Rekenkamer: effect van Nationaal Programma Onderwijs niet te achterhalen
Tijdens woensdag gehaktdag, de derde woensdag in mei, worden de jaarverslagen van de verschillende ministeries openbaar en gecontroleerd door de Algemene Rekenkamer.
Al eerder wees de Rekenkamer erop dat de miljardeninvestering van 8,5 miljard euro om onderwijsachterstanden als gevolg van de coronamaatregelen weg te werken, het zogeheten Nationaal Programma Onderwijs (NPO), niet transparant is. Die boodschap wordt door de Rekenkamer nu nog wat pregnanter naar voren gebracht. “De ministers hebben de doelen van het NP Onderwijs onvoldoende duidelijk gemaakt. Daarom zal na afloop van het programma niet kunnen worden beoordeeld of deze grote investering in het onderwijs het gewenste effect heeft gehad.”
Dit kan nooit beoordeeld worden, zegt Rekenkamer
De Rekenkamer heeft grote zorgen over de controleerbaarheid van deze uitgaven, zo stelt het instituut in het verantwoordingsonderzoek. “We vinden het zorgelijk dat miljarden aan publiek geld worden uitgegeven aan een programma waarbij het behalen van de doelen nooit beoordeeld zal kunnen worden.”
Het ministerie van OCW heeft in 2021 49 miljard euro uitgegeven. Dat is 15,2 procent van alle overheidsuitgaven. De meest fundamentele kritiek van de Rekenkamer heeft betrekking op de miljarden die zijn uitgegeven voor het Nationaal Programma Onderwijs.
Tegemoetkoming voor de groei
Studenten in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs (mbo en hbo) en het wetenschappelijk onderwijs (wo) ontvangen als onderdeel van het NPO vijftig procent korting op hun les-, cursus- en collegegeld. Verder ontvangen onderwijsinstellingen in het mbo, hbo en wo via aanvullende bekostiging een extra bedrag als een tegemoetkoming voor de groei van studentenaantallen. Het hbo kreeg uit het NPO 530 miljoen euro en het wetenschappelijk onderwijs 410 miljoen euro.
De wekelijkse nieuwsbrief is nog korte tijd gratis te ontvangen. De voorwaarden vindt u hier.
Doordat OCW vooraf geen duidelijke en concrete doelen en indicatoren voor de besteding van het geld heeft opgesteld, is er te weinig zicht op de resultaten van de inzet van dit extra geld. Daarbij komt dat de communicatie van de minister leidde tot onduidelijkheid op scholen over de tijd waarbinnen zij het geld mochten besteden, waardoor zij dit geld minder effectief inzetten, oordeelt de Rekenkamer.
Rekenkamer: doelen kunnen nooit beoordeeld worden
De Rekenkamer beseft dat het niet eenvoudig is om op korte termijn goede indicatoren te kiezen om het succes van onderwijsbeleid te kunnen toetsen. “Maar wij vinden het zorgelijk dat er miljarden aan publiek geld worden uitgegeven aan een programma waarvan nooit beoordeeld zal kunnen worden of de doelen behaald zijn. Temeer omdat wij een soortgelijke conclusie al verschillende keren hebben getrokken.”
De aanbeveling van de Rekenkamer is dan ook om bij nieuw beleid betere doelen te formuleren. “In dit onderzoek zien we dat het ontbrak aan een helder en concreet doel over de gewenste kwaliteit en uitkomsten van het NP Onderwijs. Om binnen het onderwijs beter op publiek geld te gaan sturen is het nodig dat de minister concrete, meetbare doelen voor het gehele onderwijs opstelt, ook buiten tijden van crisis. Dit maakt het makkelijker om met scholen af te spreken welke informatie zij leveren om beter zicht te krijgen op de doelmatige besteding van (extra) geld.”
Bij DUO vergrote kans op hacks
Een ander thema dat ieder jaar terugkeert bij het verantwoordingsonderzoek is de dataveiligheid bij uitvoeringsorganisatie DUO. Ook dit jaar constateert de Rekenkamer dat te veel mensen autorisaties hebben om aanpassingen te doen in systemen terwijl ze daarop niet het recht hebben. Dit vergroot de kans op hacks en veranderingen die van buitenaf kunnen worden doorgevoerd op de bekostiging van onderwijsinstellingen of in de studiefinanciering.
Als veel medewerkers onnodig hoge rechten hebben, kunnen hackers zich sneller verspreiden en ongezien blijven. Ook kunnen individuele medewerkers wijzigingen doorvoeren zonder dat zij daar de juiste rechten voor hebben.
