VSNU en VH geven geen sjoege om studenten uit de spits te weren
Bij het leenstelselakkoord in 2014 hoorde de afspraak om de uitgaven voor de ov-kaart te versoberen. De kosten, die toen op termijn zouden oplopen naar 1 miljard euro, moesten met 200 miljoen euro worden teruggebracht zodat dit geld besteed kon worden aan de kwaliteit van het hoger onderwijs.
Toenmalig minister Bussemaker probeerde met Maarten van Poelgeest, de oud-Amsterdamse wethouder en voormalig LSVb-bestuurder, dit voor elkaar te krijgen aan de overlegtafels. Dit leidde tot niets omdat er in het hoger onderwijs weinig belangstelling was om studenten uit de spits te weren. Het kan toch niet zo zijn dat wij onze roosters moeten aanpassen vanwege de bedrijfsvoering van de NS, zo was het geluid vanuit het hoger onderwijs. Van Poelgeest deed daarom het voorstel om studenten te laten betalen voor reizen in de spits. Dit voorstel werd niet overgenomen.
Wij zullen niet meewerken
“Dat we de eerste twee uur dan wel de laatste twee uur van het rooster zullen moeten schrappen” is een ingreep in de curricula en de kwaliteit van het onderwijs die Ron Bormans, bestuursvoorzitter van Hogeschool Rotterdam, niet zag zitten. “In zo’n opzet zullen we niet meewerken aan een ‘beter-benutten-strategie’ van de OV-kaart.”
Nu, zeven jaar later, is er nog steeds 200 miljoen ingeboekt als investering voor het hoger onderwijs die opgehaald moet worden door een goedkopere ov-kaart. Hoger onderwijsinstellingen bleken niet geneigd om op structurele basis hun roosters aan te passen. Ook bestond de hoop dat studenten minder kilometers zouden gaan reizen met het ov, maar dat is een lastige opgave nu blijkt dat door datzelfde leenstelsel meer studenten thuis zijn gaan worden.
De begroting moet in balans
Ook waarschuwt men in de Metropoolregio Rotterdam Den Haag dat de voorzieningen in heel Nederland zullen verschralen wanneer studenten niet uit de spits geweerd worden. “We moeten maatregelen nemen om de begroting in balans te brengen, een van de sleutels is spreiding”, zegt Christel Mourik van de Metropoolregio.
Op lokaal niveau zijn er inmiddels wel initiatieven gestart om studenten uit de spits te weren. Zo worden in Nijmegen al geruime tijd de collegetijden rond half 9 in de ochtend verspreid waardoor de hyperspits ontlast wordt. Ook Inholland is samen met regionale vervoersbedrijven onlangs tot een vergelijk gekomen om studenten in Den Haag en Rotterdam uit de spits te weren.
Studenten vervoeren levert geen geld op
Ook vanuit de NS wordt lokaal de druk opgevoerd om studenten uit de spits te weren. Zo is de universiteitsstad Utrecht bezig met een nieuw plan voor het Openbaar Vervoer. De NS heeft aan het College van Burgemeester en Wethouders laten weten dat dit alleen maar kostenefficiënt kan worden uitgevoerd als studenten uit de spits worden geweerd; de spits is duur voor het vervoersbedrijf omdat er extra materieel en personeel moeten worden ingezet. Studenten vervoeren levert de vervoersbedrijven daarnaast geen extra geld op omdat OCW ieder jaar een vast bedrag overmaakt aan de vervoersbedrijven.
Vlak voor het zomerreces werd dit onderwerp ook in de Kamer besproken. Peter Kwint van de SP had verontruste verhalen gehoord van de koepels en studentenbonden. “Het openbaar vervoer moet 10 procent afschalen door minder reizen maar dit krijgen ze niet volledig gecompenseerd, dan loop je wel het risico dat we straks het pleidooi krijgen dat studenten massaal buiten de spits moeten reizen.”
Ik noem maar iets geks, onderwijsgevend persooneel met een hobby
Kwint vreest dat dit kan betekenen dat docenten straks hun privéleven overhoop moeten gooien om in de avonduren les te geven. “Dat klinkt heel erg logisch, maar dat betekent dat onderwijsgevend personeel dat soms ook een kind, een man of een vrouw of, ik noem maar iets geks, een hobby hebben, dat die straks steeds meer door de week in de avonden of zelfs in de weekenden les moeten geven.”
Ook Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren had bezorgde verhalen gehoord van studenten en de koepels over studenten die uit de spits geweerd moeten worden. “Wij krijgen brieven van de studentenorganisaties ISO en LSVb, maar ook van de Vereniging Hogescholen die zeggen dat ze zorg hebben over het weren van studenten uit de spits omdat de openbaarvervoerbedrijven te maken hebben met bezuinigingen. De organisaties zijn bang dat straks studenten uit de spits geweerd moeten worden, helemaal op het moment dat straks die colleges gespreid moeten worden om het veilig te houden. Dit Lijkt mij geen heel goede oplossing.”
De minister zei in het debat dat er niets aan de hand was. “Laat ik hier klip-en-klaar zeggen: studenten die een ov-kaart hebben mogen altijd in de spits rijden, geen discussie daarover.”
We gaan niet massief over op onderwijs in de avonduren
Van Engelshoven zinspeelde echter wel op het feit dat er lokaal wel afspraken gemaakt kunnen worden. “Er worden in verschillende regio’s afspraken gemaakt tussen het openbaar vervoer en de onderwijsinstellingen en dat loopt heel goed. Dat betekent niet dat we massief overgaan tot onderwijs geven in de avonduren.”
Inmiddels is ook duidelijk geworden dat de onderwijskoepels er niet veel voor voeren om landelijke afspraken te maken met de vervoersbedrijven. De VSNU koppelt het ook aan de bestrijding van de pandemie en laat aan ScienceGuide weten dat het “voor de universiteiten belangrijk is dat de beperkingen voor het hoger onderwijs worden opgeheven zodra dat epidemiologisch verantwoord is. Daarvoor is het belangrijk dat studenten weer naar de universiteit kunnen, zowel binnen als buiten de spits.”
“Het aanpakken van de regionale mobiliteitsvraagstukken vraagt daarnaast om een brede aanpak met verschillende partij. Roostering is daar één oplossing voor, maar er kan ook breder worden gedacht aan andere maatregelen zoals fiscale voordelen of meer bussen en treinen op volle lijnen.” Bij fiscale voordelen moet gedacht worden aan bijvoorbeeld een fietsenplan, zo laat de VSNU desgevraagd weten.
Dit mag niet structureel op het onderwijs worden afgewenteld
Al eerder hebben alle onderwijskoepels en de studenten in het mbo, hbo en wo aan de minister laten weten dat een eenzijdige focus op studenten en medewerkers aan onderwijsinstellingen nadelig zal uitpakken voor deze mensen op het gebied van sport, gezin of bijbanen. “Een beperkte capaciteit van het stads- en streekvervoer mag niet structureel alleen op het onderwijs worden afgewenteld”, zo schreven zij in een gezamenlijke brief aan Van Engelshoven.
“Volgens ons is er geen apart landelijk kader of escalatieladder naar een landelijke tafel nodig. Binnen de instelling is er volgens nog nader overleg met de studentenraden over het ov”, zo besluiten de onderwijskoepels en studentenbonden hun brief aan OCW.
De brief lijkt ook effect te hebben. De onderwijskoepels stappen uit het landelijk overleg en onderwijsinstellingen kunnen nu zelf op regionaal niveau afspraken maken met vervoersbedrijven om studenten uit de spits te weren.
