Universiteiten willen geen nieuwe richtlijnen over hoofdlijnen van de begroting

Bij de totstandkoming van het leenstelselakkoord in 2015 was voor D66 een belangrijk onderdeel van de deal dat de medezeggenschap instemmingsrecht zou krijgen over de hoofdlijnen van de begroting van hoger onderwijsinstellingen. Inmiddels is het leenstelsel als zes jaar operatief maar bestaat er nog steeds geen duidelijkheid over wat een hoofdlijn van een begroting is. Daarover zijn nu nieuwe afspraken gemaakt tussen de studentenbonden en de Vereniging Hogescholen. De VSNU voelde zich echter niet genoodzaakt om hierover afspraken te maken.

Algemene Rekenkamer zag weinig instemming op de hoofdlijnen

Onlangs stuurde demissionair minister Van Engelshoven een brief naar de Kamer waarin zij reageerde op een motie van Paul van Meenen (D66) en Judith Tielen (VVD). Die vroegen in 2018  om de definitie van de hoofdlijnen van de begroting beter vast te leggen. De Algemene Rekenkamer had namelijk geconstateerd dat er bij de helft van de hogescholen en universiteiten geen instemming van de medezeggenschap op de hoofdlijnen van de begroting wordt vereist.

Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief

Voor de VVD en D66 was dit in 2018 genoeg aanleiding om in ieder geval in de toekomst goed vast te leggen wat de hoofdlijnen van de begroting zijn. De toenmalig woordvoerder hoger onderwijs van D66, Paul van Meenen, zei ongelukkig te zijn met de conclusies van de Rekenkamer. “Wat mij pas echt heeft ontstemd was de conclusie dat studenten maar in de helft van de gevallen mee hebben besloten over de hoofdlijnen van de begroting en de bestemming van de extra middelen. Voor D66 is dat onacceptabel. Wat vindt de minister daarvan? D66 vindt het van belang dat jongeren in een vroeg stadium leren hoe ze kunnen beslissen over de zaken die hen aangaan. Het gaat immers over hun onderwijs.”

Het allocatiemodel is de hoofdlijn

Verder vond Van Meenen het onbestaanbaar dat er werd betwijfeld of het allocatiemodel wel of niet tot de hoofdlijn van een begroting behoort. “Ik hoor vaak dat er op instellingen discussie is over de vraag of het allocatiemodel al dan niet onderdeel is van de hoofdlijnen van de begroting. Ik zeg: het allocatiemodel ís zo ongeveer de hoofdlijn van de begroting”, aldus Van Meenen destijds.

Nu, drie jaar later en drie begrotingen van universiteiten en hogescholen verder, probeert de demissionair minister na overleg met de koepels en de studentenbonden duidelijkheid te scheppen over het begrip ‘hoofdlijn van een begroting’. De Vereniging Hogescholen, de LSVb en het ISO hebben een nieuwe handreiking ontwikkeld waarin deze definitie is geformuleerd.

“Deze handreiking, die breed gedragen wordt in het hoger beroepsonderwijs, beoogt voor de praktijk een beter werkbare definitie van de ‘hoofdlijnen van de begroting’ voor zowel de studenten als de instellingen”, zo schrijft de demissionair minister nu aan de Kamer.

Er zijn voornamelijk procesafspraken gemaakt, zo blijkt uit het ambtelijke en wat verhullende proza in de Kamerbrief van Van Engelshoven. “In de handreiking worden drie aspecten genoemd waarbij inspraak door de medezeggenschap op een geschikte manier kan worden ingezet. Daarnaast zijn er procesafspraken opgenomen die de medezeggenschap voldoende handvatten geven om zijn verantwoordelijkheid te nemen. Er zijn onderlinge afspraken gemaakt over de implementatie van deze handreiking.”

Nieuwe discussie over de spelregels

De VSNU heeft echter aan de demissionair minister laten weten dat zij dit kader niet wil ondertekenen. Nog voordat de Kamer de motie van Van Meenen en Tielen aannam is er namelijk al een hoofdlijnenakkoord uit 2017 ondertekend waarin staat wat een hoofdlijn van de begroting moet zijn. Deze nieuwe afspraken zijn daarom helemaal niet nodig, zegt de VSNU, waar men denkt dat een nieuwe handreiking slechts zou leiden tot nieuwe discussies over de spelregels.

Toch is het ISO teleurgesteld in de houding van de VSNU, zo laat de voorzitter Dahran Çoban aan ScienceGuide weten. “We vinden het jammer dat de VSNU dit niet ondertekend heeft. Wwe gaan verder in gesprek met de VSNU, want de kous is hiermee nog niet af.” De afspraken uit 2017 waarnaar de VSNU verwijst zijn volgens het ISO namelijk niet afdoende. “Er is toen wel een stap gezet, maar die was zeker niet voldoende. Het is gewoon fijn om te weten waarover je het hebt bij ‘de hoofdlijnen van de begroting’, dat is voor ons gewoon de basis.”

Daarnaast is het voor het ISO erg belangrijk dat de medezeggenschap instemmingsrecht krijgt op de hoofdlijnen van de begroting, benadrukt de voorzitter. “Heel veel beslissingen worden op basis van financiën genomen. En heel veel plannen van de medezeggenschap kosten geld, dus die gaan over de hoofdlijnen van de begroting.”

Toch ziet het ISO in dat er ook zonder de onderschrijving van de VSNU grote voordelen aan dit akkoord zitten, aangezien de Vereniging Hogescholen deze handreiking wel ondertekend heeft. “We zijn er heel blij mee dat de Vereniging Hogescholen wel meedoet. Daar is nu een akkoord en daar kunnen hogeschoolraden mee aan de slag. Dat gegeven mag niet worden overschaduwt door het nieuws dat dit bij de VSNU nu nog niet gelukt is.”

Van Engelshoven betreurt houding van de VSNU

Het is ook nog onduidelijk of de medezeggenschap instemmingsrecht heeft over de besteding van het geld dat hoger onderwijsinstellingen vanuit het Nationaal Programma Onderwijs krijgen. In het hoger onderwijs is dat extra geld vooral bedoeld om de werkdruk te verlagen. Volgens de voorzitter van het ISO laat ook die kwestie zien dat het belangrijk is dat de medezeggenschap instemming op de hoofdlijnen van de begroting krijgt.

Ook demissionair minister Van Engelshoven zegt de opstelling van de VSNU te betreuren. “Ik heb van de studentenorganisaties vernomen dat zij het betreuren dat de VSNU op het laatste moment geen formeel akkoord heeft kunnen geven op de nieuwe handreiking. Dit gevoel deel ik met hen.”