Leven Lang Ontwikkelen moet een wettelijke taak worden voor het hbo en wo
‘Hoera, de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt is stuk!,’ zo luidde de uitnodiging van Katapult, een aanjaag-initiatief van publiek-private samenwerkingen in het onderwijs, voor een discussieavond over dat onderwerp. In het Museum van Beeld en Geluid in Den Haag gingen experts uit het veld in gesprek met ambtenaren van OCW, EZK, Kamerleden, de voorzitter van de VSNU en regionale bestuurders.
Aan het begin van de avond legde Pieter Moerman, programmaleider van Katapult, uit welke samenwerkingen de afgelopen jaren zijn opgezet en dat de hoeveelheid samenwerkingen toeneemt. “Katapult bestaat uit vierhonderd samenwerkingsverbanden met daarin docenten en projectleiders die de urgentie daartoe voelen en elkaar kunnen helpen. Het zijn mensen die bezig zijn in de samenwerking met overheid, onderwijs en bedrijfsleven.”
Vooral in de ICT is de samenwerking gegroeid
De opzet en groei van deze samenwerkingen gaat gestaag door, legde Moerman uit. “Er is tussen 2016 en 2021 een groei geweest waardoor we nu op ruimt vierhonderd samenwerkingsverbanden zitten. Waar er in 2016 al 2500 bedrijven betrokken waren, waren dat er in 2019 al tienduizend; nu zitten we zelfs op twaalfduizend. Ook het aantal betrokken studenten is gegroeid van vijftigduizend in 2016 naar 124.000 in 2021. Deze studenten zijn dus allemaal in aanraking gekomen met deze vormen van samenwerking. En het belangrijkste: op dit moment zijn er achtduizend docenten in het beroepsonderwijs die intensief samenwerken met bedrijven en gezamenlijk projecten opzetten. Die groei zet dus ook door tijdens Corona, en daarbinnen zie je dat de samenwerkingen binnen de ICT enorm zijn gegroeid.”
Toch is dit alles volgens Moerman nog maar een druppel op een gloeiende plaat. “Dit klinkt best leuk, zoveel bedrijven, maar op het totaal van het aantal bedrijven is dat nog maar een fractie. We zien dat de projecten goed lopen, maar tegelijkertijd zijn er nog te weinig samenwerkingsverbanden. We moeten opschalen. Dat gaat niet de Rijksoverheid doen of een specifieke school, dat moeten we echt samen doen”, zo was de oproep van Moerman.
We moeten die miljoen studenten naar bedrijven sturen
Timo Kos, lid van het College van Bestuur van Saxion en tevens lid van een denktank over publiek-private samenwerking, stelde vast dat vooral de tekorten op de arbeidsmarkt van belang zijn. “Het is een veelkoppig monster. Het gaat over het aantrekken van jongeren naar tekortsectoren, maar de uitdaging betreft ook omscholen, bijscholen en innoveren. Dan moet je echt met elkaar samenwerken. Hoe doe je dat als je ook nog moet digitaliseren, vergroenen en elektrificeren? Ik denk dat wij als onderwijsinstellingen de miljoen studenten in het beroepsonderwijs het land moeten insturen om bedrijven te helpen bij het realiseren van de plannen voor deze uitdagingen. Dan komen we een heel eind verder.”
Feite Hofman, momenteel plaatsvervangend directeur-generaal hoger onderwijs van OCW, was vooral blij om te zien dat er al zo veel mogelijk is. “Wat mij opvalt is wat er allemaal georganiseerd kan worden als er maar voldoende energie in zit. Wat ook opvalt is dat er nog wel een opschalingsprobleem is, waar nog niet echt een oplossing voor is.”
