‘Het is een mensenrecht om te kunnen falen’
Op het ComeniusFestival spraken mensen uit het hbo en het wo over vernieuwende projecten in het onderwijs. Bij deze editie ging het niet alleen om de successen, maar ook alle hobbels op de weg. Tijdens de opening keynote sprak Iske, hoogleraar aan de Universiteit Maastricht, over zogenaamde ‘briljante mislukkingen’. Volgens hem praat men te veel over successen en te weinig over waarin men gefaald is. “Ik wil aandacht vragen voor dingen die niet direct een succes zijn, maar waar we wel een hoop van kunnen leren”, pleitte Iske. Aan het eind van de dag reikte minister Robbert Dijkgraaf de Hoger onderwijspremies uit aan Fontys Hogeschool en de Universiteit Twente.
Tijd besteden aan sociale innovatie
“Mensen proberen ongemak te voorkomen door alles van tevoren door te denken in de hoop dat het daarna maar goed gaat. Dat zie je in onderzoeksvoorstellen; dan moet je in tientallen pagina’s beschrijven wat je gaat doen, terwijl je nog niks gedaan hebt. Dat zie je bij innovatie ook.” Volgens Iske is het onrealistisch om te verwachten dat een innovatieplan altijd loopt zoals verwacht. Bovendien bieden mislukkingen kansen om nieuwe dingen te leren. Toch is het volgens Iske wel goed om te anticiperen op potentiële problemen, door faalpatronen te herkennen. “Het herkennen van die patronen en ermee leren omgaan noem ik ‘faalintelligentie’ .”
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Volgens Iske lopen innovatieplannen vaak op het eind mis. Het is niet genoeg om een nieuwe technologie of een nieuw systeem te implementeren. “Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat wanneer je een maximaal rendement wil boeken op je investering en inspanning voor een technologische innovatie, je minstens de helft van de tijd moet besteden aan sociale innovatie. Om te innoveren moet je organisaties en mensen veranderen. Je moet geldstromen ombuigen en kijken naar wet- en regelgeving. Dat is een andere tak van sport. Wij zien dat de meeste innovaties stranden in die last mile. Tegelijkertijd is dat waar men het meeste leert.”
Twintig procent ervaart hoge druk en weinig veiligheid
“In die mislukkingen zit namelijk ook waarde,” legde Iske uit. “De kosten van een mislukking zijn er altijd, daar hoef je niks voor te doen, maar de opbrengst hangt van onszelf af en of we de tijd nemen om erover te praten en de kennis er uit te halen. De opbrengst van een mislukking kan veel hoger zijn dan de kosten, maar dat hebben we zelf in de hand.”
Om te leren van mislukkingen is in de eerste plaats een veilige werksfeer nodig, maar ook een bepaalde hoeveelheid druk. “Als de veiligheid laag is en de druk ook, dan doe je niks. De druk is immers laag, maar als je toch iets doet en het mislukt, gaat je kop eraf.” Daarnaast werkt het volgens Iske ook niet als er wel veel veiligheid is, omdat de productiviteit dan erg laag ligt.
In het onderwijs ervaart twintig procent een werksfeer met een hoge druk maar weinig veiligheid, vertelde Iske. “Mensen in het onderwijs doen echt hun best om iets moois te maken en iets bij te dragen aan de wereld. Waarom zouden zij met lood in hun schoenen naar hun werk gaan? Ik vind het een mensenrecht om veilig de dingen te doen waar we in geloven. We hebben het recht om dingen te doen, te proberen, te innoveren, te ervaren en te mislukken en daarvan te leren, zonder bang te zijn voor de consequenties.”
De Brug van Honduras
In zijn onderzoek onderscheidde Iske zestien patronen. Een van die patronen noemde hij de ‘Brug van Honduras’. De naam is geïnspireerd op een brug in Honduras die in een gebied ligt dat in 1998 overstroomde door orkaan Mitch. Toen het water zakte bleek dat de rivier zich had verplaatst, waardoor de brug er precies naast lag. “Je lost een probleem op, maar er komt een ander probleem voor in de plaats. Je probeert een ernstige ziekte aan te pakken met een nieuwe behandeling, maar soms zijn de bijwerkingen nog erger dan wat je probeert op te lossen. Dan heb je een Brug van Honduras.”
Iske pleitte ervoor om niet alleen aandacht te geven aan de successen, maar ook aan mislukkingen. Volgens hem proberen mensen zichzelf vaak in een positief daglicht te stellen, omdat dat gunstig is voor een toekomstige baan of promotie. “Dat is helemaal niet realistisch”, merkte Iske op. “Als je bij de eerste kuil al zegt, ‘maar dat stond niet in het plan’, heb je een probleem.”
Tot slot prees Iske een innovatieproject van de TU Eindhoven; de innovation Space. Deze hub ondersteunt onder andere bachelorstudenten bij hun eindproject met de focus op interdisciplinair werken en een connectie met het bedrijfsleven. Het project startte in 2017 met als doel om in ongeveer drie jaar de faciliteiten van innovation Space beschikbaar te maken voor alle studenten van de TU/e. Uiteindelijk duurde dat vijf jaar. “Zelfs bij zo’n succesvolle innovatie gaat niet alles vanzelf”, merkte Iske op.
Voorzitter bestuur wint eerste prijs
Aan het eind van de dag reikte minister Dijkgraaf de Hogeronderwijspremies uit aan innovatieve hbo en wo projecten. Het winnende team uit het hbo was Pulsed van Fontys Hogeschool. De leden van Pulsed creëeren een werkomgeving met design-based learning als centraal principe. Uit het wo won het project Schaping Responsible futures van de Universiteit Twente; een masterprogramma waar studenten met actuele maatschappelijke vraagstukken werken. Klaasjan Visscher, ook voorzitter van het bestuur van het ComeniusNetwerk, werkte mee aan dit project. De winnaars kregen ieder 1,2 miljoen euro uitgereikt.
Volgens Dijkgraaf moeten docenten en onderwijsteams genoeg ruimte krijgen om te innoveren. “Mooi dat we met deze prijs onderwijstoppers in het zonnetje zetten. Ik hoop dat deze projecten ook breder uitgerold kunnen en gaan worden, daar hebben we allemaal wat aan”, aldus Dijkgraaf.
