Goede begeleiding begint al voor de poort

Opinie | door Elke Tijhuis & Rilana Prenger & Marloes Heering
8 september 2021 | "Er zijn groepen studenten die specifieke behoeften hebben voor een succesvolle start op het hbo", schrijven onderzoekers van Saxion. Zij hebben een programma gemaakt voor de begeleiding van eerstejaars studenten gedurende de eerste honderd dagen van hun opleiding. Voor internationale studenten en doorstromers vanuit het mbo is specifieke aandacht en begeleiding. De onderzoekers vertellen over de gedachte hierachter en de ervaringen tot nu toe.
“De grootste meerwaarde voor de studenten bleek de begeleiding door de studentcoach, vooral in de afgelopen tijd van maatregelen en beperkingen”, schrijven onderzoekers van Saxion over het ‘eerste 100 dagen-programma’. Beeld: Rick de Visser (CC-BY-SA-4.0)

De eerste honderd dagen van de student zijn cruciaal voor een succesvolle loopbaan in het hbo (Klatter, 2019). In deze periode maakt de student kennis met het hbo, wordt binding en betrokkenheid gecreëerd en worden de eerste toetsen gemaakt. Het 100 dagen-programma biedt aankomende studenten ondersteuning en begeleiding bij de overstap van het voorliggend onderwijs naar het hbo. Het doel is om studiesucces, maar ook het welzijn van de student tijdens het eerste jaar op het hbo te vergroten.  

Het 100 dagen-programma is gestart in studiejaar 2020-2021 voor alleen mbo-studenten. Het initiatief kwam voort uit een al bestaande samenwerking tussen vmbo-mbo-hbo in de regio (Toptraject, 2021). In dat studiejaar hebben 250 mbo-studenten deelgenomen aan het programma. Vanaf studiejaar 2021-2022 is het programma beschikbaar voor alle studenten, dus ook voor havisten en vwo’ers. Het programma is optioneel: studenten moeten zich hiervoor aanmelden. Voor internationale studenten is er een speciale variant van het programma gestart. 

Naast de bijzondere aandacht voor internationale studenten en doorstromers vanuit het mbo, is het 100 dagen-programma van Saxion uniek omdat het al start voor de poort, namelijk op het moment van inschrijving voor een hbo-opleiding. Centraal in het programma staan het (online) kennismaken met Saxion als hbo-instelling en de opleiding zelf, het leren kennen van medestudenten (binding) en ondersteuning bij taal– en studievaardigheden. Dit zijn factoren waarvan bewezen is dat ze in de doorstroom naar het hbo een belangrijke rol spelen voor studiesucces (Ritzen & Mittendorff, 2016). Studenten worden daarbij de gehele periode gecoacht door een ouderejaars hbo-student.   

Binding 

Binding is een belangrijke studiesuccesfactor. Tijdig binding creëren met de onderwijsinstelling, de opleiding en medestudenten is daarom een belangrijk aspect van het 100 dagen-programma. Al ruim voor de zomer krijgen studenten de gelegenheid om (online) een kijkje te nemen bij Saxion en hun opleiding begeleid door hun studentcoach. Door binnen het programma in groepjes te werken aan taal- en studievaardigheden leren ze hun medestudenten kennen die voor dezelfde uitdaging staan als zij. Het delen van uitdagingen, vragen, problemen maar ook successen kan bijdragen aan het gevoel van binding.  

De studentcoach heeft een centrale rol in het 100 dagen-programma. Iedere deelnemende student wordt gekoppeld aan een studentcoach van, waar mogelijk, dezelfde gekozen hbo-opleiding. Deze studentcoach faciliteert de kennismaking met de instelling, de opleiding, docenten en medestudenten en begeleidt en ondersteunt de student bij de activiteiten rondom taal- en studievaardigheden. Bovenal is de studentcoach een vraagbaak voor de aankomende student. Praktische vragen zoals ‘Welke boeken moet ik bestellen?’, ‘Waar zit de bibliotheek?’, en ‘Hoe zit het met inschrijven voor toetsen?’ kunnen bij de studentcoach worden neergelegd. Op deze manier kunnen zij spanning en onzekerheden bij studenten wegnemen. Vooral in de laatste maanden, waarin de coronamaatregelen het fysieke onderwijs in de weg staan en het contact tussen studenten belemmeren, zijn studentcoaches van grote meerwaarde geweest. De studentcoaches worden door Saxion getraind in onder andere coaching- en gespreksvaardigheden. 

