Uitval hoger en studiesucces lager voor vrouwelijke student bij technische opleiding
Al enige jaren is de uitstroom van studenten uit de STEM-sectoren (Science, Technology, Engineering en Mathematics) een onderwerp dat hoog op zowel politieke als wetenschappelijke agenda’s staat, schrijven de onderzoekers van de Universiteit Maastricht, de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam. In zowel de private als de publieke sector is er namelijk veel vraag naar gediplomeerde STEM-studenten, terwijl de toestroom te laag is om aan die vraag te kunnen voldoen.
Voor de belanghebbenden is dat reden te meer om zich zorgen te maken over de hoge uitval onder STEM-studenten en over het feit dat vrouwelijke studenten en studenten met een migratieachtergrond slechter lijken te presteren. Zowel de private als de publieke sector zou erbij gebaat zijn als het studiesucces van STEM-studenten wordt verhoogd, zeggen de onderzoekers, waaronder Henriëtte Maassen van den Brink, oud-voorzitter van de Onderwijsraad.
De onderzoekers hebben daarom een model ontwikkeld waarin gedetailleerde gegevens over de achtergrondkenmerken van studenten, hun cijfers in het middelbaar onderwijs en hun prestaties in het hoger onderwijs met elkaar verbinden. Met dit model analyseren ze de instroom, de uitval en het studiesucces van studenten bij STEM-opleidingen in zowel het hbo als het wo. Daarnaast identificeren ze voorspellers van de instroom, de uitval en het studiesucces. Voor het onderzoek zijn gegevens van studenten uit vijf cohorten gebruikt, namelijk de cohorten van 2007 tot en met 2011.
Hoger cijfer voor Wiskunde en Engels verhoogt kans op instroom
De kans dat middelbare scholieren instromen in een STEM-opleiding neemt toe als zij een hoger cijfer voor wiskunde halen, blijkt uit de onderzoeksresultaten. Voor STEM-studenten bij hogescholen correleert de hogere instroom alleen met een hoger cijfer voor het vak Wiskunde B. De onderzoekers vermoeden dat dit samenhangt met het feit dat Wiskunde B meer gericht is op STEM-opleidingen terwijl Wiskunde A meer gericht is op de sociale wetenschappen. Ook een hoger cijfer voor het vak Engels op de middelbare school blijkt de kans op instroom bij een STEM-opleiding te doen toenemen. Voor een hoger cijfer voor het vak Nederlands geldt juist het tegenovergestelde, blijkt uit het onderzoek.
Tevens blijkt de kans op instroom in een STEM-opleidingen voor vrouwelijke eindexamenleerlingen kleiner te zijn dan voor mannelijke eindexamenleerlingen. Dit geldt voor zowel instroom in het hbo als instroom in het wo. Ook eindexamenleerlingen met een migratieachtergrond kiezen minder vaak voor een STEM-opleiding, zij het dat dit alleen bij de instroom op het hbo merkbaar is.
Wiskunde B voorspeller van uitval in eerste jaar
Uit de onderzoeksresultaten met betrekking tot uitval in het eerste studiejaar blijkt dat een hoger cijfer voor wiskunde op de middelbare school hand in hand gaat met een lagere uitval in het eerste studiejaar. Dit geldt voor zowel het hbo als het wo. Voor STEM-studenten die Wiskunde B hebben gevolgd is deze relatie nog sterker. Daarnaast blijkt dat vwo-leerlingen die doorstromen naar een STEM-opleiding in het hbo in het eerste studiejaar beter presteren dan hun medestudenten met een havo-diploma.
De kans dat vrouwelijke STEM-studenten in het wo uitvallen in hun eerste studiejaar is groter dan de kans dat hun mannelijke medestudenten uitvallen, blijkt uit het onderzoek. In het hbo is de kans op uitval voor vrouwelijke studenten juist kleiner. Hetzelfde patroon doet zich voor bij studenten met een migratieachtergrond.
Vooral minder gemotiveerde vwo’ers kiezen voor het hbo
Ook het studiesucces van studenten bij STEM-opleidingen in het hbo en het wo is onderzocht, waarbij studiesucces wordt begrepen als het afronden van een studie binnen de nominale studieduur of binnen de nominale studieduur plus één jaar. Uit de resultaten bleek dat het studiesucces van hbo-studenten met een vwo-diploma, die in het eerste studiejaar nog beter presteerden, lager ligt dan dat van hun medestudenten. De onderzoekers opperen dat dit te maken heeft met het feit dat het vooral de minder gemotiveerde vwo-leerlingen zijn die kiezen voor een hbo-opleiding. Verder blijken resultaten op de middelbare school geen voorspellers te zijn voor het studiesucces van STEM-studenten.
In zowel het hbo als het wo is het studiesucces van vrouwelijke STEM-studenten lager dan het studiesucces van hun mannelijke medestudenten. Volgens de onderzoekers is dat merkwaardig gezien het feit dat de uitval van vrouwelijke hbo-studenten in het eerste studiejaar niet hoger lag. In het hbo behalen ook STEM-studenten met een migratieachtergrond minder studiesucces. In het wo is geen verschil tussen studenten met of zonder migratieachtergrond waarneembaar.
Na tien jaar is studiesucces voor vrouwen en mannen gelijk
Vanwege de beperkte beschikbaarheid van data behelst het model van de onderzoekers slechts vijf studiejaren. In Nederland kan een student echter tien jaar gebruikmaken van studiefinanciering. Daarom hebben de onderzoekers voor één cohort (cohort 2007) een voorspelling gemaakt betreffende het studiesucces na tien jaar.
Voor STEM-studenten met een migratieachtergrond is het plaatje somberder.
Daaruit blijkt dat de kans dat vrouwelijke STEM-studenten in het hbo na tien jaar zijn afgestudeerd groter is dan de kans dat mannelijke STEM-studenten na tien jaar zijn afgestudeerd. In het wo presteren is het studiesucces van vrouwelijke en mannelijke studenten na tien jaar gelijk. Verder blijkt uit de voorspelling dat het studiesucces van wo-studenten met een migratieachtergrond na tien jaar lager is. In het hbo geldt dat verschil niet.
Cijfers voor studenten met migratieachtergrond nog somberder
Samenvattend blijkt dat vrouwelijke studenten en studenten met een migratieachtergrond slechter presteren in STEM-opleidingen, maar níet in elk opzicht, schrijven de onderzoekers. Zo stromen er relatief minder vrouwelijke studenten in en is het studiesucces van vrouwelijke studenten binnen de nominale studieduur lager, maar zij vallen minder vaak uit in het eerste studiejaar.
Voor STEM-studenten met een migratieachtergrond is het plaatje somberder. Zij stromen relatief minder vaak in, vallen vaker uit in het eerste studiejaar en hebben minder studiesucces. Wel blijkt het hbo de vrouwelijke studenten en studenten met een migratieachtergrond beter te gevallen dan het wo. Uit eerder onderzoek blijkt dat deze groepen binnen STEM-opleidingen baat kunnen hebben bij kleine, meer geindividualiseerde leergemeenschappen – iets dat in het hbo vaker voorkomt dan in het wo. Mogelijk verklaart dat het verschil tussen de resultaten voor het wo en het hbo, opperen de onderzoekers.
De pijpleiding lekt
De pijpleiding van de STEM-opleidingen in het hoger onderwijs is lek, concluderen de onderzoekers, maar met deze resultaten moet het voor beleidsmakers makkelijker zijn om de lekken te identificeren. Daarnaast is er vervolgonderzoek nodig naar de wijze waarop deze lekken kunnen worden gedicht, bijvoorbeeld door de interesse van meisjes en vrouwelijke scholieren voor STEM-opleidingen te laten toenemen – iets waarvoor Platform Talent voor Technologie (PTvT) zich sterk maakt.
Waar dit onderzoek inzichtelijk maakt wat voorspellers zijn voor instroom, uitval en studiesucces bij STEM-opleidingen, moet toekomstig onderzoek gericht zijn op het blootleggen en evalueren van evidence-based interventies, schrijven de onderzoekers.
