Dekolonisatie betekent ook geen kennisimperialisme bij internationalisering

Nieuws | door Frans van Heest
24 november 2021 | Als de universiteit wil dekoloniseren, moet er ook een eind komen aan kennisimperialisme. Waarom halen we alleen de best betalende Chinese en Indiase studenten hier naartoe, zegt Ruard Ganzevoort, Chief Diversity Officer aan de Vrije Universiteit.
Isabelle Britto, onderzoeksassistent van The Black Archives, vindt dat er in het hoger onderwijs ook zeker over racisme moet worden gesproken.

Een jaar geleden werd door acht hoger onderwijsinstellingen het Amsterdamse Akkoord voor inclusief Hoger Onderwijs ondertekend. Dit akkoord heeft als doelstelling om het hoger onderwijs in de hoofdstad diverser en inclusiever te maken. Onlangs werd, een jaar na de aftrap, de stand van zaken opgemaakt. Het dekoloniseren van het hoger onderwijs bleek daarbij een belangrijke uitdaging voor de aankomende periode.  

Dekolonisatie moet terugkomen in de hele onderwijskolom, staat in het akkoord. Want hoe relevant zijn Grieks en Latijn nog op het gymnasium? Waarom kun je daar niet met Surinaams je diploma halen? Verschillende bestuurders, docenten, onderzoekers, actievoerders en beleidsmedewerkers gingen in Pakhuis de Zwijger met elkaar in gesprek over de uitdagingen rondom dekolonisatie en diversiteit. 

Het hoort bij een Amsterdamse mentaliteit 

Jopie Nooren, bestuursvoorzitter van de Hogeschool van Amsterdam, zei dat de hogeschool dit akkoord heeft ondertekend omdat daarmee inzet op het thema diversiteit en inclusie wordt getoond. “We hebben gezegd: ‘dit is onze topprioriteit en we gaan het samen doen’. Niemand heeft de ideale oplossing om een echt afspiegeling van de samenleving te zijn. Als we met elkaar zeggen: ‘wij vinden dit allemaal belangrijk’, dan kunnen we ook goede ideeën met elkaar delen. Ik vind het horen bij een Amsterdamse mentaliteit.” 

Bij inschrijving ga je akkoord met onze privacy-voorwaarden. Deze voorwaarden zijn hier te lezen.

Universiteiten hebben zich eerder teruggetrokken uit de Barometer Culturele Diversiteit van het CBS, waarbij de etniciteit van de medewerkers werd bijgehouden. Deze barometer kreeg veel kritiek vanuit de Tweede Kamer, omdat onderwijsinstellingen etnische gegevens deelden met het CBS zonder dat medewerkers dit wisten. De HvA heeft besloten om toch mee te doen. “Dit was best spannend, want we deden dat in een fase waarin de universiteiten besloten om niet deel te nemen”, legt Nooren uit. “Het is wel goed om te zeggen waarom wij wel hebben deelgenomen, namelijk omdat je dan geanonimiseerd een spiegel krijgt van je organisatie. En wij dachten: ‘laten we het toch maar doen’.” 

Uit deze barometer komt naar voren dat de HvA nog niet de doelen heeft behaald zoals die in het Amsterdamse akkoord staan. “De doelstelling om twintig procent cultureel divers personeel te hebben, die halen wij niet. We zitten op 12,8 procent. We zien echter wel een positieve ontwikkeling bij met name de nieuwe mensen die we aannemen.” 

Je kunt ook meten op basis van schattingen  

Naast deze omstreden barometer zijn er ook meer kwalitatieve analyses mogelijk om de culturele diversiteit binnen een instelling te meten, zegt Shivan Shazad, beleidsadviseur diversiteit bij de Sociaal Economische Raad. “Het is heel goed om een nulmeting te hebben als organisatie, zodat je weet waar je staat. Je kunt dat mooi afzetten tegen de cijfers in Amsterdam, en dan kun je ook kijken of het een beetje overeenkomt. Dat kan heel specifiek met zo’n culturele barometer, maar dat kan ook op basis van schattingen.” 

Machteld de Jong, lector Diversiteitsvraagstukken bij Inholland, geeft aan dat naast de cijfers ook het gesprek van groot belang is. “Het is heel belangrijk om in dialoog te gaan met elkaar en op de hoogte te zijn van wat er speelt en leeft. Ons lectoraat bestaat nog niet zo lang, maar wij doen al heel lang onderzoek naar thuisvoelen op een school.” 

Dit is onze hogeschool 

Volgen de Inholland-lector is het belangrijk dat ook het bestuurscollege van een instelling de roep om meer diversiteit ondersteunt. “Een belangrijke voorwaarde voor succes is dat het wordt gedragen vanuit het CvB. Dat ze het voorleven en uitdragen; als dat goed gebeurt, dan voelen docenten en studenten ook: ‘dit is dus hoe onze hogeschool is.’ Dat is enorm belangrijk.” 

Wat betreft de doelstellingen heeft de voorzitter van de HvA wel een aantal concrete plannen. “Ik hoop dat onze advertentieteksten over een jaar anders zijn, want ik vind die nog niet inclusief genoeg. Hopelijk krijgen we op die manier nog meer mensen met een diverse achtergrond binnen. Ook hoop ik op een daling in het aantal studenten met een cultureel diverse achtergrond dat uitvalt. Tot slot moeten er ook meer medewerkers kunnen doorstromen en binnen de HvA carrière kunnen maken.” 

