Universiteiten moeten controleren of zij geen psychopaten aannemen
Achter academisch wangedrag en intimidatie kan een corporate psychopath schuilgaan. Deze psychopaten gebruiken het vermogen om hun ware zelf in het volle zicht te verbergen en gewenst gedrag aan de dag te leggen. Om dit te doen zetten de langdurig meerdere maskers op. Zo houden ze de façade op van de ideale medewerker en leidinggevende.
Dankzij een paradoxaal persoonlijkheidsprofiel bemachtigen corporate psychopaths leidinggevende functies. Universiteiten bieden als competitieve en hiërarchische arbeidsorganisaties een goede arbeidsomgeving voor corporate psychopaths. In contrast met hun ogenschijnlijk succes, oefenen corporate psychopaths toxisch leiderschap uit via grensoverschrijdend gedrag zoals pesten, seksuele intimidatie en wetenschappelijke wangedrag.
Veel soorten misdragingen in het hoger onderwijs
In de context van het hoger onderwijs kunnen psychopathische trekken zich manifesteren in tal van misdragingen zoals het uitvergroten van eigen prestaties, kleineren van andermans prestaties, met geruchtenverspreiding reputatieschade aanrichten, hoge eisen aan onderzoekprestaties stellen zonder navenant te faciliteren.
Ook in ruil voor positieve beoordeling of bevordering gunsten opeisen, zich het auteursrecht van studenten toe-eigenen en de auteursvolgorde van publicaties manipuleren komen voor. Of vanuit een leidinggevende rol onrealistische tijdslimieten en taakeisen stellen, maar ook discrimineren en uitsluiten van werknemers zonder de benodigde competenties te hebben, en tenslotte het overtuigen van anderen van de eigen meerwaarde voor de organisatie.
Er zijn twee typen wangedrag die zich bij universiteiten kunnen voordoen en ook grote schade aanrichten: kennissabotage en wetenschapsfraude. Deze zijn ook met psychopathie geassocieerd. In de onderlinge academische competitie is eerlijke kennisuitwisseling niet vanzelfsprekend meer en vormt kennissabotage een gevaar. Kennissabotage, in de zin van collegae doelbewust incorrecte informatie verschaffen of kennis voor hen verbergen die van belang is voor het werkproces.
Geschikte manier om collega’s te ondermijnen
Kennissabotage is in de competitieve academische omgeving een effectieve manier om collegae en ondergeschikten te ondermijnen en kan in de universitaire context bij uitstek veel schade aanrichten.
Hierbij gebruikt Breetvelt de term wetenschappelijke sabotage zoals die staat in het rapport van Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren uit 2019. Het betreft naast het achterhouden van informatie, tevens aan het zicht onttrekken van iemands academische prestaties, ideeën en expertise, weigeren van iemands bevordering ondanks een vacante functie, waarvoor diegene gekwalificeerd is. Ook iemand ongefundeerd aanmerken als incompetent en torpederen van iemands onderzoeksproject valt hieronder.
Een gebrek aan moraal
Op universiteiten die als bedrijven worden bestuurd en waar macht, prestige en onderzoeksfinanciering afhangen van eerdere wetenschappelijke prestaties, bestaat een duidelijk risico op wetenschapsfraude. Voor wetenschapsfraude zijn een persoonlijkheidsstoornis en sociale vaardigheden nodig; gebrek aan moraal en een manipulatieve en sociaal exploiterend karakter.
Voor wetenschapsfraude zijn gelegenheid, motief en rationalisatie, tevens een persoonlijkheidsstoornis en sociale vaardigheden nodig. Gebrek aan moraal en een manipulatieve en sociaal exploiterende aard, kwalificeren de corporate psychopath als potentiële fraudeur.
In eerder onderzoek onder biomedische wetenschappers van vier Nederlandse medische centra werd samenhang tussen academisch wangedrag en persoonlijkheidstrekken en psychopathie gevonden. Zowel narcisme als wetenschappelijk wangedrag bleken meer voor te komen in hogere wetenschappelijke functies. Een antagonistische persoonlijkheid levert meer kans op wetenschappelijk wangedrag.
Pesten in universitaire context
De competitieve context en sterk hiërarchische en tevens chaotische structuur van universiteiten zijn aanlokkelijk voor een corporate psychopath. Een buitenproportioneel aandeel van de corporate psychopath in intimidatie en pesten in universitaire context valt te verwachten.
Maar er zijn oplossingen zegt Breetvelt, omdat psychopathie en persoonlijkheidsstoornissen sterk gerelateerd zijn aan interpersoonlijk en contraproductief werkgedrag zoals agressie en pesten, fraude en anderszins ontspoord gedrag, is er een personeels- en organisatiebelang gelegen bij tijdige onderkenning en voorspelling ervan.
Sabotage en diefstal
Corporate psychopathy kan met verschillende instrumenten worden vastgesteld. Het beste instrument om te gebruiken is de Counterproductive Work Behavior Checklist. Hiermee kunnen de vijf dimensies van contraproductief werkgedrag zoals misbruik, afwijking van de productienormen, sabotage, diefstal en terugtrekking gemeten worden.
