Maatschappelijke uitdagingen overstijgen opleidingsgrenzen

Nieuws | door Katie Digan
3 maart 2021 | Op het ComeniusFestival 2021 van het NRO wisselen onderwijsvernieuwers ideeën uit, moeten nieuwe onderwijsprojecten studenten klaarstomen voor de maatschappij van de toekomst, en krijgen enkele gelukkigen een grote geldprijs.
Beeld: PxHere (CC0 Public Domain)

Het festival, met als thema ‘samen vernieuwen’, haalt alles uit de kast om ook in digitale versie een interactieve bijeenkomst neer te zetten. Al te streng afgebakende disciplinaire huisjes sluiten niet meer aan op de maatschappelijke realiteit, signaleren steeds meer docenten en onderzoekers in het hoger onderwijs. De vraag die als een rode draad door het congres heen loopt is dan ook hoe opleidingen hun studenten kunnen leren wanneer, hoe en waarom ze met studenten van andere opleidingen en mensen uit andere organisaties kunnen samenwerken.

Maatschappelijke problemen houden zich niet aan opleidingsgrenzen

Het congres trapt af met een plenaire talkshow waarin demissionair minister Van Engelshoven in gesprek gaat met drie in het hoger onderwijs. Karin van Beckhoven, programmatrekker ‘Living in an Urban Delta’ bij Hogeschool Inholland, presenteert de transdisciplinaire minor ‘Samen werken aan een toekomstbestendige stad’.

Steden, zo legt Van Beckhoven uit, zijn vaak negatief in het nieuws als ongezonde leefomgevingen waar armoede, afval, en eenzaamheid hoogtij vieren. Maar tegelijkertijd zijn steden juist broedplaatsen voor nieuwe ontwikkelingen, waar veel initiatieven worden ontwikkeld om sociale cohesie en klimaatbestendigheid te bevorderen. Dit soort vraagstukken raken aan verschillende opleidingen van Inholland, maar houden zich niet aan de grenzen van de opleidingen. Door over concrete maatschappelijke vraagstukken in gesprek te gaan met onderzoekers van verschillende opleidingen, overheden en burgers, worden studenten in staat gesteld iets te doen dat hen niet zou lukken wanneer ze alleen samenwerken binnen de eigen opleiding.

Ruth Benschop, lector van het lectoraat Autonomie en Openbaarheid in de Kunsten aan Zuyd Hogeschool, ontwikkelde het ‘onderzoeksatelier’ voor Zuyd Hogeschool en het University College Maastricht. In dit atelier combineren studenten academische en artistieke kennis en vaardigheden. Daarbij worden ze begeleid door kunstenaars en wetenschappers.

Durf studenten en docenten los te laten

Demissionair minister Van Engelshoven vraagt zich af of de combinatie van zoveel partijen en disciplines niet te ingewikkeld is. “Hoe zorg je dat je scherp blijft op de leerdoelen en het niet een soort enorme brei wordt waarin de student verzuipt?”

Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief 

Vincent Geukers, een kinderarts en intensivist die een Comenius Leadership beurs ontving voor zijn onderwijsproject Interprofessionele Educatie (IPE), geeft aan dat hij deze reactie vaker ziet. Opleidingsorganisaties vragen vaak naar de toetsing en het examenreglement van interdisciplinaire initiatieven, zegt hij, en studenten en docenten hebben deze reflex ook. Maar, zo stelt hij, door studenten en docenten losser te laten ontstaan er dingen die je nooit had kunnen bedenken. Als je ze vertrouwen geeft kan er iets heel moois kan ontstaan dat ze met een geëxamineerd traject nooit hadden kunnen bereiken.

“Je moet dat ook durven”, aldus Geukers. Toch houdt de demissionair minister een slag om de arm. Studenten worden toch in een vak opgeleid, zegt ze, en de arbeidsmarkt wil weten of die student zijn vak verstaat. “Dat is best een complexe combinatie om met elkaar te maken”.

En de cijfers dan?