In mijn hoofd kan ik dit allemaal verbinden
Hatte van der Woude, de nieuwe hoger onderwijswoordvoerder van de VVD in de Tweede Kamer, weet uit ervaring als wethouder Onderwijs in Delft hoe belangrijk die samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven is. “In mijn hoofd kan ik wat ik hier vanavond allemaal hoor goed verbinden met wat ik hiervoor heb gedaan als wethouder Onderwijs in Delft. Ik ben toen in aanraking gekomen met PPS’en en ik heb gezien wat een verschil dat kan maken. Het is fijn om die kennis nu mee de Kamer in te nemen.”
Van der Woude ziet het als een opgave om dergelijke samenwerkingen te stimuleren door tijdens haar Kamerlidmaatschap enige synergie te creëren in het aantal regelingen. “Het is belangrijk dat dit soort instrumenten bestaan, maar er is wel veel versnippering met al die regelingen. Het duizelde mij waar wij als gemeente allemaal geld vandaan konden halen.”
Ministeries van EZ en OCW moeten nauwer samenwerken
Een andere opgave voor de VVD in de komende jaren is een strakkere samenwerking tussen de departementen van Onderwijs (OCW) en Economische Zaken (EZK). “We moeten ook ontschotten; een strakkere samenwerking tussen OCW en EZK. Het beleid moet meer opgelijnd worden”, aldus Van der Woude. “Ik zou willen dat beide ministeries de focus leggen op dezelfde onderwerpen en daar ook goed op samenwerken; niet langs alleen de lijnen van EZK of OCW.”
Aan het eind van de avond was het woord aan Pieter Duisenberg, de voorzitter van de VSNU. Die zei dat hij de vraag had gekregen wat hij nu precies deed op een bijeenkomst voor bedrijfsleven en het beroepsonderwijs. Volgens Duisenberg was het echter volstrekt logisch dat universiteiten hierbij aanwezig zijn. “Wij hebben een hele grote opgave met elkaar, met de energietransitie en andere grote maatschappelijke uitdagingen. Maar ook rondom vragen van de productiviteit van de beroepsbevolking”, zo zei Duisenberg. “Onze productiviteit is echt een issue.”
We moeten ook samen in gebouwen zitten
Duisenberg voorspelt dat die samenwerking tussen de onderwijssectoren alleen nog maar zal toenemen. “Het hele onderwijsmodel gaat open, dat is wat je nu al ziet van mbo naar het hbo en het wo. Bedrijven, kennisinstellingen, overheid, onderwijs en onderzoek loopt nu allemaal door elkaar heen. Heel concreet is het daarom belangrijk dat mensen elkaar opzoeken, zoals hier bij Katapult, maar ook dat we in gebouwen bij elkaar komen zitten.”
Evenals zijn mede-VVD’er Van der Woude vindt Duisenberg het belangrijk dat er geen schotten meer zijn in het onderwijs, bijvoorbeeld rondom leven lang ontwikkelen. “Een van de schotten staat tussen het initieel onderwijs en het leven lang ontwikkelen. In het mbo, hbo en het wo is er geen wettelijke taak voor onderwijsinstellingen om aan leven lang ontwikkelen te doen. Dat schot moet weg. Dat hoort gewoon bij een taak van een onderwijsinstelling. Dat zal ook in het nieuwe regeerakkoord moeten staan, dat leven lang ontwikkelen naast onderzoek en onderwijs een wettelijke taak wordt van onderwijsinstellingen.”
Na afloop vertelde Saxion-bestuurder Timo Kos aan ScienceGuide dat een wettelijke taakopdracht zoals geformuleerd door Duisenberg heel legitiem is – zeker gezien de krimp in het hbo. “We gaan in het hbo in de komende tien jaar van 460.000 naar 400.000 studenten. In bepaalde gebieden betekent dat een krimp van bijna 20 procent. Dat betekent dat straks in alle sectoren gaan zien wat we nu al zien in de tekortsectoren. Dan kun je met techniekpromotie beginnen, met zorgpromotie en onderwijspromotie, maar dat heeft straks geen zin meer, omdat je dan overal tekorten hebt. Je moet werkend Nederland op een andere manier gaan omscholen.”
