“Studenten, laat het duidelijk zijn: de Nederlandse toekomst was en is altijd Europees”
“We hebben onszelf misschien toegestaan te geloven dat oorlog op het Europese continent iets van het verleden is. De twee wereldoorlogen liggen ver achter ons; en hoewel de gevechten in Joegoslavië en de Donbas voor Nederlanders dichterbij kwamen, bleven ze tegelijkertijd op grote afstand. Tot de nacht van de drieëntwintigste februari, toen Vladimir Poetin een eind maakte aan de vrede die wij als zekerheid beschouwden – onterecht, zoals nu blijkt – door een brute aanval op het soevereine Oekraïne. De oorlog is onmiskenbaar teruggekeerd op het Europese continent.”
Dat zei Sigrid Kaag, minister van Financiën, tijdens de herdenking van de dertigjarige verjaardag van het Verdrag van Maastricht. De minister was uitgenodigd door Studio Europa van de Universiteit Maastricht en sprak daar – terwijl Kamerleden in Den Haag haar afwezigheid bij een debat over de gedaalde koopkracht hekelden – over de EU-koers van het Nederlandse kabinet. Rondom een warm pleidooi voor Europa, het Europese burgerschap, de single market, de gedeelde munteenheid en de welvaart en stabiliteit die dat alles meebrengt sprak Kaag ook over de oorlog in Oekraïne en de gevolgen daarvan voor zowel Europa als de Nederlandse burgers.
Wetenschappers vervullen hun rol in een klimaat van angst en onzekerheid
“Terwijl oorlog en conflict achterbleven in het verleden, zijn zowel politici als burgers de vrede als een vanzelfsprekendheid gaan beschouwen. Niet alleen vrede, maar ook alles wat daarmee gepaard gaat: democratie, vrijheid van meningsuiting, tolerantie en inclusie. We zijn vergeten dat dit niet vanzelfsprekend is, dat het aandacht, zorg en misschien ook liefde vraagt”, aldus de voormalig minister van Buitenlandse Zaken.
De achteloosheid waaraan het collectief bewustzijn heeft geleden is een bedreiging, benadrukte ze. “In Nederland en andere Europese landen zien we hoe journalisten, rechters, wetenschappers, ambtenaren en allerhande politici te maken krijgen met bedreigingen, geweld, agressie en intimidatie. Deze rollen vormen echter de fundamenten van onze beschaving; ze voorzien onze samenleving van zuurstof. Daarom is het onacceptabel dat ze degenen die deze rollen vervullen hun werk moeten doen in een klimaat van angst en onzekerheid; dat past Europa niet.”
Uit onderzoek van ScienceGuide bleek vorig jaar inderdaad dat 43 procent van de ondervraagde wetenschappers in de afgelopen vijf jaar bedreigd, uitgescholden of op een andere manier geïntimideerd is na een publiek optreden. Deze intimidatie lijkt effect te hebben; meer dan de helft van de ondervraagde wetenschappers heeft weleens afgezien van een publiek optreden uit angst voor negatieve gevolgen.
Alles wat wij voelen, voelen Poetin en zijn kliek zwaarder
“In normale omstandigheden is financiële stabiliteit mijn voornaamste doel als minister van Financiën, maar dit zijn geen normale omstandigheden”, vertelde Kaag. “De grootste uitdagingen voor Europa liggen in de geopolitieke arena; de keuzes die we daar maken, beïnvloeden hoe dan ook onze economische stabiliteit en welvaart.”
Waar de Europese Unie er in het verleden vaak niet in slaagde om tot eenduidig handelen over te gaan, is dat nu wel gelukt. De forse economische sancties tegen Rusland en Wit-Rusland brengen echter ook kosten met zich mee. “Toch moeten we niet bang zijn voor de impact die dat op ons zal hebben, hoe bang het ons ook maken kan”, betoogde Kaag. “Alles wat wij voelen, zal zwaarder worden gevoeld door Poetin en zijn kliek.”
Dat neemt natuurlijk niet weg dat ook Nederlandse burgers geraakt zullen worden door de financiële gevolgen van de oorlog in Oekraïne; de prijzen van gas en benzine rijzen nu al de pan uit. “We weten nog niet hoe deze oorlog zal eindigen en wat de gevolgen zullen zijn”, bekende Kaag. “We weten daarom ook nog niet in welke mate we te maken zullen krijgen met een economische terugval, maar het staat buiten kijf dat onze veiligheid die waard is. Als minister van Financiën zie ik het als mijn taak om de negatieve gevolgen te verzachten en diegenen te ondersteunen die het meest kwetsbaar zijn en het hardst worden geraakt.
Doen we genoeg voor onze mede-Europeanen?
De minister van Financiën eindigde haar lezing met een oproep. “Studenten, laat het duidelijk zijn: de Nederlandse toekomst was en is altijd Europees”, zo benadrukte ze. Die aansporing werd echter al snel gevolgd door de vraag of de Europese Unie en de Nederlandse overheid nu genoeg doet voor onze mede-Europeanen in Oekraïne.
“Ik denk dat we zoveel als mogelijk doen zonder indirect of per ongeluk deel te nemen in het conflict of dat conflict uit te breiden”, draaide Kaag weg van de vraag die werd gesteld door Mathieu Seegers, hoogleraar hedendaagse Europese geschiedenis en integratie aan de Universiteit Maastricht. “We hebben veel humanitaire hulp gegeven, al zal er veel meer nodig zijn, we voorzien Oekraïne van wapens, iets wat niet eerder is gedaan, en we beschermen de grenzen van de NAVO-alliantie.”
Echter, Nederland zal niet deelnemen aan deze oorlog, aldus Kaag, hoewel ze zei bijna onwel te worden van de constatering dat de zware sancties niet leiden tot een einde van het conflict. “Het is heel oncomfortabel; er is geen gemakkelijk antwoord.” Ook een EU-lidmaatschap van Oekraïne zal geen antwoord zijn, zo antwoordde Kaag desgevraagd. “Dat is niet de maatregel die deze oorlog gaat beëindigen. Als lidmaatschap het antwoord was op alle problemen die Oekraïne nu heeft, zou onze houding nu anders zijn, maar ik denk niet dat het er nu voor zou zorgen dat Poetin onder de indruk raakt.”