De vraag naar toetsing blijft terugkomen in verschillende sessies van het festival. In de sessie ‘Ontwerpgericht onderzoek’ presenteert Albine Moser, hoofddocent bij de Hogeschool Zuyd, het Comeniusproject ‘Interprofessionele bachelorscripties in het hbo’. In dit project werken studenten ergotherapie, logopedie, verpleegkunde en fysiotherapie samen aan een bachelorscriptie. Dit traject moet studenten ‘collaboration-ready’ maken en voorbereiden op een loopbaan in een steeds complexer zorgsysteem.

Deelnemers aan de sessie vragen zich wel af hoe zo’n scriptie vanuit verschillende opleidingen beoordeeld moet worden. “We zitten met de examencommissies aan tafel en er is veel bereidheid”, aldus Moser, “maar we bedenken nog of we interprofessionele competentie überhaupt moeten beoordelen in de bachelorscriptie”.

Inclusief onderwijs

Niet alleen samenwerkingen tussen disciplines of samenwerkingen op specifieke projecten behoeven innovatie, ook de samenwerkingen in de leslokalen zelf kunnen beter gestimuleerd worden. Onder het thema ‘Inclusive classrooms’ bespreken onderzoekers de manieren waarop inclusiviteit in opleidingen verbeterd kan worden. Oksana Kavatsyuk van het University College Groningen richt zich op gender-inclusiviteit. Ze onderzoekt hoe vrouwen gestimuleerd kunnen worden om vaker te kiezen voor een STEM (Science, Technology, Engineering en Mathematics)-opleiding.

Hoewel meisjes in het vwo steeds vaker kiezen voor bètavakken, vertaalt zich dit nog niet naar meer vrouwelijke studenten in de STEM-vakken in het hoger onderwijs. Kavatsyuk onderzoekt daarom hoe vrouwelijke studenten zich comfortabeler en zelfverzekerder zouden kunnen voelen in de bèta collegezalen. Ze heeft inmiddels ontdekt dat het onder andere belangrijk is dat het lesmateriaal inclusief is en de voorbeelden in de lesboeken zowel mannen en vrouwen bevatten. Kleine veranderingen kunnen een groot verschil maken in het organiseren van een inclusieve leeromgeving, aldus Kavatsyuk.

De Nederlandse Hogeronderwijspremie 2021

De dag vol presentaties van innovatieve onderwijsprojecten wordt afgesloten met de uitreiking van de eerste Nederlandse Hogeronderwijspremie door demissionair minister Van Engelshoven. “Vrij vlot na het aantreden van dit kabinet”, zegt Van Engelshoven in haar speech, “werd duidelijk dat er echt nog iets miste om onderwijsprestaties op hogescholen en universiteiten meer te waarderen.” Excellente onderzoekers worden wél regelmatig op een voetstuk geplaatst, vervolgt de minister, met bijvoorbeeld de Spinozaprijs. “Zo’n podium verdienen uitmuntende docenten net zozeer”. In een uurtje tijd verdeelt Van Engelshoven in totaal €5 miljoen aan prijzengeld aan teams van universiteiten en hogescholen.

Grote winnaar van de eerste prijs van €1,2 miljoen in de categorie ‘hogescholen’ is het project LeerLevels van de Hogeschool van Amsterdam. LeerLevels is een app die kunstmatige intelligentie inzet om middelbare scholieren op maat te begeleiden bij het vak natuurkunde. Van Engelshoven prijst “de enorme potentie van LeerLevels om aan ‘gelijke kansen’ te werken”, onder andere doordat de ontwikkelaars ernaar streven de app gratis en open source aan te bieden. In de universiteitscategorie wint het leercentrum innovation Space van TU Eindhoven, waar studenten, onderzoekers en maatschappelijke partners samen werken aan verantwoorde oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. “De beoordelingscommissie is blij om te zien dat TU/e innovation Space ook gedegen wetenschappelijk onderzoek verricht naar het leren van studenten in een Challenge-Based omgeving”, aldus Van Engelshoven.

De Nederlandse Hogeronderwijspremie zal jaarlijks uitgereikt worden.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK