Universiteiten zijn al volop bezig met verplichte gendergelijkheidsplannen
Afgelopen week ontstond onder Kamerleden en op sociale media veel ophef toen ScienceGuide berichtte over een nieuwe richtlijn van OCW die universiteiten moet helpen bij het maken van een Gender Equality Plan (GEP). Een dergelijk plan is vanaf 2022 een voorwaarde om in aanmerking te komen voor een onderzoeksbeurs voor Horizon Europe, het grote onderzoeksprogramma van de Europese Unie. Een belangrijk onderdeel van het plan is het cijfermatig bijhouden van de diversiteit aan een universiteit en dat gendergelijkheid in alle facetten van het onderzoek terug moet komen om nog aanspraak te kunnen maken op Europees onderzoeksgeld.
Microagressief van bemoeizuchtige Brusselse bureaucraten
Peter Kwint, Kamerlid voor de SP, was duidelijk niet gesteld op deze Europese bemoeienis. “Ik word wat (micro)agressief van bemoeizuchtige Brusselse bureaucraten die zich tegen de inrichting van ons hoger onderwijs aan bemoeien”, liet hij op Twitter weten. Ook de VVD de PVV hekelden de gang van zaken, juist omdat de minister eind vorig jaar door een Kamermeerderheid ondubbelzinnig werd gemaand haar diversiteitsplannen voor het hoger onderwijs fors terug te schroeven.
Ook Gert-Jan Segers van de ChristenUnie heeft zich kritisch uitgelaten over de nieuwste diversiteitsplannen van OCW. “Universiteiten streven al naar diversiteit en dat is een goed streven, maar dit lijkt een vorm van dwang die z’n doel voorbij gaat schieten”, twitterde hij. Net als de VVD beloofde Segers de minister hier kritisch te bevragen.
Vorig jaar was de minister zelf met een plan gekomen om diversiteit in het hoger onderwijs te stimuleren. Zij vond het vooral belangrijk om persoonlijke gegevens bij te houden waaruit moet blijken of de staf van universiteiten divers genoeg is. Ook NWO zou aan een protocol werken om diversiteit als een voorwaarde te stellen voor een toekenning van een onderzoeksbeurs, zo was het plan van de minister. Dit was echter tegen het zere been van de Tweede Kamer. Op hoge toon en in een vrij principieel debat werd de minister door een rechtse Kamermeerderheid tot de orde geroepen.
Vanaf 2022 verplicht
Toch is OCW niet stil blijven zitten. Vorige week vrijdagavond, aan het begin van het Kamerreces, stuurde de demissionair minister een brief aan de Kamer met daarin een handreiking voor diversiteitsbeleid van universiteiten. Deze richtlijnen zijn volgens de minister nodig omdat de Europese Unie vanaf 2022 een Gender Equality Plan (GEP) van universiteiten als voorwaarde stelt voor onderzoeksfinanciering. In die Europese voorwaarden wordt onder andere meer aandacht voor gendergelijkheid geëist.
Vanaf 2022 wordt vanuit de Europese Unie voorgeschreven dat de genderdimensie in het onderzoek terug moet komen, zo staat in de handleiding voor de GEP. Ook moet aandacht daarvoor terugkomen in het onderwijs aan studenten. Volgens de Europese Commissie komen genderdimensies nu onvoldoende terug in het onderwijs en onderzoek, waardoor studenten en onderzoekers de ervaringen en behoeften van de helft van de bevolking over het hoofd zien. Deze genderdimensies moeten voorts in alle facetten van het onderzoek worden betrokken; niet alleen bij de onderzoeksvraag maar ook bij de uitkomsten van het onderzoek.
Meld u hier aan de ScienceGuide Nieuwsbrief
Daarbij is het volgens de Europese Commissie van cruciaal belang dat universiteiten cijfermatig bijhouden wat het peil van de gendergelijkheid is – iets dat regeringspartij VVD ten principale afwijst. “Onder het mom van diversiteit moeten lijstjes worden bijgehouden van de afkomst van mensen. Onderzoeksgeld wordt toegekend op basis van de diversiteit van de wetenschappers, met een heus nationaal actieplan en een heus nationaal kenniscentrum als controleur”, liet voormalig VVD-woordvoerder hoger onderwijs Dennis Wiersma zijn ongenoegen eerder blijken
Nederlandse universiteiten wachten het beloofde debat in de Tweede Kamer intussen niet af. Zij blijken zelf al aan de slag te zijn gegaan met de door Brussel gevraagde Gender Equality Plannen.
Erasmus Universiteit belooft Brussel cijfers te gaan bijhouden
De Erasmus Universiteit heeft eind vorig jaar al een plan ingediend. De toenmalig rector Rutger Engels heeft in een brief aan de Europese Commissie laten weten dat gender- en kansengelijkheid al volop de aandacht heeft van de Rotterdamse universiteit. Dat niet alleen, schreef Engels, ook gaat de Erasmus Universiteit cijfermatig bijhouden hoe de genderdiversiteit daar ontwikkelt.
Zo is de Rotterdamse universiteit van plan om bij beursaanvragen te monitoren of de genderverhoudingen op orde zijn. Daarnaast meldt de universiteit aan de Europese Commissie dat de EUR al volop bezig is het met integreren van gender- en gelijkheidsvraagstukken in het onderwijs en onderzoek – wat vanaf 2022 een voorwaarde is om in aanmerking te komen voor Europees onderzoeksfinanciering.
Alleen dit jaar nog beurzen zonder diversiteitsplan
Ook de Universiteit Leiden , de Universiteit Maastricht en de Technische Universiteit Eindhovenontwikkelen een GEP voor de Europese Commissie. De Leidse instelling is haar bestaande diversiteitsplannen zodanig aan het opfrissen dat de plannen voor het eind van dit jaar voldoen aan de voorwaarden van de Europese Commissie. Tot die tijd kunnen onderzoekers nog beursaanvragen indienen voor Horizon Europe zonder aan de nieuwe voorwaarden te voldoen.
De Universiteit Maastricht heeft een plan heeft ingediend bij de Europese Commissie waarin beloofd wordt dat men cijfers zal bijhouden over gender en geslacht. Ook schrijft de UM dat er trainingen worden ontwikkeld om onderzoekers bewust te maken van het vraagstuk rondom gender en minderheden, waarbij aandacht zal zijn voor discriminatie en impliciete bias van onderzoeker. De Technische Universiteit Eindhoven heeft aangekondigd met een GEP te komen omdat de Europese Commissie dit als voorwaarde gaat stellen voor onderzoeksfinanciering, zo zegt de Brabantse universiteit in het jaarverslag.
De Europese Commissie waarschuwt universiteiten wel om het bijhouden van de cijfers over gender en diversiteit niet te specifiek te maken. Zeker wanneer een universiteit ook religie, handicap en seksuele geaardheid bijhoudt en er sprake is van een weinig diverse staf, kunnen specifieke cijfers te herleiden zijn tot personen. Wanneer er sprake is van een zwarte, gehandicapte, lesbische moslimvrouw zal dat eenvoudig tot een persoon te herleiden zijn, geeft de Europese Commissie als voorbeeld.