Er moet gesproken worden over de inhoud van het curriculum  

Isabelle Britto van The Black Archives heeft in opdracht van de Gemeente Amsterdam onderzoek gedaan naar discriminatie. “Wij hebben vanaf het primair onderwijs tot het hoger onderwijs onderzoek gedaan naar antizwart racisme. Het ging daarbij ook over het dekoloniseren van het curriculum. Ik denk dat daar nog heel veel werk te verzetten is. Als het gaat om de staf, maar ook om het dekoloniseren van de inhoud van het curriculum. Nu is er één waarheid die besproken wordt met betrekking tot geschiedenis en cultuur. Wij denken dat het noodzakelijk is om meer perspectieven te tonen, om zo niet alleen vanuit een Eurocentrisch perspectief onderwijs te geven.” 

Danny Soekarnsingh, medewerker van het Diversity Office van de VU, ging tijdens het gesprek in Pakhuis de Zwijger in op zijn eigen schoolcarrière en dekolonisatie. “Ik zat zelf op het gymnasium. Daar kreeg ik Latijn en Grieks, dat is kennelijk de standaard voor de elite, maar wie zegt mij dat Latijn en Grieks nu nog maatschappelijk relevant zijn? Waarom kan dat niet een taal uit Azië, Afrika of Zuid-Amerika zijn, waarmee je ook een bepaald effect kan krijgen voor de samenleving?” 

Waarom wel latijn maar geen Surinaams op het gymnasium?  

“Als je nu over inclusie spreekt, zonder het te hebben over dekolonisatie, dan blijven de standaarden in het onderwijs nog steeds eurocentrisch”, zei Soekarnsingh. “Als je kijkt naar dekolonisatie, dan blijkt de relevantie van Grieks vrij klein te zijn. Ik kan nu niet afstuderen op het gymnasium met als taal Surinaams, misschien kan dat wel in de toekomst.” 

Specifiek voor de VU betekent dat volgens Danny Soekarnsingh dat het dekolonisatieproces geen eigenstandig beleid kan zijn. “We kunnen het hebben over het dekoloniseren van de VU, maar voor de wereldwijde rankings van universiteiten betekent dat niet zoveel. Wat nu nog wordt gezien als de best presterende universiteiten, wordt als zodanig gezien door een eurocentrische en kapitalistische lens. Zo blijft de status quo bestaan. Het dekoloniseren van alleen de VU of van een andere specifieke instelling, dat kan niet. Je moet dat verbreden.”  

Dekolonisatie veel breder trekken 

Isabelle Britto was het met Soekarnsingh eens en vindt dat dekoloniseren verder moet gaan dan alleen de symboliek. “Het kan niet alleen bij een diversity office blijven. Als je kijkt naar het hoger onderwijs, dan moet het over de hele organisatie ingevoerd worden. Dan gaat het om de inhoud van het curriculum, maar ook hoe de docenten van kleur worden behandeld. Welke onderwerpen worden behandeld en hoe worden ze beschouwd? Het is van belang dat we dekolonisatie veel breder trekken.” 

Toch had Britto nog een belangrijke kanttekening bij het hele debat over diversiteit en inclusie, want daar wordt volgens haar één begrip te weinig besproken. “Er wordt veel gesproken over diversiteit en inclusie, maar wij vinden het ook belangrijk het te benoemen zoals het is; woorden zoals racisme moeten ook zeker benoemd worden.” 

De spreekwoorden zijn allemaal met Nederlandse namen 

Toch blijft het een moeilijk onderwerp in de alledaagse praktijk, zo bleek uit de rondgang in de zaal. Dat ervaart ook Jopie Nooren als bestuursvoorzitter van de HvA. “Ik zie de zoektocht, ik zie het niet-weten, ik zie ook bij mezelf dat het best lastig is om het elke dag goed te doen. Bijvoorbeeld in de taal die ik gebruik. De spreekwoorden die wij in Nederland hebben, die zijn heel erg gekleurd door de westerse blik. We hebben allemaal spreekwoorden met Nederlandse namen.” 

Ruard Ganzevoort, Chief Diversity van de VU wees nog op andere elementen die van belang zijn in de discussie rondom dekolonisatie. “Dekolonisatie gaat ook over een structuur en een systeem. Natuurlijk gaat het erover hoe je er persoonlijk in staat, ook met betrekking tot je eigen onhandigheid rondom dit onderwerp. Het gaat er ook om hoe je wijzigingen aanbrengt in het systeem. Hoe voorkom je dat een soort van kennisimperialisme dat er altijd is geweest zichzelf blijft herhalen?” 

Daar hoort volgens Ganzevoort ook bij dat men anders gaat kijken naar het aantrekken van internationale studenten. “Waar haal je je studenten vandaan? Willen wij alleen maar de best betalende Chinese en Indiase studenten hierheen halen, omdat wij daar beter van worden? Of willen we streven naar een echte gelijkwaardigheid in onze internationale verhoudingen? Dekolonisatie gaat over jou als persoon, maar het gaat ook over de institutionele structuren. Als wij niets veranderen, dan gebeurt er ook niet zo veel. “ 

Frans van Heest : 


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK