Nieuwe KNAW-president wil geen karikatuur maken van Erkennen en Waarderen
Bij de presidentswissel van de KNAW werd er ruim aandacht besteed aan bedreigde wetenschappers en aan de discussie over Erkennen en Waarderen. De vertrekkende president Ineke Sluiter hoopt dat genderstereotypering er niet toe kan leiden dat vrouwen minder vaak onderzoeksaanvragen mogen doen omdat zij beter zouden zijn in onderwijs. De nieuwe president, Marileen Dogterom, hoogleraar biofysica aan de TU Delft, roept vooral op om van de discussie over Erkennen en Waarderen geen karikatuur te maken.
Een verdorde bodem daar zitten niet veel worteltjes in
Bij haar afscheidsrede ging Sluiter in op de problemen rondom tijdelijke financiering van onderzoek. “Keer op keer blijkt dat onze overheid er beter in is om in één keer een grote emmer met geld om te draaien. Steeds incidenteel in plaats van structureel, en met de opdracht het razendsnel weg te zetten. Dat laatste is het voornaamste probleem. Een verdorde bodem, daar zitten niet veel worteltjes in; die heeft maar beperkte opnamecapaciteit, waardoor optimale besteding van de overdaad vrijwel onmogelijk is. We kunnen het niet vasthouden. Impulsfinanciering vereist ook een visie voor de lange termijn.”
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Een ander belangrijk aandachtspunt tijdens het Presidentschap van Sluiter was de discussie rondom Erkennen en Waarderen. Volgens Sluiter blijven excellentie en topprestaties daarbij van cruciaal belang. “Niet iedereen hoeft alles te doen, maar het geheel moet meer zijn dan de som der delen. De specifieke taak die individuele teamleden op zich nemen en toegewezen krijgen hoort dan centraal te staan in hun beoordeling en waardering. Het uiteindelijke doel blijft het leveren van het best mogelijke werk in een omgeving waarin veilig en met trots en plezier gewerkt kan worden. Zijn topprestaties in onderzoek nog steeds belangrijk? Ondenkbaar toch dat dit niet zou zijn. Dat is ook wat beoordeeld wordt als je een onderzoeksproject indient. Dat laatste hoeft misschien niet iedereen te doen, bijvoorbeeld als iemands hoofdtaak of kracht ligt bij leiderschap, onderwijs of outreach.”
Pas op voor genderstereotypering bij Erkennen en Waarderen
Anderzijds moet je bij zo’n aanpak ook oppassen voor ongewenste neveneffecten, zo waarschuwde Sluiter. “Die zouden kunnen optreden als bijvoorbeeld genderstereotypering een rol gaat spelen in het aanmoedigen van sommigen om onderzoekaanvragen te doen, terwijl tegen anderen wordt gezegd: ’jij bent zo goed met de studenten, jij hoeft geen onderzoeksaanvragen meer te schrijven, dat scheelt ons ook in de werkdruk.’ U mag zelf invullen hoe dat plaatje eruit kan komen te zien.”
Toch begrijpt Sluiter dat er vragen zijn rondom Erkennen en Waarderen, waar het de betekenis voor de internationale positie van de Nederlandse wetenschap betreft. “Excellentie is geen vies woord. Verschillende wetenschapsgebieden hebben verschillende behoeftes en verschillende manieren om naar prestaties te kijken. De KNAW is bij uitstek het gremium dat de wetenschap in de volle breedte overziet en waar we kunnen zorgen dat maatwerk en de menselijke maat steeds mogelijk blijft. Erkennen en Waarderen gaat uit van prachtige principes, maar de devil is in the details. Hoe doe je recht aan zorgen over de internationale status van de Nederlandse wetenschap of de impact van het hele programma op de kwaliteit van wetenschap?”
