Instellingsaccreditatie kan een angstcultuur creëren in het hoger onderwijs
Met instellingsaccreditatie komt er een einde aan de verplichte opleidingsaccreditaties door de NVAO. De NVAO toetst voortaan alleen of de instelling de interne kwaliteitszorg op orde heeft. Vervolgens wordt de instelling zelf verantwoordelijk voor de opleidingsvisitaties. Daarmee moet het eigenaarschap over de kwaliteitszorg worden teruggegeven aan het hoger onderwijs zelf. Wanneer een instelling de instellingstoetst niet haalt, blijft de NVAO opleidingen accrediteren. Ook kunnen instellingen er zelf voor kiezen om opleidingen te laten toetsten door de NVAO.
Links en rechts vinden elkaar tegen instellingsaccreditatie
De vorige minister heeft eind vorig jaar een brief over instellingsaccreditatie aan de Kamer gestuurd – al jaren een heet hangijzer in het hoger onderwijs, waarover tot nu toe geen knopen zijn doorgehakt. In 2016 strandde de invoering van instellingsaccreditatie omdat GroenLinks, de VVD en de SP kritisch waren vanwege hen moverende redenen. De linkse partijen vertrouwden er niet op dat instellingen in staat zijn om zelf hun opleidingen te toetsen en dit niet meer extern zouden laten doen onder verantwoordelijkheid van de NVAO.
De VVD was al kritisch en blijft dat ook, zo blijkt nu. Hun zorgen zijn deels ingegeven door de werkgevers binnen VNO-NCW, die zeer hechten aan het civiel effect van diploma’s in het hoger onderwijs,
Bijl aan de wortel van het onderwijs
Pieter Duisenberg, thans voorzitter van UNL (voorheen de VSNU) maar in 2016 nog Kamerlid voor de VVD, zei destijds dat het afschaffen van de opleidingsaccreditaties de bijl aan de wortel van het onderwijs betekende. Die uitspraak werd mede ingegeven door schandalen met diplomafraude bij Inholland. Nu, zes jaar later, ligt er dan toch een voorstel van OCW bij de Kamer.
Bij het lezen van de schriftelijke vragen hierover valt op dat partijen geen wezenlijke wijziging van standpunt hebben doorgemaakt. Het zal aan de versplinterde Kamer liggen of minister Dijkgraaf een meerderheid weet te behalen voor dit voorstel.
De kwaliteit wordt op de opleiding bepaald
Zo was en blijft GroenLinks tegenstander van het afschaffen van opleidingsaccreditaties. “GroenLinks is overtuigd van de waarde van opleidingsaccreditatie, omdat het grootste deel van de kwaliteit van een opleiding niet op centraal niveau, maar op het niveau van de opleiding wordt bepaald.”
Volgens GroenLinks is de opleiding als entiteit het hart van de onderwijskwaliteit; daar wordt de kwaliteit bepaald en dat moet vooral zo blijven. “Door het invoeren van instellingsaccreditatie bestaat het risico dat de kwaliteitszorg centraliseert en minder aandacht besteedt aan de kwaliteitszorg op opleidingsniveau. Een voordeel van het huidige beoordelingskader is dat het juist de regie en het eigenaarschap primair bij de opleidingen legt, daar waar de meeste docenten hun thuishaven in het onderwijs hebben.”
GroenLinks is bovendien verward wegens het feit dat de minister schrijft dat werkdruk, sociale veiligheid en studentsucces op opleidingsniveau eigenlijk niet te toetsen is omdat dit de accreditatie alleen maar uitgebreider zou maken. “Ook deze redenering volgt GroenLinks niet en constateren dat juist deze zaken per opleiding kunnen verschillen, omdat de docenten en het curriculum, die verschillen per opleiding, groot effect hebben op de hierboven genomen zaken.”
Ook de VVD is altijd kritisch geweest. Nu is de VVD-fractie bang dat het naar de Kamer gestuurde voorstel ook het toetsen op politieke voorkeuren behelst. “De leden van de VVD-fractie lezen dat de toets voor instellingsaccreditatie ook ziet op het zijn van een ‘responsieve organisatie’ die moet voldoen aan verwachtingen van allerlei maatschappelijke actoren.”
Hoe is de politieke neutraliteit geborgd?
Gezien het feit dat maatschappelijke actoren niet altijd politiek neutrale verwachtingen hebben, hoe wil de minister er dan voor zorgen dat de politieke neutraliteit van opleidingen geborgd is als essentieel onderdeel van onderwijskwaliteitszorg, zo vraagt de VVD aan de minister.
De andere partij die in 2016 kritisch was op instellingsaccreditatie en dat ook nog steeds is, is de SP. Zij zeggen geen voorstander te zijn van instellingsaccreditatie en vragen wat volgens de minister de nadelen van het huidige stelsel zijn en waarom dit nieuwe stelsel zo nodig moet worden ingevoerd. “Zijn er volgens de minister dan geen mogelijkheden om het huidige stelsel te versterken en binnen dit stelsel de regeldruk te verminderen?”
Kan er geen angstcultuur ontstaan?
Daarnaast hebben GroenLinks en de VVD zorgen over de onafhankelijkheid van de panels, die nu onder verantwoordelijkheid van de instelling opleidingen gaan visiteren. GroenLinks vreest voor een angstcultuur. “Doordat deze externe accreditatiepanels verdwijnen bij de invoering van instellingsaccreditatie, lijkt het moeilijker te worden voor studenten en docenten om zich uit te spreken over de opleiding tegen hun onderwijsinstelling. Een gevolg hiervan is dat een angstcultuur kan ontstaan.”
De VVD vreest dat instellingen voor hun eigen opleidingsvisitaties panels zullen samenstellen die hen gunstig gezind zijn. “Hoe is de onafhankelijkheid van het panel van externe onafhankelijke deskundigen dat de opleidingsbeoordelingen gaat doen geborgd als dit panel door het college van bestuur van de instelling zelf benoemd is? Ziet de minister hier geen risico op het bewust of onbewust selecteren van positief gestemde deskundigen?”
Partijen, zoals het CDA, de PvdA en D66, die eerder al voor instellingsaccreditatie waren en dat nog steeds zijn, melden allen aan de minister dat zij vinden dat het hoger onderwijs toe is aan een volgende stap in de kwaliteitszorg.
