Basisbeurs pakt lager uit vanwege compensatie mbo’ers
Uit de hoofdlijnenbrief die minister Dijkgraaf aan de Tweede Kamer heeft gestuurd wordt duidelijk dat de nieuwe basisbeurs voor uitwonende studenten 255 euro per maand zal moeten bedragen. Voor thuiswonende studenten wordt de beurs 91 euro per maand. Deze bedragen vallen lager uit dan de oude basisbeurs, die in 2015 is afgeschaft. Dit komt omdat het kabinet studenten die recht hebben op van een aanvullende beurs wil stimuleren daarvan werkelijk gebruik te maken. Bovendien worden de terugbetaalvoorwaarden voor mbo’ers versoepeld. Daardoor blijft er netto minder over voor de basisbeurs ,die in 2015 nog ruim 280 euro per maand bedroeg.
Soepelere voorwaarden mbo’ers, lagere basisbeurs
Het kabinet heeft ook andere varianten voor een basisbeurs uitgewerkt, waaronder een variant van 292 euro per maand. In dat geval kan echter niets gedaan worden aan de terugbetaalvoorwaarden van studieschulden in het mbo. Onder de huidige regels moeten mbo’ers hun studieschuld al terugbetalen als zij een inkomen hebben op het niveau van de bijstand. Het kabinet wil die grens verhogen naar het niveau van het wettelijk minimumloon – de grens die ook voor studenten uit het hoger onderwijs wordt gehanteerd.
Een ander heikel punt is de compensatie voor de leenstelselgeneratie. Minister Dijkgraaf zegt daarover dat het helaas zo is dat niet alles gecompenseerd kan worden. “Ik hecht er hierbij in de eerste plaats aan te benadrukken dat beleid in Nederland continu verandert zonder dat enige vorm van compensatie daarvoor aan de orde is. Of het nu gaat om veranderende wetten, subsidieregelingen of belastingtarieven: verschillende mensen, en ook generaties, hebben daar op verschillende momenten verschillend profijt van.”
Het kabinet acht zich gebonden aan het miljard
Hoewel er in de Eerste Kamer een motie is aangenomen om de compensatie voor studenten te verhogen, ziet het kabinet geen mogelijkheden om de daarvoor uitgetrokken 1 miljard euro uit te breiden. “Het kabinet acht zich hierbij wel gebonden aan het miljard dat in het coalitieakkoord is uitgetrokken voor de tegemoetkoming en ziet geen ruimte dit bedrag te verhogen.”
Ook voor de compensatie van de zogeheten ‘pech-generatie’ heeft het kabinet verschillende varianten uitgewerkt, maar het heeft de voorkeur om alle studenten die minimaal twaalf maanden onder het leenstelsel hebben gestudeerd te compenseren. Het kabinet vindt het redelijk om ook studenten die bewust niet geleend hebben toch aanspraak te laten maken op compensatie.
Het kabinet neigt vooralsnog naar een tegemoetkoming voor alle studenten die onder het leenstelsel vielen en hun diploma hebben behaald. Voor een (nominale) studieperiode van 4 jaar gaat het om ruim 1.400 euro. Studenten die in studiejaar 2022-2023 starten aan een opleiding, hebben nog voor één jaar te maken met het leenstelsel en ontvangen daarvoor een tegemoetkoming van 359 euro.
De 2022-lichting krijgt mogelijk meer compensatie
Ook de studenten die in september met hun studie beginnen komen in aanmerking voor compensatie. Omdat het wetsvoorstel voor de herinvoering van de basisbeurs dan nog wordt behandeld in beide Kamers, krijgen zij geen basisbeurs terwijl ze weten dat studenten in de volgende jaargang wél een basisbeurs zullen krijgen. Het kabinet denkt eraan om de compensatie voor deze groep zelfs hoger te laten zijn dan voor de leenstelselgeneratie, omdat er kennelijk wel degelijk zorgen zijn dat een grote groep aankomende studenten de studie nog een jaar uitstelt.
Dit zou grote gevolgen kunnen hebben voor de capaciteit en de financiën van instellingen. Het bedrag dat deze ‘2022-generatie’ krijgt gaat dan wel ten koste van de compensatie van de pechgeneratie. Specifieke bedragen worden in de Hoofdlijnenbrief niet genoemd.
Voucher omzetten in schuldvermindering
Tot slot wil het kabinet het oude idee van de studievouchers op de schop doen. Toen het leenstelsel in 2015 werd ingevoerd was de gedachte dat de eerste drie cohorten nog niet zouden profiteren van de opbrengsten van het leenstelsel, die tot een verhoging van de onderwijskwaliteit moesten leiden.
Daarom heeft men toen besloten dat deze drie cohorten aanspraak konden maken op een studievoucher ter waarde van 2150 euro. Die zou kunnen worden ingezet na het afstuderen. Het kabinet is nu van plan om de studievoucher om te zetten in een vermindering van de studieschuld. Aangezien veel meer studenten zullen gebruikmaken van de voucher dan van de schuldverlaging, zal het bedrag dan wel worden verlaagd naar 1770 euro.
Geen van de varianten is nog in beton gegoten; minister Dijkgraaf wil eerst in gesprek met studenten en de Tweede Kamer om te kijken of er misschien nog andere varianten mogelijk zijn. De planning is dat het voorstel in mei 2023 besproken wordt in de Eerste Kamer. Vanaf september 2023 moeten studenten de basisbeurs kunnen ontvangen.
Het Interstedelijk Studentenoverleg is teleurgesteld over de hoogte van de nieuwe basisbeurs, zo laat de voorzitter Lisanne de Roos weten. “Met 91 euro kunnen studenten die thuis wonen nog niet eens hun collegegeld betalen en met een uitwonende beurs van 255 euro blijft er na de studielasten slechts 44 euro per maand over voor boodschappen of huur. Studenten gaan er zeker financieel op voorruit, maar hun financiële problemen en zorgen zullen met de voorgestelde basisbeurs blijven. Het idee dat er een volwaardige basisbeurs zou komen, blijkt een misrekening.”