Wilde persoonlijke verdachtmakingen in ons parlement
Hoewel de crisis rondom corona al een tijdje achter ons ligt, blijft de afzwaaiende KNAW-president zich zorgen maken over de bedreiging van wetenschappers. “Wij horen zelfs in ons parlement wilde persoonlijke verdachtmakingen van wetenschappers die zich de afgelopen jaren onvermoeibaar hebben ingezet om de coronacrisis te bestrijden. Het zijn geluiden die het open debat over wat we kunnen leren uit de bestrijding van de crisis en wat er beter kan ernstig belemmeren en wetenschappers in gevaar brengen.”
Volgens Sluiter is vaak nog te stil rondom dit onderwerp. “Wij hebben afgelopen jaren wetenschappers opgeroepen om pal te staan voor die collega’s die vanwege hun bijdrage aan het publieke debat via de sociale media geïntimideerd en bedreigd werden. Zo roep ik nu ook parlementariërs, wetenschappers en de overgrote maar al te vaak zwijgende meerderheid van onze medeburgers op om te laten merken hoe onacceptabel dit gedrag van een volksvertegenwoordiger is. Bescherm en verdedig de persoon van onze wetenschappers, ook als je inhoudelijk kritiek op ze hebt. Inhoudelijke kritiek is helemaal geen punt, daar zijn we aan gewend. Maar gratuite persoonsbeschadiging is buiten de orde.
Het is ingewikkeld discussiëren met vuilspuitende Kamerleden
Volgens Sluiter is het ook onmogelijk discussiëren met Kamerleden die zich op deze wijze uitlaten over wetenschappers. “Het is een trieste constatering dat die oproep opnieuw hard nodig blijkt. Het is namelijk ingewikkeld discussiëren met vuilspuitende Kamerleden, omdat ze in feite niet in gesprek zijn met de rest van de Kamer maar aan het zenden zijn naar hun aanhang in de maatschappij, over de hoofden van de mede-Kamerleden heen.”
Via een videoverbinding had oud-president van de KNAW en thans minister van onderwijs, Robbert Dijkgraaf, ook nog een aantal warme woorden voor Sluiter. “Het is een groot genoegen om je vandaag toe te mogen spreken. Dat doe ik als oud-president, als snurkend Akademie-lid en natuurlijk ook in mijn nieuwe hoedanigheid als minister.”
Ook Dijkgraaf bedankt de afzwaaiende president voor de rol die zij gepakt heeft bij de intimidatie van wetenschappers. “Je bent heel sterk voor de feiten gaan staan, maar ook voor diegene die de feiten brengen. Je hebt je sterk uitgesproken tegen intimidatie van wetenschappers die juist met heel moeilijke boodschappen komen, maar die maatschappelijk aangevallen worden. Je hebt daar ook de verschillende instellingen hard op aangesproken.”
Hopelijk vinden we onze minister hier blijvend aan onze zijde
Aan het eind van de Akademiemiddag in het Trippenhuis viel het de beurt aan de nieuwe President van de KNAW, Marileen Dogterom, om een tipje van de sluier te geven van haar beleidsdoelstellingen. “Allereerst zal ik mij blijven inzetten voor het verbeteren van ons wetenschapsbestel. Samen met onze kennispartners moeten we blijven pleiten voor een gezonde financiële basis, die liefst meer buffercapaciteit en lange termijnperspectief krijgt zodat jonge mensen creatief kunnen zijn en het niet steeds hollen en stilstaan is door overmatige projectificering van het onderzoek. Hopelijk vinden we onze minister hier blijvend aan onze zijde.”
Ook de nieuwe KNAW-president, die biofysicus is, ging in op de discussie over Erkennen en Waarderen, een discussie die zij omarmt. “Het traject Erkennen en Waarderen beschouw ik als een ingeslagen weg die duidelijk een kant op wijst, namelijk die van de toekomst. Het allerbelangrijkste wat wij moeten doen is ruimte geven aan talent, en dat talent mag en moet divers zijn. Kwaliteit erkennen en waarderen is hard werken dat gaat niet alleen door naar cijfertjes te kijken, maar naar mijn mening ook niet door daar helemaal niet naar te kijken. Dus laten we in dit dossier geen karikatuur maken van elkaars standpunten en de tijd nemen om hier een heel mooi verhaal van te maken.”