Taal 

In het hbo zijn de verwachtingen van studenten anders dan binnen het mbo en op de havo. Er worden meer of andere eisen gesteld aan het schrijven van een verslag, er wordt strenger gecontroleerd op spelling en grammatica en er dient correct verwezen te worden naar gebruikte literatuur – onderdelen waar veel studenten tegenaan lopen bij de start op het hbo. Zij weten vaak niet goed wat er precies van hen verwacht wordt of beheersen vaardigheden nog niet op het vereiste niveau.  

Bij inschrijving ga je akkoord met onze privacy-voorwaarden. Deze voorwaarden zijn hier te lezen.

Binnen het 100 dagen-programma worden daarom, nog voor de start van het studiejaar, maar ook in de eerste maanden op het hbo, taalwebinars aangeboden waarin aandacht wordt besteed aan aspecten van taal die in het hbo van belang zijn. Daarnaast kunnen studenten werken aan een schrijfopdracht (al dan niet gerelateerd aan hun opleiding) waarop ze nadien terugkoppeling krijgen. Op deze manier weten aankomende studenten reeds voor de zomer wat ze kunnen verwachten op het gebied van taal en kunnen zij zich bewust worden van hulp of begeleiding die ze na de zomer nodig hebben. Het 100 dagen-programma kan daarin voorzien.  

Studievaardigheden 

Ook wat betreft studievaardigheden wordt er veel verwacht van beginnende hbo-studenten. Er wordt een grote mate van zelfstandigheid vereist; ze moeten zelf kunnen plannen, zelf prioriteiten stellen en zelf ontdekken hoe ze het beste kunnen leren voor een toets. Voor veel studenten is deze situatie heel anders dan wat ze gewend waren op hun vooropleiding.  

Vaak zijn de eerste toetsen het eerste moment waarop studenten zich deze verschillen realiseren, en staan ze bij tegenvallende resultaten direct op een achterstand. Daarom worden er binnen het 100 dagen-programma al voor de zomer, maar ook daarna, webinars en workshops verzorgd om de zoektocht naar een juiste manier en tempo van studeren te ondersteunen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen ‘Starten op Saxion’, gericht op algemene kennismaking met studeren in de context van Saxion, en ‘Studeren op het hbo’, waarbij het expliciet om benodigde studievaardigheden gaat.  

Eerste resultaten 

De eerste (mbo-)studenten hebben het 100 dagen-programma inmiddels afgerond. De grootste meerwaarde voor de studenten bleek de begeleiding door de studentcoach, vooral in de afgelopen tijd van maatregelen en beperkingen. Het wegwijs maken in de gang van zaken op de hogeschool, de informatie over opleidingen en toetsen en de opvulling van het gebrek aan contact met medestudenten werden hierin voornamelijk genoemd als elementen die de mbo-instromers erg hebben gewaardeerd.  

Deelname aan de workshops, webinars en opdrachten voor taal- en studievaardigheden was in deze pilotfase wisselend; sommige studenten volgden alles, maar anderen gaven aan toch niks gevolgd te hebben omdat ze de voorkeur geven aan het investeren in hun opleiding. Deze studenten vertelden het moeilijk te vinden om te investeren in iets waarvan men nog niet weet of het nodig zal zijn.  

Mede door de coronamaatregelen is het 100 dagen-programma afgelopen studiejaar in een stroomversnelling gekomen. De snelle start heeft consequenties gehad voor de voorlichting en de bewustwording van de meerwaarde van het 100 dagen-programma. Voor het komende studiejaar is dit programma daarom nog grondiger aangepakt, en bestaat de doelgroep nu uit mbo-studenten én havisten/ vwo-ers. Via studieloopbaanbegeleiders en decanen is er intensief geworven op het voorliggend onderwijs. Dat is terug te zien in de aanmeldingen voor het 100 dagen-programma: de teller staat inmiddels al boven de 850 studenten! 

