Lector van het Jaar wil duurzaamheidstransitie

Interview | door Ramon van Doorn
22 juni 2021 | Jongeren zoals Nikki Trip (Studenten voor Morgen) maken zich sterk voor een duurzamere toekomst, en Lector van het Jaar Patrick Huntjens ziet het als zijn taak om jongeren hierin te ondersteunen en hen zelfs het stuurwiel in handen te geven.
Lector van het Jaar Patrick Huntjens en voorzitter van Studenten voor Morgen Nikki Trip.

De Lector van het Jaar-verkiezing stond dit jaar in het thema van duurzaamheid. Daarom werd de winnaar bekendgemaakt tijdens de Groene Peper 2021, een jaarlijkse bijeenkomst over duurzaamheid binnen het mbo, hbo en wo. Tijdens deze bijeenkomst werd Patrick Huntjens door de jury uitgeroepen tot Lector van het Jaar. De vaste jury werd speciaal voor het thema duurzaamheid aangevuld met Nikki Trip, voorzitter van Studenten voor Morgen. In een dubbelinterview met ScienceGuide blikken zij terug en kijken ze vooruit naar het toenemende belang van duurzaamheid in het hoger onderwijs en de maatschappij.

Juiste moment voor duurzaamheid

“Toen de oproep voor nominaties werd uitgezet, werd ik door Inholland gevraagd of ik het leuk zou vinden om voorgedragen te worden”, vertelt Huntjens. “Dat was op zichzelf al een hele erkenning binnen de hogeschool, want we hebben nog meer lectoren die met duurzaamheid bezig zijn. Ik vond de andere twee kandidaten die uiteindelijk genomineerd werden (Mieke Oostra, lector Nieuwe Energie in de Stad aan de Hogeschool Utrecht en Floris Boogaard, lector Ruimtelijke Transformaties – Water aan de Hanzehogeschool Groningen, red.) ook erg sterk. Ik hoop ook dat we in de toekomst met elkaar in contact blijven over onze vraagstukken. Ik ben vooral erg blij dat de Lector van het Jaar-verkiezing dit jaar duurzaamheid als thema had.”

Meld u hier aan de ScienceGuide Nieuwsbrief

 

“Ik denk dat dit een heel goed moment was om het de duurzame lector van het jaar te maken”, vindt ook Trip. “Ik heb bijvoorbeeld zelf ook geleerd wat een lector precies is en doet, want op de universiteit hoor je daar niet veel over. Datzelfde geldt eigenlijk ook voor Studenten voor Morgen, aangezien ons bestuur dit jaar alleen maar bestaat uit meiden die van een universiteit komen. Ik denk dat we moeten erkennen dat er best wat verschillen zijn tussen het hbo en het wo.”

Door de verschillen juist te benadrukken en te complementeren denkt Trip dat zowel het hbo als het wo sterker wordt. “Bij ons netwerk komen bijvoorbeeld ondertussen ook steeds meer hbo green offices, en die zullen vast dingen anders doen dan green offices op universiteiten. Door die bij elkaar te brengen kunnen zij kijken wat er werkt op een ander onderwijsniveau, en dat weer meenemen naar hun eigen onderwijs.”

Hbo en wo komen dichter bij elkaar

“Universiteiten kijken inderdaad steeds vaker naar hogescholen”, ervaart ook Huntjens. “Praktijkgericht onderzoek, inter- en transdisciplinair onderzoek, goede inbedding in de regio, etc. Wat mij betreft is dat een positieve ontwikkeling, want ik ben twintig jaar geleden weggegaan bij een universiteit omdat ik die link met de praktijk miste.”

“Fundamenteel onderzoek is ook enorm belangrijk,” benadrukt de Lector van het Jaar, “maar nu wordt steeds meer erkend dat kennis en ervaring uit de praktijk zelf even waardevol is, en dat complexe maatschappelijke vraagstukken dus samen met mensen uit de praktijk aangepakt moeten worden. Daardoor is er steeds meer aandacht voor transdisciplinair onderzoek, dus niet alleen kennisontwikkeling door wetenschap, maar ook met en voor mensen uit de praktijk.”

Uiteindelijk is Huntjens toch weer bij een universiteit terechtgekomen, maar wel in een hele andere situatie dan 20 jaar geleden. “Mijn lectoraat gaat over co-creatie en sociale innovatie, dus dat past mooi bij transdisciplinair en praktijkgericht onderzoek. Daarom ben ik ook door de Universiteit Maastricht benaderd om daar als hoogleraar ‘Governance van duurzaamheidstransities’ eigenlijk precies hetzelfde te doen als wat ik bij Inholland doe. Dat geeft wel aan hoe het interdisciplinair onderzoek aan het ontwikkelen is. Hbo en wo komen dichter bij elkaar, maar proberen wel complementair te blijven.”

Bied studenten een plek aan de tafel

Dat de jury van de Lector van het Jaar-verkiezing voor de helft uit studenten bestaat, maakte de winst voor Huntjens nog specialer. “Ik vond het een hele eer om juist door de opkomende generatie uitgeroepen te worden tot lector van het jaar. Ik zie het echt als mijn taak om de huidige maatschappelijke vraagstukken samen met de opkomende generatie aan te pakken, en om ze de juiste kennis, vaardigheden en instrumenten mee te geven om de duurzaamheidstransitie te kunnen voltooien.”

Volgens Huntjens is de verkiezing wat betreft de organisatie dan ook een voorbeeld voor veel andere omgevingen. “Studenten hadden echt een gelijkwaardige plek aan de tafel. Er wordt vaak gesproken over een triple helix, met onderzoek en onderwijs, overheid en het bedrijfsleven, maar jongeren zouden hier een meer prominente rol in moeten krijgen. Dat probeer ik met mijn eigen onderzoek en onderwijs echt te doen, door studenten in de ‘driver’s seat’ te plaatsen, maar wel binnen een leeromgeving waarin ze leren systeemdenken, samenwerken, en co-creëren.”

Jongeren nemen het voortouw

“Dat jongeren niet vaak genoeg meegenomen worden in het proces kan ik alleen maar beamen”, antwoordt Trip hierop. “Ik denk dat jongeren een kwetsbare groep zijn, aangezien het over onze toekomst gaat die verpest wordt zonder dat wij aan de knoppen kunnen zitten. Eén van de zaken waarover wij totaal niet meepraten is pensioen. Nu is dat ook een passie van mij, aangezien ik daarop afgestudeerd ben, maar er wordt al heel lang gesproken over het ABP en de investeringen die zij doen in de fossiele industrie. Er zijn een heleboel hoger onderwijsinstellingen die zich hier al tegen hebben uitgesproken, maar toch wordt er niets mee gedaan.”

Een aantal organisaties heeft hierna een gezamenlijk statement uitgebracht, vertelt Trip, maar ook hierin waren jongeren eigenlijk niet vertegenwoordigd. “Daarom hebben we de jongerenkoepel Aandeelhouders van de Toekomst opgericht, waarin een aantal grote jongerenorganisaties samenkomt. Met deze koepel en met ambtenaren en onderwijzers gaan we ons op 25 juni middels een grote demonstratie uitspreken tegen het ABP, maar daarna gaan we ook kijken naar andere investeerders die tegen onze toekomst investeren. Iedereen die zich geroepen voelt en iets positiefs wil bijdragen mag zich aansluiten bij ons.”

Tijd voor een nieuw systeem

Ook Huntjens is enthousiast bij het aanhoren van deze plannen. “Ik word hier heel blij van. Ik wil ook benadrukken dat dit historisch is, dat de opkomende generatie zich op deze manier organiseert, dat jongeren hun stem laten horen en grote partijen ter verantwoording roepen. De jongeren nemen echt het voortouw om te laten zien dat het niet langer zo kan. De toenemende ongelijkheid, ecologische crisis, klimaatcrisis en coronacrisis hebben de zwaktepunten van ons systeem blootgelegd, dus dat vraagt gewoon om een andere manier van organisatie en inrichting van onze samenleving, met meer zorg voor elkaar en voor de natuur als de nieuwe Common Sense.”

