Met nieuwe rector gaat VU inzetten op Open Science en Erkennen en Waarderen
Gisteren vierde de Vrije Universiteit Amsterdam haar 141e verjaardag. Vanwege de ontwikkelingen in de coronacrisis gebeurde dat ingetogen. Als interim rector magnificus verwelkomde Mirjam van Praag, tevens bestuursvoorzitter van de VU, zowel haar voorganger rector Vinod Subramaniam als haar opvolger Jeroen Geurts. Daarnaast sprak ze haar vreugde uit over het feit dat de plechtigheid tenminste ten dele op locatie kom plaatsvinden. “Vergeleken met de online plechtigheden van vorig jaar is dit samenzijn hartverwarmend”, aldus de Amsterdamse bestuursvoorzitter.
De diesrede die volgde werd uitgesproken door Sandjai Bhula, hoogleraar Business Innovation bij de Vrije Universiteit. Bhula is de winnaar van de Huibregtsenprijs 2021, een prijs die wordt uitgereikt voor een recent onderzoeksproject dat wetenschappelijk kwaliteit en vernieuwing combineert met een bijzondere maatschappelijke meerwaarde of outreach
De driehoek van personen, processen en technologie
In zijn rede stond hij stil bij de mogelijkheden die kunstmatige intelligentie en machine learning bieden in het aangaan van maatschappelijk relevante uitdagingen. Zo schetste hij hoe hij samen met andere onderzoekers projecten heeft ondernomen waarbij kunstmatige intelligentie wordt ingezet om de aanrijtijden van ambulancediensten te verlagen. Ook de Amsterdamse politie profiteert van soortgelijk onderzoek. Zo werd er bij de klimaatprotesten van afgelopen weekeinde gebruikgemaakt van technologie die aan de hand van drone-beelden heel snel kan inschatten hoeveel mensen zich op een bepaalde plaats bevinden. “Op die manier kan de politie snel ongeregeldheden opsporen en actie ondernemen waar dat nodig is.”
Bij het toepassen van technologieën moet men het evenwicht bewaken tussen personen, processen en technologie – de gouden driehoek, legde Bhula uit. Wanneer men zich vooral op technologische elementen richt, bestaat de kans dat er problemen ontstaan – bijvoorbeeld doordat er wel online proctoring wordt ingevoerd, maar daarbij geen klachtenprocedures voor studenten zijn ontworpen. Een te grote focus op de menselijke kant van een technologische innovatie levert echter ook problemen op, beschreef Bhula, want dat werkt remmend; we beoordelen nieuwe fenomenen vaak vanuit een oud referentiekader.
Wat als online games eerder waren uitgevonden dan boeken
“Wat nu als boeken ná online games waren uitgevonden? Wat als kinderen nu juist massaal gingen lezen; wat zouden wij daarvan vinden? Dan zouden we waarschijnlijk zeggen: die boeken zijn slecht voor je brein. Een online omgeving is een rijke omgeving die het brein op allerlei manieren stimuleert en je creatief maakt, terwijl een boek enkel woorden op een pagina behelst en slechts één, door de atueur bedacht plot heeft. Daarnaast kan een boek je in een isolement plaatsen omdat je jezelf dan terugrekt; games speel je teminste online”, gaf Bhula als voorbeeld. “Nieuwe fenomen moet je soms dus vanuit een nieuw referentiekader beoordelen.”
Uiteindelijk moet een nieuwe technologie altijd worden beoordeeld met het oog op de gouden driehoek, betoogde en illustreerde Bhula – ook de lading nieuwe technologie die tijdens de coronacrisis zijn geïntroduceerd.
Na afloop van de diesrede werd een eredoctoraat verleend aan Marleen Stikker. Zij is een van de oprichters van de Digitale Stad, een virtuele gemeenschap die wordt gezien als een voorloper van het internet en sociale media. In een panelgesprek tijdens de diesplechtigheid besprak zij met Sandjai Bhula en anderen de rol van technologie en kunstmatige intelligentie in de samenleving en de waakzaamheid die dat vanuit de samenleving vereist.
