Minister verkiest een coronapas boven het sluiten van het hoger onderwijs
Bij de termijn van het kabinet tijdens de begrotingsbehandeling van OCW werd duidelijk dat de frustratie van de oppositie een dag eerder niet onterecht was: er bleek geen geld te zijn om de begroting te verspijkeren. Alle verzoeken daartoe werden doorverwezen naar de kabinetsformatie.
Ik vind het een heel nare maatregel
Minister Van Engelshoven begon haar inbreng met de actualiteit en preludeerde alvast op de coronapas voor het mbo en het hoger onderwijs. Daaruit kan worden opgemaakt dat het demissionair kabinet dit als een onontkoombare maatregel ziet. “Ik vind het een heel nare maatregel, maar met wat ik het afgelopen jaar gezien heb, denk ik dat we dit heel goed met elkaar moeten wegen”, aldus Van Engelshoven. “Als dit echt het laatste middel is dat we kunnen inzetten om het onderwijs open te houden, kies ik voor het openhouden van het onderwijs. Laat dat duidelijk zijn.”
Tijdens de termijn van de Kamer een dag eerder had Lisa Westerveld van GroenLinks pogingen ondernomen om de meerdere bezuinigingen op het hoger onderwijs af te wenden. Dat probeerde opnieuw bij de minister, waarbij ze alle bezuinigingen opsomde die neerslaan op de financiering van het hoger onderwijs. “Ik noem de renteverhogingen die niet doorgingen, voor 226 miljoen. Ik noem de bezuinigingen op DUO. Ik noem die verschuiving, met een extra bezuiniging op alfa-, gamma- en medische studies van 38 miljoen.”
U moet toch echt nog een paar weken wachten
De minister verwees deze zorgen van Westerveld vriendelijk door naar de Zwaluwenberg, waar de formatie nu in een beslissende fase is beland. “In die Onderwijsbegroting zitten nog een aantal opgaven. Daarover is eerder ook afgesproken dat die geparkeerd zijn, aangezien het aan een volgend kabinet is om te kijken wat ze daarmee doen. Ik begrijp uw zorg en uw wens om daarover nu al zekerheid te krijgen, maar volgens mij moet u toch echt nog een paar weken wachten.”
Een bezuiniging die specifiek opvalt is een bezuiniging van veertig miljoen euro op de bekostiging van de universiteiten; zij worden gekort vanwege de ICT-problemen bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Dit geld wordt bij universiteiten weggehaald omdat met het ministerie van Financiën is afgestemd dat OCW minder geld aan de universiteiten hoeft te betalen als dieminder internationale studenten werven. Met het geld dat dan overblijft kunnen de problemen bij DUO betaald worden.
Aangezien het aantal internationale studenten alleen maar toeneemt, lijkt dit plan nog niet te werken. Ook dit probleem verwees de minister echter door naar de Zwaluwenberg.
Slechts acht procent zit vrijwillig in deze constructie
Een ander opvallend punt tijdens de begrotingsbehandeling betrof over het experiment met studentpromovendi. Dat is het experiment bij de Rijksuniversiteit Groningen, dat honderden deelnemers kent waarbij promovendi geen arbeidscontract met bijbehorende arbeidsrechtelijke bescherming en voorwaarden krijgen, maar een beurs. Een dag eerder had Jan Paternotte (D66) de minister verzocht om te stoppen met dit experiment omdat slechts acht procent van de beurspromovendi vrijwillig in deze constructie zit.
Toen Paternotte hierover begon, ontstak René Peters van het CDA in woede, aangezien dit onderwerp eerder na een stekelige discussie tussen D66 en het CDA ternauwernood als controversieel was verklaard. Het CDA is altijd voorstander geweest van dit experiment namelijk. “U mag hier alles zeggen, al heeft u het over voetbal. Als u hier maar geen vragen over stelt aan het kabinet, aangezien we net hebben afgesproken dat het controversieel is”, zo waarschuwde Peters zijn huidige en tevens aanstaande coalitiegenoot Paternotte.
Toch ging de minister in haar termijn uitgebreid in op het experiment met promotieonderwijs en wond er geen doekjes om. “Ik geloof dat ik in deze Kamer in eerste instantie ook heb aangegeven dat ik daar zo mijn twijfels over had, zeker gelet op wat deze promovendi er zelf van vonden. Maar de Kamer dacht daar toen anders over.”
Geen nieuwe instroom van beurspromovendi
De minister gaat naar eigen zeggen netjes volgen wat de Kamer van haar gevraagd heeft. Datbetekent dat het experiment in ieder geval niet verlengd kan worden, want daarvoor is een besluit van deze minister nodig. “De Kamer heeft het controversieel verklaard, dus dan zet ik geen onomkeerbare stappen. Dat betekent ook dat we geen nieuwe instroom gaan toelaten. Dat is dan niet logisch.”
Momenteel vindt er een eindevaluatie van dit experiment plaats, maar de minister liet alvast doorschemeren wat volgens haar de conclusie zou moeten zijn. “We evalueren nu. De beleidsreactie komt naar de Kamer, en dan is het aan de Kamer. Maar ik heb er onlangs over gesproken met Promovendi Netwerk Nederland en ik proef daar weinig enthousiasme. Laat ik het zo zeggen. Promovendi zeggen dat dit voor hen heel veel onzekerheid met zich meebrengt.”
Van Engelshoven verwees daarbij naar de actuele discussie over tijdelijke contracten en werkdruk in het hoger onderwijs. “Er wordt hier breed gesproken over het probleem van slechte arbeidsvoorwaarden in het hoger onderwijs en de druk die dat met zich meebrengt. Dan moeten we daar misschien ook een keer conclusies uit trekken.”
Geen minimum percentage vaste contracten in het hoger onderwijs
Aan het eind van het debat werd nog een reeks van moties ingediend door partijen die uiteenlopend vroegen om bezuinigingen terug te draaien en arrangementen voor de studiefinanciering uit te breiden, maar deze werden allen ontraden door de minister. Ook de motie van Peter Kwint (SP) om een minimum percentage vaste contracten in het hoger onderwijs af te spreken kon niet op instemming van de minister rekenen.
Wel beloofde de minister op verzoek van de VVD om een onderzoek in te stellen naar academische vrijheid en vrijheid van meningsuiting in het hoger onderwijs.
