Veiligheidsdiensten waarschuwen wetenschap voor China en complotdenkers
In het jaarverslag van de AIVD wordt gewaarschuwd voor kennisspionage door statelijke actoren. Dat is niet nieuw, maar ook in het afgelopen jaar was dit aan de orde van de dag. Met name China probeert technologische en andere wetenschappelijke kennis te vergaren – veelal door digitale aanvallen, maar ook via studenten en wetenschappers die aan Nederlandse kennisinstituten studeren of onderzoek doen, zo waarschuwt de AIVD in het jaarverslag.
Onlangs bleek dat kennisveiligheid met betrekking tot China nog maar kort op het netvlies van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap staat. Volgens Jos Teer van van het Hague Center for Strategic Studies is de enige oplossing een meldplicht voor samenwerkingen met China.
China gebruikt studiebeurzen
China gebruikt bijvoorbeeld (studie)-beurzen om Chinese studenten of onderzoekers tot bepaalde activiteiten te verplichtingen. Dit wil niet zeggen dat alle studenten en wetenschappers de intentie hebben of doelbewust naar Nederland zijn gestuurd om te spioneren, zegt de AIVD er wel bij.
Ook de militaire inlichtingendienst MIVD waarschuwt voor de veiligheid van Nederland in het kader van Chinese spionage. “De Chinese spionageactiviteiten zijn omvangrijk en structureel. Met name de Nederlandse topsectoren en kennisinstellingen zijn interessant door de hoogwaardige infrastructuur, technologie en kennis die zij bezitten.”
Overdracht van hoogwaardige kennis
Deze topsectoren en kennisinstellingen zijn niet alleen doelwit van spionageactiviteiten, maar ook van legale (academische) samenwerkingsverbanden die in uiterste gevallen kunnen leiden tot ongewenste kennisoverdracht. “Overname of overdracht van Nederlandse hoogwaardige kennis of technologie kan leiden tot ongewenst eindgebruik, bijvoorbeeld voor militaire of surveillancetoepassingen.”
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Het zijn volgens de MIVD een specifiek aantal sectoren waarin China spionage tracht te plegen. “De Nederlandse kenniseconomie, Nederlandse topsectoren, de Nederlandse defensie-industrie en Nederlandse kennisinstellingen lopen een risico op Chinese (digitale) spionage gericht op het verwerven van hoogwaardige kennis en technologie. Onder meer de halfgeleiderindustrie, lucht- en ruimtevaart en maritieme industrie lopen het risico doelwit te worden van spionage door Chinese actoren.”
Promovendi met aanstellingen in China en Nederland
Uit MIVD-onderzoek is in 2020 voor het eerst gebleken dat China op militair relevante onderzoeksgebieden kennis vergaart via Chinese promovendi die zijn verbonden aan Nederlandse technische universiteiten. “Deze promovendi zijn tevens verbonden aan Chinese universiteiten die bijdragen aan de ontwikkeling van militaire technologie en wapensystemen en gelieerd zijn aan de Chinese krijgsmacht (People’s Liberation Army; PLA).”
Volgens de militaire inlichtingendienst wordt er wel volop gewerkt aan bewustwording bij kennisinstellingen. “De MIVD verzorgde ook in 2021 briefings aangaande dit onderwerp, onderhoudt veiligheidsdialogen met kennisinstellingen en levert inlichtingenondersteuning ten behoeve van het versneld ontwikkelen van bestuurlijke en beleidsmatige maatregelen.”
Onrustbarende toename bedreigingen aan wetenschappers
De AIVD ziet ook nog een andere ontwikkeling en bedreiging voor de veiligheid van dit land; die komt van radicaliserende burgers die het ook hebben voorzien op wetenschappers. “Dat een deel van de anti-overheidsactivisten afgelopen jaar radicaliseerde, is te zien aan de onrustbarende toename van het aantal bedreigingen van onder anderen ministers, leden van de Tweede Kamer, wetenschappers, medici, politieagenten en journalisten.”
Anti-overheidsextremisten zien en behandelen hen (en anderen die ze als ‘de elite’ zien) als gehate vijanden van de bevolking. In vaak zeer grove mails, tweets, filmpjes en posts kondigen ze aan geweld tegen hen te zullen gebruiken, wensen ze de ontvanger dood, of roepen ze anderen op hem of haar wat aan te doen, schrijft de inlichtingendienst.
Lynchen en tribunalen
Vooral politici en wetenschappers zijn hier het slachtoffer van, zo schrijft de AIVD. “In uitzendingen, op websites en in tijdschriften schilderen ze onder meer politici en wetenschappers af als het nieuwe ‘kwaad’ (‘satanisten’ of ‘kindermisbruikers’), dat met vooropgezette plannen de bevolking kwaad doet (‘onderdrukken’ of ‘decimeren’).”
De oproepen tot geweld zijn vaak net niet strafbaar, stelt de AIVD wel vast. “Ze laten het klinken alsof het begrijpelijk of zelfs goed is als mensen in reactie daarop geweld zouden gebruiken. Hetzij spontaan (‘lynchen’), hetzij georganiseerd in de vorm van ‘tribunalen’. Vaak kiezen ze hun woorden zo, dat die net niet strafbaar zijn.”
Welbespraakt en goed opgeleid
De aanjagers profleren zichzelf op hun mediakanalen als experts. Vaak zijn ze welbespraakt en goed opgeleid, wat ze voor hun publiek geloofwaardig maakt. “Ze hebben het niet alleen over corona, maar gebruiken allerlei nieuwsgebeurtenissen om dezelfde soort boodschappen te herhalen en hun aanhang te vergroten.”
Door deze radicalisering is een aanslag niet uit te sluiten. Bovendien komt de democratie steeds verder in het nauw. “Een terroristische aanslag van een anti-overheidsextremist is zo voorstelbaar. Tegelijk is er een sluipend en serieus gevaar voor de democratie: dat wantrouwen, desinformatie en polarisatie die zullen aantasten. Dat het zo gewoon wordt om vijandig te denken over politici, wetenschappers, journalisten, politie, rechters en mensen die anders denken, dat Nederland meer verdeeld wordt en geloof in de democratische rechtsorde afbrokkelt.”