Student Onboarding Programme 

Het 100 dagen-programma zoals hierboven beschreven is inmiddels doorontwikkeld naar studenten van alle vooropleidingen, hoewel allemaal in de context van het Nederlandse onderwijssysteem. Er zijn echter ook groepen studenten die specifieke behoeften hebben voor een succesvolle start op het hbo, zoals de grote groep internationale studenten. Daarom is voor hen het ‘Student Onboarding Programme’ gemaakt. Dit programma is gebaseerd op het reguliere 100 dagen-programma van Saxion, maar focust zich naast binding, taal- en studievaardigheden, ook op de kennismaking met de Nederlandse context, de ‘leefomgeving’.  

Internationale studenten hebben vaak heel andere vragen en behoeften wat betreft informatie dan Nederlandse studenten. Naast het beginnen van een nieuwe studie gaan ze immers ook verhuizen naar een ander land, soms ver weg van familie en vrienden. We spelen hierop in door workshops te organiseren rondom praktische zaken als ‘Hoe vind ik een studentenkamer?’ en ‘Hoe open ik een bankrekening?’. Daarnaast spelen de studentcoaches een belangrijke rol in het begeleiden van deze studenten. We zien nu al dat de deelnemers onderling veel contact hebben; het is erg waardevol als ze al medestudenten hebben ontmoet wanneer ze straks met hun studie starten.  

De studentcoaches voor internationale studenten zijn zelf ook allen internationale studenten. Zij hebben dus zelf ervaren hoe het is om te starten met studeren in een ander land. Als geen ander kunnen zij de nieuwe lichting internationale studenten voorbereiden op een goede start bij Saxion. Voor het studiejaar ’21-‘22 hebben zich inmiddels al meer dan 240 studenten ingeschreven voor het Student Onboarding Programme. 

Doorontwikkeling naar 100 dagen PLUS programma  

Internationale studenten zijn niet de enige groep studenten met specifieke behoeften voor ondersteuning. Van eerstegeneratiestudenten, studenten met een migratieachtergrond en jongens weten we bijvoorbeeld dat zij gemiddeld genomen minder vaak succesvol zijn in het hoger onderwijs. Ook tussen individuen bestaan er natuurlijk verschillen in behoeften.  

Op dit moment wordt er daarom gewerkt aan een ‘100 dagen PLUS-programma’, een gepersonaliseerd 100 dagen-programma dat volledig is afgestemd op de persoonlijke kenmerken en behoeften van de student. Aan de start van het programma worden achtergrondkenmerken (vooropleiding, opleiding van keuze, SES) en behoeften van de studenten in kaart gebracht. Op basis hiervan wordt vervolgens een persoonlijke leerroute geadviseerd. Dit betekent dat het aanbod in zekere mate gepersonaliseerd zal worden, gebaseerd op de kenmerken en behoeften van de individuele student (vorm, lengte, toegespitst op vooropleiding, SES, etc.).  

Deze persoonlijke leerroute wordt vervolgens door de studenten zelf geregisseerd (met behulp van de studentcoach) waarbij ze hun voortgang kunnen registreren en de leerroute kunnen inzien, plannen en bijstellen. Hierdoor worden metacognitieve- en zelfregulerende vaardigheden opgedaan, vaardigheden die steeds belangrijker worden in het steeds meer gepersonaliseerde karakter van het hoger onderwijs binnen Saxion. De ontwikkeling van het onderwijs staat niet stil, evenals de ontwikkeling van initiatieven om studenten het meeste uit zichzelf te laten halen. Dat is wat voorop staat: het welzijn en studiesucces van de student!  

Klik hier voor meer informatie over het programma.

Elke Tijhuis : 

Projectleider doorstroom mbo-hbo (Toptraject) en Hoofddocent Verpleegkunde Bij Saxion.

Rilana Prenger : 

Onderzoeker doorstroom mbo-hbo bij Saxion.

Marloes Heering : 

Beleidsadviseur Internationalisering bij Saxion.

Literatuurverwijzingen

Grip op studiesucces

Klatter, E. (2019). Grip op studiesucces: adviesrapport studiesucces. Rotterdam: Kenniscentrum Talentontwikkeling.

Toptraject Twente op hbo

Toptraject (2021). Toptraject Twente op hbo. Geraadpleegd op toptraject.nl/twente-op-hbo/ 

Bouwstenen voor het succesvol vormgeven van een leerweg VMBO-MBO-HBO

Ritzen, H. & Mittendorff, K. (2016). Bouwstenen voor het succesvol vormgeven van een leerweg VMBO-MBO-HBO. Enschede: Saxion Kenniscentrum Onderwijsinnovatie.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK