Kabinet wil werken met leeruitkomsten in gehele hoger onderwijs
In reactie op het wetsvoorstel dat het werken met leeruitkomsten in het hoger onderwijs moet verankeren stipte de Adviesafdeling van de Raad van State aan dat het onderliggende experiment nog niet is afgelopen. Daarom zou het wetsvoorstel uitgaan van premature resultaten. In haar respons op dat advies legt het kabinet echter uit dat de deelnemende opleidingen in het derde jaar (van de minstens vier jaar durende opleidingen) zijn beoordeeld door de NVAO. Op dat moment zou er genoeg duidelijk zijn over de gerealiseerde kwaliteit en kon tevens worden ingegrepen voordat studenten een diploma kregen.
“De NVAO-panels hebben naar aanleiding van deze beoordelingen een reële inschatting kunnen maken van het toekomstige, gerealiseerde eindniveau van afgestudeerden”, schrijven de ministers Dijkgraaf en Wiersma (die Leven Lang Ontwikkelen in zijn portefeuille heeft). “Unaniem hadden de panels vertrouwen in het te realiseren vereiste eindniveau.” Waar volledige accreditatie al mogelijk was werd het eindniveau in alle gevallen als voldoende beoordeeld. Kortom, de resultaten waarop het wetsvoorstel leunt zijn misschien vroeger dan gebruikelijk maar niet prematuur, aldus het kabinet.
Leeruitkomsten niet voor voltijdopleidingen
Een ander punt van zorg van de Raad van State betrof het voornemen om het werken met leeruitkomsten voor het gehele hoger onderwijs te verankeren in de WHW. Nochtans is alleen binnen duale en deeltijdopleidingen in het hbo geëxperimenteerd met deze werkwijze. Het kabinet heeft nu gehoor gegeven aan de oproep om het wetsvoorstel alleen op duale en deeltijdsopleidingen te betrekken.
Dat betekent overigens niet dat het werken met leeruitkomsten bij voltijdopleidingen buiten de bedoeling van dit kabinet komt te liggen. “De regering zal daarnaast in de komende periode haar instrumentarium heroverwegen en de tijd nemen om een nadere visie te ontwikkelen op het werken met eenheden van leeruitkomsten in voltijdopleidingen, mede in het licht van Leven Lang Ontwikkelen en flexibilisering”, schrijven de betrokken ministers.
Zowel in het hbo als het wo werken met leeruitkomsten
Het wetsvoorstel moet het werken met leeruitkomsten in duale en deeltijdopleidingen echter wel mogelijk maken voor opleidingen in zowel het hbo als het wo. Ook op dat punt uitte de Adviesafdeling haar zorg; er is immers alleen in het hbo geëxperimenteerd en een wo-opleiding zou daarvan zodanig verschillen dat de resultaten niet met recht gegeneraliseerd kunnen worden. Het kabinet is echter een andere mening toegedaan. Zowel de duur als de studentpopulatie van opleidingen in het wo is even divers als die van de opleidingen die zijn meegenomen in het experiment (duale of deeltijds Ad’s, hbo-bacheloropleidingen en hbo-masteropleidingen), schrijven de ministers.
Ook het globale onderscheid in oriëntatie van het hbo (professioneel) en het wo (academisch) vraagt niet om een nieuw of uitgebreider experiment, vindt het kabinet. Het verschil in oriëntatie heeft “naar de opvatting van de regering niet direct impact op de vraag of academisch onderwijs op basis van eenheden van leeruitkomsten mogelijk is.”
Alleen flexibiliseren binnen strakke kaders
De zorg dat flexibiliteit en differentiatie ten koste gaan van de samenhang in het curriculum – een zorg die ook door GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld werd geuit – is volgens het kabinet niet nodig. De flexibiliteit krijgt namelijk vorm binnen kaders en waarborgen die de samenhang van curricula bewaken. De eis daartoe in artikel 7.3 van de WHW blijft ook bij het werken met leeruitkomsten gelden, verzekeren, de ministers. Daarnaast zijn de eindkwalificaties van een opleiding voor alle studenten gelijk, ongeacht een keuze voor een flexibele route.
“Op dat onderwijsaanbod en op de tentaminering en examinering zijn de gebruikelijke kwaliteitsborgen van toepassing”, schrijven de ministers daarbij. “Dit geldt ook voor de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de examencommissie van de opleiding.” Daarmee weerleggen ze de kritiek van de Adviesafdeling dat het studieplan van een student en diens begeleider, waarin ook de wijze van toetsing wordt vastgelegd, effectief de Onderwijs- en examenregeling (OER) vervangt. Een studieplan moet echter altijd binnen het kader van de OER passen, benadrukken de ministers. “Het studieplan is geen instrument waarmee afgeweken mag worden van de OER.”
Leeruitkomsten verruiming van begrip ‘opleiding’
Een meer technische zorg van de Adviesafdeling betrof de vraag in hoeverre een ‘eenheid van leeruitkomsten’ gelijkstaat aan het begrip ‘onderwijseenheid’ in de WHW. Volgens de Adviesafdeling zijn die twee begrippen te verschillend om een noemer te kunnen delen. Het kabinet is het daarmee oneens. “Een opleiding is en blijft namelijk een samenhangend geheel van onderwijseenheden. Met dit wetsvoorstel expliciteert de wetgever slechts dat het begrip onderwijseenheid ruimer kan worden opgevat. De eenheden van leeruitkomsten zijn een bijzondere verschijningsvorm van de onderwijseenheden. De betekenis van het begrip opleiding gaat daarbij naar de mening van de regering niet verloren”, schrijven de ministers.
Daarnaast betekent de eis van een vastgestelde eindkwalificatie niet dat elke weg daarheen hetzelfde verloop moet hebben, benadrukken ze. Eerder wees WHW-architect Peter Kwikkers al op de flexibiliteit die de WHW biedt; ook de ministers schrijven dat opleidingen in de afgelopen tijd “veelzijdiger zijn geworden dan de wettelijke bepalingen doen vermoeden. Een opleiding kan nu ook al voorzien in verschillende routes, afstudeertrajecten en bijzondere programma’s, en bovendien variëren in de aangeboden keuzevakken, minoren, stages en uitwisselingen.”
Kleine aanpassing, wetsvoorstel blijft staan
Hoewel Dijkgraaf en Wiersma sommige delen van het wetsvoorstel van een ruimere toelichting hebben voorzien, heeft het kritische advies van de Raad van State dus niet tot grote aanpassingen van het wetsvoorstel zelf geleid – de beperking van het werken met leeruitkomsten tot duale en deeltijdopleidingen daargelaten. “Hoewel de regering begrip heeft voor hetgeen de Afdeling opmerkt over de uitgevoerde evaluatie van het experiment, is de regering van mening dat op basis van de onderzoeksresultaten en uitgevoerde evaluaties er geen overwegende bezwaren zijn om het huidige experiment – dat ziet op deeltijd en duale ho- opleidingen – wettelijk te verankeren voor deeltijd en duaal hbo en wo”, concluderen de ministers.
