Nieuwe Duitse coalitie: bij vaste taken in wetenschap horen vaste posities
De nieuwe Duitse coalitie van de SPD, de Groenen en de FDP heeft vandaag een coalitieakkoord gepresenteerd. Dat bevat een uitvoerige agenda voor het hoger onderwijs en onderzoek. “Onze universiteiten en hogescholen, het hart en de ruggengraat van ons wetenschapssysteem, zullen we versterken, en innovatie en toepassing van fundamenteel onderzoek zullen we bevorderen en versnellen”, schrijven de nieuwe coalitiepartners. Ze spreken daarin de ambitie uit meer Europese en internationale samenwerkingen aan te gaan, en geven aan gendergelijkheid en –diversiteit als een kwaliteitskenmerk binnen het wetenschapssysteem te zien.
In het coalitieakkoord blijft het niet alleen bij mooie voornemens; er wordt ook een harde toezegging gedaan. In 2025 zal de Duitse overheid 3,5 procent van het BBP investeren in onderzoek en innovatie. Nu bedragen die investeringen nog 3,2 procent van het BBP – nog altijd veel meer dan de 2,18 procent die de Nederlandse overheid in onderzoek en innovatie investeert.
Open Science en Open Access
De positie van universiteiten en hogescholen moet worden versterkt, vindt de nieuwe Duitse coalitie. Ze sturen aan op een verdere samenwerking tussen de Bondsrepubliek en de deelstaten om een toekomstbestendig wetenschapssysteem te ontwikkelen. Daarbij moet de scheefgroei in de budgetten van universiteiten en private onderzoeksinstellingen worden tegengegaan. Daarnaast wil de nieuwe coalitie stevig inzetten op de verdere ontwikkeling van digitaal onderwijs. Een nationaal programma ‘Digitale Universiteiten’ moet daaraan bijdragen en tevens zorgen voor toereikende digitale infrastructuren en cyberveiligheid.
Ook wil de nieuwe coalitie het makkelijker maken om onderzoek naar actuele crises of vraagstukken te doen. Daartoe worden vereenvoudigde subsidieaanvragen ontwikkeld. Ook moet het bureaucratische gehalte in onderzoek en de administratie daarvan worden teruggedrongen door meer efficiënte rapportagevereisten en zogeheten Shared-Service-Platformen. Tevens kan de beweging richting Open Access en Open Science rekenen op de steun van de nieuwe Duitse regeringspartijen.
Vaste aanstellingen voor vaste wetenschappelijke taken
In het werken aan een betere wetenschap moet er ook iets worden veranderd in de arbeidsvoorwaarden bij hoger onderwijsinstellingen. Daarom moet de Duitse Wet op wetenschappelijke contracten voor bepaalde tijd worden geëvalueerd en herzien. Ook moeten postdocs beter in staat worden gesteld om hun beschikbaarheid en het verloop van hun traject te plannen, en moeten postdocs al in een eerder stadium perspectieven op een carrière buiten de wetenschap krijgen aangereikt.
Promovendi en academische docenten kunnen ook op veranderingen rekenen. Zo moet de borging van de kwaliteit van promotieonderzoek verbeteren en moet de contractduur van promovendi worden afgestemd op de verwachte duur van het promotieonderzoek. Daarnaast wil de nieuwe coalitie dat er vaste aanstellingen komen voor mensen die vaste taken binnen de wetenschap uitvoeren – iets waarover ook in Nederland veel te doen is.
Ook hogerop de academische ladder moeten de aantrekkelijkheid van het werken in de Duitse academie worden verhoogd. Zo wil de nieuwe coalitie het tenure track-programma uitbouwen en verstevigen en een programma voor vrouwelijke hoogleraren versterken. Daarnaast moet gendergelijkheid en ruimte voor genderdiversiteit een vaste plaats krijgen in de carrièremogelijkheden van medewerkers van wetenschappelijke instellingen.
Academische vrijheid, maar wel samenwerken met China
Met het oog op de internationale component van het hoger onderwijs valt op dat de nieuwe Duitse coalitie zich in zowel het eigen land als het buitenland hard wil maken voor de academische vrijheid. Tegelijkertijd wil de nieuwe coalitie een sterkere gerichtheid op Azië en China in het bijzonder – een land waarin academische vrijheid niet hoog in het vaandel lijkt te staan.
Verder wil de nieuwe coalitie het Erasmus+-programma versterken en de netwerken van Europese Universiteiten zowel fysiek als digitaal uitbouwen. Ook moet Duitsland aantrekkelijker worden voor internationaal talent. Ten bate daarvan moeten de administratieve drempels worden verlaagd en moet de rekrutering van internationale topwetenschappers verder worden ondersteund.
Onderzoek naar duurzaamheid en competitiviteit
De nieuwe coalitie beschrijft meerdere thema’s waarop het wetenschappelijk onderzoek zich in de nabije toekomst moet gaan richten. In de eerste is dat de competitiviteit en klimaatneutraliteit van industrieën zoals de staalindustrie richten. Ook naar klimaatproblematiek, biodiversiteit, duurzaamheid en daarmee samenhangende aanpassingsstrategieën moet veel onderzoek worden gedaan, bijvoorbeeld in de vorm van onderzoek naar duurzame landbouw. Daarnaast wil de nieuwe coalitie dat er onderzoek ten bate van de gezondheidszorg wordt gedaan, bijvoorbeeld ter bestrijding van ouderdomsziekten of ziekten die samenhangen met armoede.
Ook onderzoek ten bate van technologische soevereiniteit, ruimte- en oceaanonderzoek en verschillende vormen van sociaal of staatsrechtelijk onderzoek krijgen een plaats in de plannen van de nieuwe coalitie. Onderzoek naar de technologieën van de toekomst wil de Duitse overheid vooral in Europees verband uitvoeren.
