De Nederlandse taal verliest steeds meer terrein op universiteiten

Nieuws | de redactie
20 oktober 2021 | In het Nederlandse hoger onderwijs heeft de Nederlandse taal al lang geen monopolie meer door de sterke concurrentie van het Engels. Ook het Vlaamse hoger onderwijs verengelst in toenemende mate, constateert de Nederlandse Taalunie. Opvallend is dat het Nederlands in Suriname juist aan populariteit wint.

Uit een enquête van de Nederlandse Taalunie bleek dat bijna de helft van de Nederlandssprekende studenten aan Nederlandse universiteiten zowel Engels als Nederlands gebruiken tijdens hun studie. Daarnaast is er nog vijftien procent van de studenten in Nederland die alleen Engels gebruikt als voertaal. Bij nog geen derde van alle studenten in Nederland wordt alleen Nederlands gebruikt tijdens de studie. Over studenten aan hogescholen ontbrak overigens voldoende data om harde conclusies te trekken.

Ook is in het onderzoek gekeken naar de taal die universitaire studenten gebruiken in gesprek met docenten. Ruim de helft van de studenten in Nederland wisselt ook dan af tussen Nederlands en Engels. Wel is er een hoger percentage dat alleen Nederlands spreekt dan het percentage dat Nederlands spreekt tijdens de studie, en is het percentage dat alleen Engels spreekt redelijk laag. Echter hebben de onderzoekers deze enquête ook in 2016 uitgevoerd, en vergeleken met toen is het percentage dat alleen Engels gebruikt bijna zes procentpunt hoger. Aangezien het percentage in 2016 nog één procent was, is dit een significante stijging.

Een andere stijging sinds 2016 is in het aantal Engelstalige vakken aan Nederlandse universiteiten, of die nu onderdeel uitmaken van een Engelstalige of Nederlandstalige opleiding. Het aantal vakken dat alleen in het Engels gegeven wordt, is sinds 2016 van tien procent naar achttien gestegen, waardoor nu ruim 71 procent van de studenten aan Nederlandse universiteiten vakken deels of helemaal in het Engels krijgt.

Ook buiten college komt Engels vaker voor

Ondanks deze cijfers spreekt nog ruim veertig procent van de studenten alleen Nederlands buiten colleges, terwijl dit 33 procent is tijdens colleges. Dit is wel een flinke daling sinds 2016, toen nog 48 procent alleen Nederlands sprak tijdens college. Tegenwoordig spreekt bijna de helft van de studenten zowel tijdens als buiten college zowel Engels als Nederlands met medestudenten.

Hoewel het Nederlands dus al sterke concurrentie had van het Engels, stijgt het aandeel Engels in sommige gevallen nog steeds. Dit kan ook te maken hebben met de manier waarop universiteiten zich presenteren. Op bijna 93 procent van de websites van Nederlandse universiteiten kan ook gekozen worden om de website in het Engels te bekijken. Sommige websites kunnen zelfs in het Duits of het Frans bekeken worden.

In Franstalig Brussel spreekt men meer Nederlands dan aan Nederlandse universiteit

In Vlaanderen wordt het Nederlands vaker gebruikt op universiteiten dan in Nederland: 43 procent van de studenten geeft aan dat alleen Nederlands gebruikt wordt tijdens de studie, ten opzichte van 28 procent in Nederland. Als gevolg gebruikt maar 38 procent van de studenten Engels en Nederlands, tegenover 49 procent in Nederland. Het percentage studenten dat alleen Engels gebruikt is zelfs maar vijf procent, tien procentpunt lager dan in Nederland. Zelfs in Brussel, waar het Frans de voertaal is, is het percentage respondenten dat alleen Nederlands gebruikt op de universiteit hoger dan in Nederland.

Bij onze zuiderburen spreekt nog meer dan de helft van de respondenten alleen Nederlands met docenten. Dit klinkt veel vergeleken met de 32 procent in Nederland, maar hier is wel al een zeer significante daling aan vooraf gegaan: in 2016 was het percentage alleen Nederlands namelijk nog bijna 69 procent. Die daling komt niet doordat alleen nog maar Engels wordt gesproken, maar de twee talen worden wel veel vaker afgewisseld.

Ook loopt de trend in de voertaal van de universitaire vakken achter Nederland aan. Nu is ongeveer 55 procent van alle vakken deels of helemaal in het Engels; in 2016 was dit nog 42 procent van alle vakken.

In Vlaanderen spreekt wel ruim de helft van de studenten nog alleen Nederlands tijdens en buiten colleges, en ongeveer een kwart spreekt ook Engels. Maar drie procent spreekt altijd Engels tijdens college, en nog geen twee procent spreekt altijd Engels buiten college. Daarnaast wordt ook wel eens alleen in het Frans gecommuniceerd, iets dat in Nederland nooit voorkomt. Toch is ook hier in Vlaanderen een trend richting het Engels te zien: in 2016 sprak 67 procent nog alleen Nederlands tijdens colleges, en buiten colleges was dit zelfs 72 procent.

Nederlands in Suriname juist steeds populairder

Uit het onderzoek blijkt dus dat de Nederlandse taal in universiteiten de laatste jaren steeds meer gecombineerd of zelfs vervangen wordt door de Engelse taal. In Nederland is dit meer het geval dan in Vlaanderen, maar ook bij de zuiderburen loopt de trend dezelfde kant op.

Waar dit echter niet het geval is, is Suriname; hoewel de cijfers uit de enquête statistisch minder betrouwbaar zijn, gebruikt bijna tweederde van de respondenten daar alleen Nederlands aan de universiteit. Daarnaast gebruikt nog 26 procent een combinatie van Nederlands en Engels, en niemand gebruikt alleen Engels. Wel worden de Surinaamse talen Sranantongo en Sarnami in kleinere mate gemengd met het Nederlands.

De manier waarop respondenten tegen de Nederlandse taal aankijken kan hier een verklaring voor bieden. Maar 55 procent van de respondenten met Nederlands als moedertaal in Suriname denkt dat het onderwijs aan de universiteit meertalig mag zijn, waar dit in Nederland bijvoorbeeld 61 procent is. Voor de mensen van wie het Nederlands geen moedertaal is gebeurt er in Suriname wat aparts; maar 41 procent van die mensen vindt dat het onderwijs in een andere taal dan het Nederlands gegeven mag worden, ten opzichte van 76 procent in Nederland.

Meld u hier aan voor de ScienceGuide Nieuwsbrief

 

De onderzoekers zagen dat in Suriname ook buiten het onderwijs steeds vaker alleen Nederlands gesproken wordt dan in 2018, dus eigenlijk volgt de populariteit van de Nederlandse taal in het hoger onderwijs gewoon de maatschappelijke trend. Zelfs, en eigenlijk meer, bij mensen die een andere moedertaal hebben. De onderzoekers speculeren dat in Suriname gedacht wordt dat het beheersen van de Nederlandse taal voor meer sociaaleconomisch succes kan zorgen.

Het tegenovergestelde hiervan gebeurt in Nederland en Vlaanderen: de mensen in het hoger onderwijs van wie het Nederlands niet de moedertaal is zien de verengelsing maar al te graag doorzetten. Het zal volgens de onderzoekers dan ook geen verrassing zijn als dit uiteindelijk gebeurt: “De regerende positieve attitudes ten opzichte van het gebruik van andere talen in het hoger onderwijs zullen vermoedelijk alleen maar bijdragen aan deze evolutie van het Engels in het hoger onderwijs.”

Meer data nodig uit hbo

De onderzoekers hebben de enquête ook gedeeld in het hbo, maar vanwege het lagere aantal aanmeldingen is de foutmarge hier te groot om veel conclusies te trekken. Wel kan met zekerheid gezegd worden dat de voertaal hier nog wel duidelijk Nederlands is, af en toe gecombineerd met Engels. Voor de volgende meting, die gepland staat in 2022, is het de bedoeling dat het hbo beter vertegenwoordigd is.


Op 21 en 22 oktober 2021 vindt bij de Universiteit Maastricht een symposium over de verengelsing van het hoger onderwijs plaats. Meer informatie is hier te vinden.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK