Vrouwen wereldwijd steeds beter vertegenwoordigd in de wetenschap
Onderzoekers Hanjo Boekhout, Inge van der Weijden en Ludo Waltman, verbonden aan de Universiteit Leiden, hebben met een grootschalig wereldwijd onderzoek onder andere aangetoond dat in de afgelopen twee decennia meer vrouwen een carrière als onderzoeker zijn begonnen.
Het onderzoek onder ruim zes miljoen wetenschappers laat ook zien dat er nog veel ruimte voor verbetering is om tot een gelijkere representatie in de wetenschap te komen. Ook variëren de verschillen tussen de wetenschappelijke carrières van mannen en vrouwen sterk per land en per discipline.
Database met miljoenen auteurs
In de studie zijn de carrières van ruim zes miljoen mannelijke en vrouwelijke onderzoekers (met minimaal drie publicaties) tussen 1996 en 2018 onder de loep genomen. Hierbij werd gebruik gemaakt van de auteursgegevens van wetenschappelijke publicaties. Met behulp van een algoritme wisten de wetenschappers een categorisering tot stand te brengen op basis van geslacht, land en discipline.
De bibliometrische gegevens die zijn gebruikt komen uit de Scopus database, die wordt bijgehouden door Elsevier. In deze omvangrijke database worden de uittreksels (abstracts) en bibliometrische gegevens van publicaties die wereldwijd verschijnen bijgehouden.
Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief
Voor dit onderzoek was met name van belang dat de Scopus database met een hoge mate van betrouwbaarheid de voornamen van auteurs aanvult. Het algoritme van de Leidse onderzoekers basseert zich bij het toekennen van een geslacht aan een auteur hoofzakelijk op voornamen. Bij publicaties staan echter vaak alleen initialen vermeld.
Het algoritme dat de onderzoekers gebruiken voor onder andere het toekennen van geslacht is niet volledig betrouwbaar. Toch benadrukken de onderzoekers dat de grote hoeveelheid gegevens met voldoende statistieke zorgvuldigheid zijn verzameld en geanalyseerd om tot een aantal waardevolle inzichten te komen.
Meer startende vrouwelijke wetenschappers
Zo hebben de onderzoekers onder andere aan willen tonen wat het aandeel vrouwen is onder startende onderzoekers. Daarnaast werd gekeken naar verschillen tussen de duur van wetenschappelijke carrières van mannen en vrouwen, de publicatieproductiviteit en de senioriteit die werd bereikt tijdens de loopbaan.
Wereldwijd is het aandeel vrouwen onder startende onderzoekers in de afgelopen decennia toegenomen. In recente jaren ging dit om ongeveer 40 procent – tegenover 60 procent mannen – terwijl dit in 2000 nog om 33 procent ging. Ook is de kans dat vrouwen hun wetenschappelijke carrière voortzetten toegenomen. Op dit vlak bestaat onder mannen en vrouwen nu een veel minder duidelijk verschil dan aan het begin van de eeuw.
Uit de dataset die de onderzoekers met behulp van het algoritme samenstelden blijkt dat ook in Nederland in dit opzicht grote stappen zijn gemaakt. Ten opzichte van 20 procent in 1996, ligt het aandeel vrouwen onder startende wetenschappers sinds 2010 tussen de 45 en 50 procent. Daarmee behoort Nederland niet tot de Europese koplopers, zoals veel Oost-Europese landen, maar scoort het in recente jaren wel beter dan buurlanden België (39 tot 46 procent sinds 2010) en Duitsland (34 tot 37 procent sinds 2010).
Grote verschillen tussen disciplines
Behalve verschillen tussen landen bestaat ook tussen de verschillende disciplines een grote differentiatie in de vertegenwoordiging van vrouwen onder startende wetenschappers.
In exacte wetenschappen, waarin mannen traditioneel gezien oververtegenwoordigd zijn, zijn vrouwelijke wetenschappers vaak slechts aan een bescheiden opmars begonnen. In disciplines zoals de sociale wetenschappen, geneeskunde of de kunst- en geesteswetenschappen, waar vrouwen al langer beter vertegenwoordigd zijn, komen de verhoudingen mettertijd dichter bij een evenwicht.
Een opvallende uitzondering is de tandheelkunde. In 1996 was nog slechts 18 procent van de startende wetenschappers vrouw. In 2018 was dit 50 procent. De milieuwetenschappen vertonen een soortgelijke maar minder dramatische ontwikkeling.
De enige discipline waar sprake is van een duidelijke omgekeerde trend is verpleegkunde. In dit onderzoeksveld neemt het aandeel startende vrouwelijke onderzoekers licht af, maar vormen vrouwen nog steeds een grote meerderheid.
Productiviteit en senioriteit
Verschillen op het gebied van productiviteit zijn substantiëler gebleven ten opzichte van vertegenwoordiging. Vrouwelijke onderzoekers bleken in elke fase van hun wetenschappelijke carrière minder publicaties op hun naam te schrijven dan mannelijke onderzoekers.
De onderzoekers stellen dat mannelijke onderzoekers een 20 tot 35 procent hogere publicatieproductiviteit hebben. Zij geven als mogelijke verklaring dat vrouwen hun wetenschappelijke carrière vaker onderbreken in verband met zwangerschaps- en bevallingsverlof. Op het gebied van productiviteit is in de loop der jaren nog geen sterke verandering op gang gekomen.
Ten slotte concludeerden de onderzoekers van de Universiteit Leiden voorzichtig dat vrouwelijke onderzoekers minder vaak konden worden geïdentificeerd als de auteur met de hoogste senioriteit. Dit werd vastgesteld door naar de volgorde waarop auteurs vermeld worden te kijken. Door het gebrek aan universele standaarden is dit echter niet de meest betrouwbare statistiek, zo erkennen ook de onderzoekers.
Dankzij de grootschaligheid van het onderzoek en de verschillende invalshoeken konden de onderzoekers mogelijke verbanden aantonen tussen diverse factoren, zoals wetenschappelijke disciplines en herkomst. Ze hopen dat hiermee de weg vrij gemaakt wordt voor nader en nauwkeuriger onderzoek.