Dit heeft Huntjens ook beschreven in zijn nieuwe boek Towards a Natural Social Contract. “Het boek is open access en is dus vrij te downloaden, en dat was voor mij belangrijk. Het staat nu drie maanden online en heeft al het label academische bestseller gekregen, omdat het meer dan 10.000 keer gedownload is. Daarnaast is het ook al genomineerd voor een internationale boekenprijs, dus dat is fantastisch, het is een droom die uitkomt. Daarnaast blijkt hieruit ook wel hoeveel aandacht er eigenlijk voor dit thema is.”

“We zien ook steeds meer tegenvoorstellen komen voor het huidige systeem, maar die zijn nog niet mainstream”, vertelt Huntjens. “Het staat dus nog steeds in de kinderschoenen, maar het borrelt en bruist overal. Steeds meer partijen veranderen van koers, en diegene die dat niet of te weinig doen worden door de rechter gedwongen, zoals in de Urgenda-klimaatzaak tegen de Nederlandse overheid of Milieudefensie tegen Shell. Dat zijn belangrijke gamechangers richting een Natuurlijk Sociaal Contract, dus we gaan de goede kant op.”

Hoger onderwijs gaat, de rest moet volgen

Tijdens de Groene Peper werd ook de ranglijst van de SustainaBul bekendgemaakt. Voor deze ranglijst worden hogescholen en universiteiten beoordeeld op de duurzaamheid van hun beleid, en omdat de ranglijst al sinds 2012 gemaakt wordt, kan er goed gekeken worden naar verschillen op langere termijn. “We kijken nu steeds meer naar de uitvoering van het beleid”, vertelt Trip. “Vaak zien we dat er hele mooie plannen liggen, die uiteindelijk gewoon niet uitgevoerd worden. Toch is het feit dat er concrete beleidsplannen liggen al een vooruitgang op tien jaar geleden, toen er vaak alleen in een voetnoot stond dat het beleid duurzamer moest, maar het ‘hoe’ werd toen niet eens genoemd.”

Veel onderwijsinstellingen doen al veel aan duurzaamheid, benadrukt Trip. “Hun onderwijs wordt beter, en er komen steeds minder studenten uit het hoger onderwijs die denken dat klimaatverandering niet bestaat. Dat is een goede ontwikkeling, maar het zou veel fijner zijn om dat al vanaf het basisonderwijs in het systeem te hebben. Daar gaat de overheid over, dus die hebben we echt nodig. We kunnen veel doen in het hbo en wo, maar eerder in het proces zou nog beter zijn.”

Pas op met bubbels

Hoewel Trip merkt dat het in het hoger onderwijs dus de goede kant op gaat, kan het daarbuiten voor haar niet snel genoeg gaan. “Er is op mijn universiteit een duidelijke groene bubbel. Iedereen vindt het belangrijk, iedereen is veganistisch, niemand vliegt. Totdat je toch een keer uit die bubbel stapt, dan is dat altijd een hele belevenis. Het is altijd even wennen dat niet iedereen er hetzelfde over denkt, en dat niet iedereen dezelfde informatie heeft.”

“Die bubbels waar Nikki het over heeft zie ik ook,” reageert Huntjens, “en dat vind ik onderdeel van een groter maatschappelijk probleem. Ik daag daarom mijn studenten ook uit om uit die bubbel te stappen. Ze moeten ook in dialoog kunnen gaan met mensen die anders denken, want zonder dialoog is er geen samenwerking. En in de praktijk zul je een hoop mensen tegenkomen die anders denken.”

Voor Trip betekent dit dat ze nog strijdvaardiger wordt. “De verkiezingsuitslag was heel teleurstellend voor veel mensen in die groene bubbel, maar we moeten hopen dat het over vier jaar anders is en in de tussentijd gewoon zelf zoveel mogelijk bewerkstelligen. Zelf naar bedrijven stappen om te kijken of we daar wat gedaan krijgen, zoals we dat bij pensioenfondsen ook doen. De overheid zou daarvoor de regels moeten maken, maar er is geen reden dat bedrijven dat zelf niet zouden kunnen doen, en wij kunnen hen daartoe aanzetten.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK