Eurocommissaris verbaasd over heftig diversiteitsdebat in het Nederlandse hoger onderwijs
In de EU kijkt men met verbazing naar Nederland, waar het debat over diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs zo veel heftige reacties oproept. Minister Van Engelshoven waarschuwt dat Nederland een negatief buitenbeentje aan het worden is binnen de EU.
Gisteren werd het onderdeel emancipatie besproken van de begroting van OCW. Dit werd al heel snel een vergiftigd debat over zwart, wit of blank en woke. De filmpjes, de ophef en de clickbaits zijn elders op het internet te vinden. Toch werd er ook nog inhoudelijk gesproken over emancipatie van minderheidsgroepen in het hoger onderwijs en de wetenschap.
De eerste spreker was Harm Beertema, die zich nog maar een opwond over de genderplannen van de minister voor het hoger onderwijs. “Deze minister kwam vorig jaar met een oekaze aan de universiteiten om genderplannen op te stellen. De minister gaf alvast enkele richtlijnen mee aan de universiteiten. Zo moesten ze de fysieke omgeving controleren ter voorkoming dat kunstwerk op de campus als microagressie kunnen overkomen en moeten er vakken komen over gender intersectionaliteit en ongelijkheden. Daarmee raakt zij aan de academische vrijheid.”
Slechts 26 procent van de hoogleraren is vrouw
Lisa Westerveld van GroenLinks stond stil bij de achterstelling van vrouwen in wetenschappelijke functies. “Verschillende perspectieven maken teams beter en maken kennis completer, daarom zou het wenselijk zijn dat we dit terugzien in het onderwijs. In het basisonderwijs is maar liefst 85 procent vrouw en zouden veel meer mannen welkom zijn. En als we kijken naar de universiteiten dan is slechts 26 procent van de hoogleraren vrouw. Met het huidige tempo hebben we hierin pas in 2041 een gelijke verdeling.” De oplossing zou volgens Westerveld zijn meer vaste contracten.
Hatte van der Woude (VVD) maakt zich vooral zorgen over vrouwen in het mbo die onheus worden bejegend door studenten. “Recent verscheen een onderzoek van Fontys Hogescholen en de Universiteit van Wageningen met best schokkende resultaten over specifiek het mbo. De aversie tegen lhbt’ers lijkt groot, maar ook het disrespect tegenover vrouwelijke docenten is voor de VVD ontoelaatbaar, want de school moet een veilige plek zijn.”
De minister beloofde hier goed naar te gaan kijken. “Heel veel maatschappelijke discussies zoals we ze hier bespreken komen ook de klas in. We moeten heel goed kijken of wij docenten voldoende ondersteunen om dat gesprek te voeren in de klas. Het zou goed zijn als we daarbij goed onderwijs ondersteunen.”
Stolker waarschuwde ook al voor de woke-beweging
Roelof Bisschop van de SGP stond stil bij de lezing onlangs van de oud-rector van de Universiteit Leiden, Carel Stolker. Die hield hij in verband met de Cleveringa-lezing. Stolker waarschuwde dat de woke-beweging in het hoger onderwijs niet mag betekenen dat je op eieren moet gaan lopen in het academische debat.”
Bisschop is dat eens met Stolker. “Tuurlijk, het is goed om op je woorden te letten en je af te vragen of het waar en goed is wat ik wil zeggen, maar die deugd is toch wat anders dan dat je op eieren zou moeten lopen.” En dat is nu precies het punt waar de oud-rector Stolker zijn zorgen over uitsprak, nota bene aan universiteiten. “Als je het verkeerde woord gebruikt, niet divers of inclusief genoeg, dan kan je dat in spreekwoordelijke zin de kop kosten.”
Helaas veel wetenschappers voelen zich onder druk gezet
Bisschop wilde weten of de minister dit probleem ook ziet. De minister zei dat zij de academische vrijheid een groot goed vindt. “Ik heb op diverse gelegenheden gezegd dat ik het ongelofelijk belangrijk vind dat wetenschappers in vrijheid hun onderzoek kunnen doen. Daar moeten ze over kunnen publiceren en daarover moeten ze kunnen spreken in de media. Ja, en helaas is het op dit moment zo dat veel wetenschappers zich daarbij onder druk gezet voelen.”
