Waarom zou een student nog naar de campus komen?
De sluitingen van het hoger onderwijs tijdens de coronacrisis vielen veel studenten zwaar. Vereenzamend in studentenkamers en verstoken van een uitgaansleven namen de psychische klachten waarmee veel studenten al worstelden nog verder toe. De heropening van de onderwijsgebouwen heeft echter niet tot een stormloop op zitplaatsen en dampende collegezalen geleid. Integendeel, veel studenten blijven weg, berichtte RTL onlangs. In een blog voor het Trimbos Instituut geven Barend Last (Universiteit Maastricht) en Jolien Dopmeijer (Trimbos Instituut) verklaringen en mogelijke oplossingen.
Psychische klachten tijdens coronacrisis verergerd
Last en Dopmeijer wijzen erop dat Nederland niet het enige land is dat kampt met gedemotiveerde en wegblijvende studenten; ook in het Belgische en Ierse onderwijs doet dit fenomeen zich voor. De twee deskundigen zoeken daarom in de breedte naar mogelijke verklaringen en presenteren er drie: studentenwelzijn, sociale en academische integratie, en de waarde van de campus in het onderwijs.
Welzijn hangt samen met motivatie en studiegedrag, aldus Last en Dopmeijer, en met het welzijn van veel studenten is het niet goed gesteld. Hadden veel studenten voor de coronacrisis al psychische klachten, dan zijn die klachten tijdens de coronacrisis nog verergerd. “Zo berichtte een consortium van het Trimbos-instituut, RIVM en GGD GHOR Nederland in een onderzoek uit 2021 onder meer dat de helft van de bevraagde studenten (n=28.000) psychische klachten ervoer, zoals angst en somberheid, en 80% van de studenten eenzaamheid ervaart”, schrijven ze. “Deze klachten waren overigens al bekend vóór corona. In ditzelfde onderzoek werd duidelijk dat veel studenten een toename van deze klachten ervoeren als gevolg van de coronacrisis en coronamaatregelen.”
Waarom naar de campus komen als je het thuis kunt volgen?
Ook het gebrek aan sociale en academische integratie van de generatie studenten die tijdens de coronacrisis is begonnen met studeren kan een oorzaak zijn van hun wegblijven nu het hoger onderwijs weer open is. Vooral van academische integratie, een ervaren verbondenheid met zowel de instelling als de opleidingen en de docenten, is de afgelopen jaren te weinig sprake geweest. Vanzelfsprekend heeft ook de sociale integratie, de mate waarin studenten zich verbonden voelen met elkaar, geleden onder de coronacrisis. “Het probleem van de halfvolle klassen kan dus mogelijk verklaard worden doordat studenten minder binding (en dus: integratie) ervaren met school en studiegenoten”, schrijven Last en Dopmeijer.
De derde mogelijke oorzaak die de twee deskundigen benoemen is de veranderde plaats van de campus in het onderwijs. Dit kan gevolgen hebben voor de toekomstige topografie van het hoger onderwijs. Volgens Last en Dopmeijer hebben studenten in de afgelopen jaren ervaren dat pure kennisoverdracht ook middels online colleges kan plaatsvinden. “Waarom zouden zij daarvoor naar locatie komen, als zij de colleges of lessen ook gewoon thuis op de bank kunnen volgen?” Dat geeft studenten ook nog eens de mogelijkheid om colleges effectief versneld te bekijken en beluisteren.
“Als we het onderwijs nog op dezelfde manier verzorgen als voor corona, heeft het voor sommige studenten weinig zin meer om te komen.”
Daarnaast zijn studenten door het afstandsonderwijs gewend geraakt aan een hoge mate van flexibiliteit, iets dat zij naar eigen zeggen willen behouden. “Waarom zou een student nog naar de campus komen, als alles wat hij of zij moet doen om een diploma te halen ook gewoon op afstand kan?”, vragen Last en Dopmeijer daarom. “Als we het onderwijs nog op dezelfde manier verzorgen als voor corona, heeft het voor sommige studenten weinig zin meer om te komen.”
Studenten moeten meerwaarde zien van college op campus
Op basis van de mogelijke oorzaken voor het wegblijven van studenten dragen Last en Dopmeijer mogelijke oplossingen aan. Daarbij benadrukken ze dat de coronacrisis een behoorlijke kater heeft veroorzaakt die langere tijd zal doorwerken. Docenten zouden het welzijn van studenten echter kunnen bevorderen door ook over hun eigen negatieve ervaringen tijdens de coronacrisis te spreken en die zodoende te normaliseren en door goed te luisteren naar studenten. Op instellingsniveau zou serieus werk kunnen worden gemaakt van de psychische klachten die studenten met zich meedragen – iets waarvoor de 8,5 miljard euro uit het Nationaal Programma Onderwijs mede bestemd is.
Verder kunnen instellingen werk maken van de academische en sociale binding van studenten door veel en structureel daaraan gerelateerde activiteiten te organiseren. Tevens opperen Last en Dopmeijer om de introductieperiodes voor eerstejaars studenten ook aan te bieden aan studenten die in de afgelopen jaren geen normale introductietijd hebben gehad.
De meest structurele oplossingen betreffen de rol van de campus en het fysieke onderwijs. “Als de leeractiviteiten op locatie niet goed zijn afgestemd op de beoogde leeruitkomsten en geplande toetsing bestaat het risico dat studenten zich niet goed kunnen motiveren om mee te doen”, schrijven Last en Dopmeijer. “Als studenten kunnen slagen voor het vak door alleen de slides te bekijken en een eindtoets te maken, is dat de weg van de minste weerstand. Studenten moeten de meerwaarde inzien van een college of les volgen op locatie, en dit betekent dat die activiteit ook daadwerkelijk die meerwaarde moet hebben.”
Negeren van geleerde lessen doet studenten tekort
Uit zowel de sluiting van het fysieke hoger onderwijs tijdens de coronacrisis als de halflege collegezalen nu zijn lessen te trekken die vragen om handelingen, concluderen Last en Dopmeijer. “Studenten hebben de flexibiliteit van studeren op afstand ervaren, en willen bepaalde elementen graag behouden. Instellingen in het mbo, hbo en wo kunnen het zich daarom niet veroorloven terug te gaan naar hoe het was vóór corona. De geleerde lessen negeren en terugkeren naar hoe het was, doet de huidige studenten tekort.”
