en 1,2 miljard euro structureel. Daarnaast trekt de PvdA trekt 4 miljard euro uit om studenten te compenseren die onder het leenstelsel vielen. De SP trekt hiervoor 4,2 miljard euro uit.
De ChristenUnie wil een inkomensafhankelijke basisbeurs als vervanging voor het leenstelsel. Dat komt neer op een basiskorting van 550 euro voor uitwonende studenten uit een huishouden met een bruto-huishoudinkomen van 20.000 euro op jaarbasis. De hoogte van de basiskorting daalt geleidelijk naarmate het bruto-huishoudinkomen de 70.000 euro op jaarbasis nadert; de basiskorting bedraagt dan 300. Voor thuiswonende studenten geldt de helft van de bovenstaande basiskortingen.
Verder gaat de CU de leenstelselstudenten compenseren door middel van een studievoucher van €4000. Net als het CDA perkt de CU het reisrecht voor studenten in tot de nominale studieduur. Ook halveert de CU de aanvullende studiebeurs.
VVD kort lumpsum hoger onderwijs
Waar de VVD de lumpsum van het hoger onderwijs met 200 miljoen kort, verhoogt de PvdA de lumpsum van hoger onderwijsinstellingen met 0,6 miljard euro, voornamelijk ten bate van fundamenteel onderzoek. Dat wil de partij mogelijk maken door onder meer 200 miljoen vanuit de tweede geldstroom (subsidies van NWO en de KNAW) naar de eerste geldstroom (de lumpsum) over te hevelen. Ook GroenLinks hevelt geld over vanuit de tweede geldstroom naar de eerste geldstroom, namelijk 400 miljoen. Wel verhoogt GroenLinks het budget van NWO met 100 miljoen.
GroenLinks investeert ook extra in wetenschapsbeleid, specifiek om de vergroening aan te jagen. Dit is een intensivering van 0,6 miljard euro in 2025 en 0,2 miljard euro structureel. In totaal is de intensivering 4,0 miljard euro tot en met 2030. Ook verhoogt GroenLinks de lumpsum voor het hoger onderwijs met 0,4 miljard om op die manier de werkdruk te verlagen.
De SP wil de lumpsum van hoger onderwijsinstellingen met 0,1 miljard euro verhogen om zo de aanvraagdruk voor onderzoeksgeld te verlagen. Ook wil de SP 0,1 miljard euro uittrekken voor onderzoek naar nieuwe technologieën.
De ChristenUnie wil het onlangs gepresenteerde Groeifonds deels weer afschaffen om daar 1 miljard structureel te investeren in wetenschapsbeleid. “De ChristenUnie intensiveert 1,0 miljard euro in onderzoek bij publieke onderzoeksinstituten in 2025. Dit is een alternatieve invulling van het Nationaal Groeifonds, deze maatregel heeft geen structureel budgettair effect”, aldus het CPB.
PvdA wil betere begeleiding startende docenten
Verder wil de PvdA 40.000 banen in het onderwijs realiseren. Ook wil de PvdA de lumpsum van het primair onderwijs verhogen, om leerkrachten zo dezelfde salarissen als docenten op het voortgezet onderwijs te geven en überhaupt meer leerkrachten naar het primair onderwijs te trekken. Daarnaast wil de PvdA de lumpsum van onderwijsinstellingen verhogen om startende docenten beter te kunnen begeleiden.
