Oude bezuiniging op het hoger onderwijs niet teruggedraaid door het nieuwe kabinet
Al zolang het huidige kabinet er zit wordt er gevraagd om een extra miljard voor de wetenschap. Aan het begin van haar ministerschap zei Van Engelshoven dat universiteiten zich gedragen als Holle Bolle Gijs en noemde ze hen de Universiteit van Kaatsheuvel. Een jaar later kwam zij echter zelf ook tot de conclusie dat de financiering van universiteiten daadwerkelijk achterbleef en dat er wel degelijk een miljardeninvestering nodig is, mede om de hoge werkdruk tegen te gaan. Toch blijft een eerdere bezuiniging in stand.
Een fonds, geen structureel geld
Uit het vandaag gepresenteerde regeerakkoord blijkt dat dit miljard er toch niet gaat komen. De komende tien jaar wordt er wel vijf miljard euro geïnvesteerd in ongebonden onderzoek. Hoe dit precies ingevuld gaat worden, zal het kabinet samen met de Kamer mogen beslissen. Zo staat in het regeerakkoord bijvoorbeeld niet of er ook extra geld geïnvesteerd wordt in het praktijkgericht onderzoek. Daarnaast is onduidelijk of dat dan ook uit die 500 miljoen euro per jaar betaald moet worden. Wel blijkt uit de financiële paragraaf bij het regeerakkoord dat deze investering van 500 miljoen per jaar wordt niet wordt toegevoegd aan de begroting van het ministerie van OCW.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Hoe groot was de opwinding een paar weken geleden nog toen universiteitsbestuurders over elkaar buitelden met superlatieven over het nieuwe Duitse regeerakkoord? De Duitse doelstelling was namelijk om de aankomende kabinetsperiode tot 3 procent van het BBP te investeren in onderzoek. Dit verdiende navolging in Nederland, zo was de aansporing vanuit de universiteiten. Ook die wens blijkt echter niet uit te komen. De investering met de omvang van 3% van het BBP, wat ook de Europese doelstelling is, wordt wel genoemd in het nieuwe regeerakkoord, maar hoe die weg daar naartoe eruit zal zien blijft onvermeld.
Oude bezuinigen blijven overeind
Verder valt in dit regeerakkoord op dat oude bezuinigingen ongemoeid blijven. Zo wilde het vorige kabinet nog de rente op studieschulden verhogen- een plan dat strandde in de Eerste Kamer. De 226 miljoen die het kabinet daarmee misliep werd echter als bezuiniging ingeboekt op de bekostiging van hogescholen en met name universiteiten. Wopke Hoekstra beloofde nog dat het aan een nieuw kabinet was om dit terug te draaien, maar nu het nieuwe kabinet er is, met Hoekstra erbij, lijkt er niets te worden teruggedraaid.
Wel komt de basisbeurs in studiejaar 2023/2024 terug. Het terugdraaien van het leenstelsel blijkt echter zoveel te kosten en zo’n hete aardappel in de keel van de VVD te zijn dat andereinvesteringen voor universiteiten erdoor worden weggedrukt, zo blijkt nu uit het akkoord. Ook wordt duidelijk dat het kabinet voor het compenseren van leenstelselstudenten 1 miljard uittrekt. Studenten die onder het leenstelsel hebben gestudeerd kunnen dan kiezen voor een vermindering van de studieschuld of het gebruik van een studievoucher. Aangezien het hierbij om bijna een miljoen studenten gaat, zal ieder van hen waarschijnlijk op zo’n duizend euro verlaging van de studieschuld kunnen rekenen.
Veel oude wijn in nieuwe zakken
Op andere punten rondom het hoger onderwijs is het nieuwe regeerakkoord weinig vernieuwend. Zo moet er opnieuw gekeken worden naar selectie in het hoger onderwijs, maar dat stond ook al in het reggeerakkoord uit 2017.
Er is echter wel een passage opgenomen over de veiligheid van kennis. Zo zegt het kabinet dat het de vrije en veilige uitwisseling van ideeën en het borgen de academische vrijheid van wetenschappers wil stimuleren. Ook worden kaders vastgesteld voor de wetenschappelijke samenwerking met onvrije landen. “‘Open science’ en ‘open education’ worden de normen”, schrijven de coalitiepartners. Woorden van soortgelijk strekking stonden ook in het oude regeerakkoord, maar dit keer zijn ze voorzien van een toevoeging: “mits de nationale veiligheid hierbij niet in het geding komt.”
Wat gaan universiteiten nu doen?
De vraag is nu: wat gaan universiteitsbestuurders doen? Zij konden eerst, al dan niet met steun van minister Van Engelshoven, vasthouden aan het idee dat er een miljard extra moest komen voor het wetenschappelijk onderwijs. Toen eerder dit jaar de Arbeidsinspectie onderzoek deed naar de hoge werkdruk, haalden universiteitsbestuurders dit tekort vaak aan als uitleg.
De Arbeidsinspectie heeft in 2020 al wel gewaarschuwd dat universiteiten los van dat miljard zelf extra moeten inzetten op werkdrukverlaging. De vraag is hoe deze druk op universiteiten verlicht kan worden nu dat miljard structureel er niet komt.