De voorbeelden van die intimidatie zijn er volop, zo zei Van Engelshoven. “We kennen allemaal de voorbeelden van virologen die naar aanleiding van een optreden op televisie of gewoon vanwege het werk te maken krijgen met heftige bedreigingen. Of bekende wetenschappers die als zij op zaterdag de voordeur opentrekken een sticker aantreffen die meldt dat ze in de gaten worden gehouden. Op vele fronten zien we wetenschappers onder druk staan. Ik vind dat we daar pal voor moeten gaan staan”, zo zei de minister.
Harm Beertema die relativeerde deze voorbeelden en hij hoopte dat de minister op de vraag van de SGP ook zou ingaan op de woke-ideologie. “Dat doet de minister wel vaker als zij voorbeelden gaat gebruiken van wetenschappers die zich onder druk gezet voelen. Dan komt zij uitsluitend steeds met deze voorbeelden. Het gaat over virologie en over stickers van die actiegroep Vizier op Links, maar er zijn er natuurlijk veel meer.”
Een ‘stickertje’ van Vizier op Links
“Dat blijkt ook weer uit het universiteitsblad Mare, waar een onderzoek is gedaan. Waar hoogleraren en docenten gewoon zeggen: Nee, ik wil niet aan dit onderzoek meewerken want ik heb een hypotheek te betalen en ik voel me onder druk gezet door die woke-ideologie. Ik ben bang om gecanceld te worden. Kijk, dat zijn veel meer voorbeelden en ik zou het sportief vinden als de minister dat ook zou onderkennen en niet alleen maar over het stickertje van Vizier op Links zal praten.”
“Ik kan heer Beertema geruststellen”, zo zei de minister. “Toen ik de handreiking ontving van de Vereniging Nederlandse Universiteiten heb ik met wetenschappers over de hele breedte gesproken. Het zal u geruststellen dat ook de heer Ellian daarbij aanwezig was, omdat ik vind dat het ook mijn taak is om op te komen voor de veiligheid van alle wetenschappers. Dus het gaat mij over de hele breedte van de wetenschap. Maar ik geloof wel dat ik mijn eigen voorbeelden mag kiezen.”
Diversiteitsbeleid komt niet van mij, maar van het hoger onderwijs
Toch wilde de minister, in wat waarschijnlijk haar laatste debat is als minister van onderwijs in dit kabinet, nog wel van het hart dat diversiteitsbeleid in het hoger onderwijs niet zozeer haar eigen idee is, maar dat het hoger onderwijs dit zelf graag wil.
Veel van het diversiteitsbeleid van deze minister is eerder weggestemd door de Kamer. “Ik moet zeggen dat hoger onderwijsinstellingen en wetenschappers vrij teleurgesteld waren over het debat hier in de Kamer. Dat hebben zij ook aangegeven. Het staat hen natuurlijk vrij, en dat doen ze vervolgens ook, om gewoon te blijven werken aan diversiteit,” zo zei de minister. “Universiteiten vinden dat ook in het kader van academische vrijheid van ongelofelijk groot belang,” zo wilde de minister nog wel even de Kamer op het hart drukken.
We zijn niet mainstream maar een buitenbeentje
Maar niet alleen in de academische wereld leidt het debat over diversiteit en inclusie tot veel verbijstering, ook in de EU, zo zei de minister die onlangs de Eurocommissaris voor het hoger onderwijs Mariya Gabriel op bezoek had. “Ook zij verbazen zich nogal over de heftigheid die dat debat in Nederland krijgt. In heel veel andere Europese landen is het volstrekt normaal en roept dat niet zo’n discussie op. Dat er binnen de universiteiten gestreefd wordt naar diversiteit en inclusie. Dus laat ik zeggen dat wij hier eerder een buitenbeentje zijn in Europa, waar kennelijk dit beleid van die heftige reacties oproept, dan dat we daar mainstream in zijn.”
“De Eurocommissaris komt zelf uit Bulgarije. In haar land is het volstrekt de normaalste zaak, maar ook in de meeste andere Europese landen is het volstrekt normaal dat universiteiten streven naar diversiteit en inclusie. En niet voor niks is dit ook een van de uitgangspunten van Horizon Europe.”