Afscheid van een verbinder
Tijdens de diesplechtigheid nam de VU ook afscheid van oud-rector Vinod Subramaniam, een afscheid dat vanwege de coronacrisis meerdere malen moest worden uitgesteld. Door de voorzitter van de Raad van Toezicht van de VU, Ron Teerlink, werd Subramaniam, die zijn rol als rector omschreef als ‘makelaar in kennis’, geprezen voor zijn rol als verbinder.
“Met verbinden bedoel ik de verbinding tussen wetenschap en maatschappij, het aan de maatschappij duidelijk maken dat wetenschap niet zomaar een mening is, en het aan de wetenschap duidelijk maken welke vragen werkelijk leven in de samenleving. Dat heeft Vinod als geen ander gedaan.” Ook de verbinding tussen universiteiten, wetenschapsgebieden en faculteiten alsook de verbinding tussen onderwijs en onderzoek hebben veel aan Subramaniam te danken, aldus Teerlink.
Daarnaast vroeg de president-toezichthouder Subramaniam, die nu bestuursvoorzitter van de Universiteit Twente is, om samen met de VU te blijven optrekken naar Den Haag. “Laten we samen blijven optrekken in het debat met de Haagse machthebbers om iets te doen aan het financieringsmodel van universiteiten, dat ons steeds verder in de richting van het onderwijs duwt en steeds minder ruimte laat voor het doen van onderzoek.”
‘Jeroen Geurts is een waardige opvolger’
Zowel Teerlink als Mirjam van Praag en Subramaniam stonden stil bij diens opvolger. “Als rectoren zijn we het geweten, de wachtposten, de fakkeldragers van de universiteit. Die rol is in goede handen bij mijn opvolger”, sprak Subramaniam zijn vertrouwen in Jeroen Geurts uit. Die werd tijdens de plechtigheid aangekondigd middels een filmpje met beelden van Geurts als kind.
“Vinod heeft hier al veel op gang gezet rond Erkennen en Waarderen; ik zal proberen die goede lijn voort te zetten.”
“Hier staat dan het grotere Jeroentje”, begon die opmars naar zijn rectoraat, dat op 15 januari 2022 ingaat. “Ik ben enorm overweldigd door de fantastische hoeveelheid lieve, warme en ondersteunende berichtjes. Er was niemand bij die zei ‘ugh, die kerel’. Veel mensen vinden het rectoraat juist erg bij mij passen. Dat voel ikzelf ook heel sterk; de VU en de waarden passen bij mij. Ik vind zelfs dit gebouw mooi, maar daarin ben ik waarschijnlijk een van de weinigen.”
Geurts wil zich richten op Erkennen en Waarderen en Open Science
Tijdens zijn eerste optreden als toekomstige rector ging Geurts meteen in op enkele plannen. “Ik wil breder nadenken over de precieze bepaling van academisch talent. Binnen de academische muren hebben we nu nog de neiging om ‘talent’ heel smal te definiëren, waardoor sommige fantastische zaken buiten het licht komen te staan. Vinod heeft hier al veel op gang gezet rond Erkennen en Waarderen; ik zal proberen die goede lijn voort te zetten”, bewees Geurts opnieuw zijn geloof in Erkennen en Waarderen, het programma waarvoor hij zich ook als ZonMw-bestuurder inzette.
Daarnaast pleitte hij voor team science en Open Science. “We moeten beter worden in het delen van data, zodat we de samenleving sneller kunnen helpen met kennis vanuit de universiteit wanneer dat nodig is. Dat kunnen we al wel, maar dat kan nog beter. Het openstellen en delen van data zal daarin helpen.”
Geurts heeft er zin in, zo gaf hij aan. “Ik voel me meer VU-iaan dan ooit tevoren.”
