Academici plegen verraad tegenover studenten door zich niet te organiseren rondom klimaatcrisis
Academici plegen verraad tegenover hun studenten door zich niet te organiseren rondom de klimaatcrisis. Dit klinkt hard, maar zo is het. Want wat is er aan de hand? Politieke leiders in dit land en elders zijn niet in staat om de klimaatcrisis tot een goed einde te brengen. Wereldwijde CO2-emissies bereikten in 2021 nieuwe recordhoogtes (cijfers IEA) en ook in Nederland nam de uitstoot weer toe. Iedereen voelt dat dit een groot probleem is, maar er gebeurt niets: geen academische stakingen, geen politieke lobby, niets.
Wetenschappers prijzen de scholieren van Fridays for Future maar zien er (op een handjevol na) geen been in om zij-aan-zij met hen te gaan staan, terwijl bij uitstek wetenschappers hoog in aanzien staan bij de bevolking. Hun betrokkenheid zou de klimaatbeweging een basis geven voor legitimiteit en politieke macht. De academische in-actie heeft daarentegen tot gevolg dat de klimaatcrisis verder escaleert en dat jonge generaties straks met de gebakken peren zitten. Dit grenst aan verraad.
Academici moeten hun eigen conclusies serieus nemen
Eind februari verscheen het rapport van werkgroep 2 van klimaatpanel IPCC. De laatste conclusie van de Summary for Policymakers luidt als volgt: “The cumulative scientific evidence is unequivocal: Climate change is a threat to human well-being and planetary health. Any further delay in concerted anticipatory global action on adaptation and mitigation will miss a brief and rapidly closing window of opportunity to secure a liveable and sustainable future for all. (very high confidence)”
Als academici hun eigen wetenschappelijke conclusies serieus nemen, is het klip en klaar dat het politiek-economische roer radicaal om moet. De tijd tikt: kantelpunten in het klimaatsysteem zijn in beweging, de Amazone staat op instorten, we moeten zelfs rekening gaan houden met het ineenstorten van onze beschaving voor het einde van deze eeuw. Zonder overdrijving bevinden we ons in het meest hachelijke tijdsgewricht waar de mensheid zich ooit in bevonden heeft: de leefomstandigheden van alle toekomstige generaties staan op het spel. De mensheid moet volwassen worden, of gaat al Netflixend ten onder. Very high confidence.
Bij erkenning horen daden
Het is gemakkelijk om uitvluchten te bedenken waarom academici niet politiek betrokken moeten worden. Bijvoorbeeld door mee te gaan in het valse narratief van ‘duurzame ontwikkeling’ en ‘groene groei’ waarvan onze leiders zich bedienen. Of door te geloven dat ecologische problemen op magische wijze gaan verdwijnen door technologische innovatie. Of door cynisch te worden: de mensheid is gedoemd en dat is haar verdiende schuld. Of door geen rol voor jezelf weggelegd te zien, want dit staat immers niet in je functieomschrijving. En vormt politieke lobby geen bedreiging voor de wetenschappelijke integriteit?
Psychologen Iain Walker en Zoe Leviston duiden zulke redenaties als ‘implicatieve’ klimaatontkenning. Hierbij bagatelliseert men niet zozeer het bestaan of de ernst van klimaatverandering, maar de implicaties daarvan op ons morele handelen. In plaats van échte verantwoordelijkheid te nemen feliciteert men zichzelf met de kleine stapjes die ze wél maken, zoals het plaatsen van zonnepanelen – stapjes die uiteindelijk geen zoden aan de dijk zetten.
De psychologen stellen dat implicatieve klimaatontkenning misschien wel schadelijker is dan banale ontkenning. Wie implicatief ontkent, straalt non-verbaal uit dat er voldoende wordt gedaan en houdt daarmee de status quo in stand; het bystander effect. Voor academici geldt dit effect waarschijnlijk sterker. Ogen de experts op tv onverstoorbaar? Dan kunnen we rustig gaan slapen.
Academici moeten het gevecht aangaan
Politieke verandering ontstaat helaas niet door het aanleveren van nóg meer alarmerende rapporten, tenminste niet op zichzelf. We zullen er ook voor moeten vechten. Klimaatactivisten doen dit al enige jaren, maar mede door hun kleine aantallen zien we nog geen omslag in wereldwijde broeikasgasemissies of ecologisch denken. Het is daarom essentieel dat ook andere groepen zich actief gaan verhouden tot het politiek-democratische proces, teneinde een leefbare en duurzame toekomst veilig te stellen. Aan oplossingsrichtingen voor klimaat- en ecologische problemen is er in de wetenschappelijke literatuur geen gebrek; het komt vooral neer op organisatie en strategie.
Academici spelen hierin een unieke rol. Ten eerste zijn wij goed in het lezen van wetenschappelijke literatuur waardoor we de situatie beter kunnen begrijpen dan wie dan ook, hoewel ook wij niet alle uitdagingen even scherp overzien. Ten tweede zijn we meestal geprivilegieerd met onze banen, onze communicatiemiddelen en onze organisatie-vaardigheden. Als laatste genieten academici nog altijd van een hoge mate van vertrouwen onder de bevolking en vormen onze onafhankelijkheid en autoriteit de basis van politieke macht. Het omgekeerde bystander effect: wanneer academici in actie komen, betekent dat écht iets. En nee, wanneer zij dit doen gaat dit niet ten koste van de wetenschappelijke geloofwaardigheid.
Verhul niet wat ons te wachten staat
Wat concreet te doen? Het begint met de erkenning dat we ons in een zeer penibele situatie bevinden en dat het huidige politiek-economische systeem dit heeft gefaciliteerd. De volgende stap is de politieke organisatie: gebruikt men de universiteit of hogeschool als vehikel of organiseert men zich liever daarbuitenom? Welke ondersteuning eist men van de werkgever? Wat is de boodschap, de methode, de escalatie-strategie? Het doel moet zijn om politieke wil te creëren en een doorbraak te forceren. Zoals bekend is er zeer weinig tijd. Spreek daarom zonder blad voor de mond, tell it like it is. Op het moment dat leiders serieus rekening gaan houden met de mogelijkheid tot maatschappelijke ineenstorting kunnen we haar, paradoxaal genoeg, wellicht vermijden.
Graag eindig ik met een citaat van Nobelprijswinnaar Sherwood Rowland. “What’s the use of having developed a science well enough to make predictions if, in the end, all we’re willing to do is stand around and wait for them to come true?”