Het is daarom belangrijk dat universiteiten een persoonlijkheidstest afnemen bij het nieuwe personeel. Psychopathie is een neuro-psychiatrische hersenaandoening. Dus hierop testen is in het kader van Algemene Wet Gelijke Behandeling niet mogelijk, maar het is wel mogelijk om de persoonlijkheid te testen. Volgens de gedragsdeskundige van de UvA is dit binnen de reikwijdte van de wettelijke mogelijkheden. Daarnaast is het belangrijk dat met nieuw academisch personeel goede beloningsafspraken worden gemaakt. Ook dat er samenwerkingsafspraken en randvoorwaarden worden afgesproken over de bedrijfscultuur. Deze moeten bij benoemingen worden vastgelegd, om schade van psychopathisch gedrag in te perken.
Wangedrag tijdig signaleren
Resumerend zegt Breetvelt dat goed academische leiderschap centraal staat bij werving en selectie voor de hoogste wetenschappelijke rangen. Dit betekent ook dat kenmerken van corporate psychopathy tijdig gesignaleerd worden om schade te voorkomen.
Aangezien mensen met een psychopathische persoonlijkheidsstoornis zich aangetrokken voelen tot machtsposities, terwijl hun disfunctioneel leiderschap voor personeel en organisatie destructief is, moet voorkomen worden dat zij daadwerkelijk ook op die machtsposities terecht komen.
Controleer zelfpromotie op social media
Bij personeelsselectie en bevorderingsbesluiten zou daarom screening op corporate psychopathy ingezet moeten worden ter preventie en tijdige detectie. In het sollicitatiegesprek weten narcisten en psychopaten juist een goede indruk te maken, dus dat selectiefilter volstaat niet. Dus concreet komt Breetvelt met het voorstel om bijvoorbeeld de social media van een kandidaat te inspecteren. Of daar niet een grandioos zelfbeeld of zelfpromotie wordt geëtaleerd en of er niet respectloze commentaren op anderen worden gedeeld of een vervorming van feiten.
Bij het selectiegesprek moet men extra alert zijn op verleidingen en een charmeoffensief. En ten slotte kan er gebruikgemaakt worden van tests om te achterhalen of iemand lijdt aan corporate psychopathy.
Ook moet bij werving en selectie de medezeggenschap een belangrijke rol krijgen. Een open werving- en selectieregeling is van belang en moet door de medezeggenschap geaccordeerd worden.
Neoliberale ideologie aan de universiteit aanjager van wangedrag
Tot slot is volgens de Amsterdamse onderzoeker een belangrijke aanjager van corporate psychopathy in de academie de neoliberale ideologie. Waarbij universiteiten geleid worden als bedrijven. Er moet binnen de universiteit niet alleen aandacht zijn voor prestaties en resultaten, maar ook voor de manier waarop dit bereikt wordt. Onderfinanciering, onzekerheid in geldstromen en onzekerheid in arbeidsrelaties bevorderen toxisch leiderschap.
Baanzekerheid door arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd maakt personeel minder kwetsbaar voor intimidaties en angstcultuur. Het beeld van de wetenschap als een internationale competitie met winnaars en verliezers speelt corporate psychopathy in de kaart en werkt wetenschappelijke sabotage in de hand. De beeldvorming van wetenschap als internationale competitie kan beter vervangen worden door het beeld van wetenschap als internationale zoektocht in onderlinge samenwerking naar waarheidsvinding.
Een buffer tegen wangedrag
Met name HR-personeel moet geschoold worden in het herkennen van corporate psychopathy. Leidinggevenden op de werkvloer moeten getraind en gesterkt worden in nastreven van wederkerigheid in de sociale uitwisseling met een corporate psychopath. Zodat zij niet als verbindende schakel in de cascade van contraproductief werkgedrag gaan functioneren, maar een buffer daartegen vormen.
De individuele wetenschapper die te maken krijgt met dit toxische gedrag doet er verstandig aan om dit te documenteren en dit te overleggen met vakbondsjuristen. Escalatie moet vermeden worden met de toxische leidinggevende, is het dringende advies van Breetvelt.
Het staat Erkennen en Waarderen in de weg
Toxisch leiderschap staat ook de nieuwe manier van Erkennen en Waarderen in de weg, zegt Breetvelt. “Zij saboteren loopbaanpaden van ondergeschikten. Door verdeel- en heerstactieken is de balans tussen het individu en het collectief verstoord. Pesten, wetenschappelijke sabotage en uitsluiting maken dat kwaliteit, inhoud en creativiteit niet integer beoordeeld worden.”
Psychopathisch leiderschap is geen goed academisch leiderschap, maar is leiderschap dat garant staat voor systematische sociale onveiligheid. Om echt erkennen en waarderen van wetenschappers te realiseren, is ook signalering en aanpak van corporate psychopaths nodig.
