Marnix van Rij gaat de fiscale opleidingen hervormen
Er is al langere tijd maatschappelijke onrust over problemen met de onafhankelijkheid van de fiscale opleidingen aan Nederlandse universiteiten. In zowel de Eerste als de Tweede Kamer zijn daarover opmerkingen gemaakt.
Academische titels worden misbruikt
Zo stelde Pieter Omtzigt eind vorig jaar in de Kamer dat de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB), waarvan de leden vaak ook een aanstelling hebben aan een universiteit, zich wel heel eenzijdig interesseren in bepaalde onderwerpen. “Nou NOB, jullie hebben tien jaar lang over die hele toeslagenaffaire nooit een vraag gesteld. Het gaat altijd over de Venootschapsbelasting, want daar verdienen jullie ongelooflijk veel geld mee. De gewone burger kan je echt geen moer schelen”, zei Omtzigt toen. Volgens het Kamerlid worden academische titels misbruikt doordat fiscalisten onder hun academische titel alleen aandacht vragen voor onderwerpen die henzelf baten opleveren.
De nieuwsbrief is exclusief toegankelijk voor medewerkers van onze partners.
Henk Nijboer van de PvdA stelde zelfs dat belastingontwijking deels mogelijk wordt gemaakt omdat de rollen van belastingadviseurs en wetenschappers door elkaar lopen. “Het is een grote kluwen”, zei hij. “Belastingontwijking, de wetgeving, de fiscaliteit die niet voldoet, de belangen, de hoogleraren fiscale economie die voor een groot deel een positie hebben in de adviespraktijk.”
Kompas van fiscalisten wijst niet altijd naar het noorden
Ook in de Senaat werden er zorgen geuit over de onafhankelijkheid van wetenschappers op het gebied van fiscaal recht. Peter Ester, senator voor de ChristenUnie, vroeg zich of het moreel kompas van fiscalisten met een aanstelling aan de universiteit wel goed is afgesteld. “Ik doel op de discussie die onlangs is aangezwengeld door twee jonge Leidse hoogleraren fiscaal recht. Zij wijzen erop dat het moreel kompas van fiscalisten niet altijd naar het noorden wijst, zoals de Pandora Papers duidelijk hebben gemaakt. Belastingadviseurs zijn voortdurend op zoek naar mazen in de fiscale wetgeving om hun cliënten via financieel geknutsel en vaak agressieve constructies aan belastingvoordelen te helpen. Meer dan de helft van de hoogleraren fiscaal recht blijkt ook een bijbaan in de commerciële fiscale adviessector te hebben.”
Na deze opmerkingen ontstond er wat ergernis bij Peter Essers, CDA-senator, fiscalist en hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg. “We hebben het vaak over parttime-hoogleraren. Ik weet dat heel veel van hen ongelofelijk hard werken om hun studenten bij te staan, en dus ook veel meer doen dan op grond van hun aanstelling van ze zou moeten worden verwacht.”
Een hele beroepsgroep wordt in de hoek gezet
De CDA’er nam het op voor zijn beroepsgroep en zei dat er te vaak makkelijke verwijten worden gemaakt. Hij vroeg daarbij of de ChristenUnie bereid is om die nuance mee te nemen. “De discussie is een beetje uit de hand gelopen doordat alle focus wordt gelegd op die parttimers die een dubbele pet hebben, zonder aan te geven wat nou precies het probleem is en waar dat nou precies zit. Daarmee wordt een hele beroepsgroep van parttime-hoogleraren in de hoek gezet.”
Deze politieke discussies speelden zich nog af voordat verschillende media met onthullende verhalen kwamen over de verwevenheid van wetenschappers met de adviespraktijk. In Amsterdam moest een hoogleraar opstappen en tevens had Nieuwsuur aangetoond dat verschillende leerstoelen aan universiteiten, onder andere in Tilburg, betaald werden door belastingadviesbureaus zonder daar transparant over te zijn.
Deze kritiek heeft oud-belastingadviseur en momenteel staatssecretaris belastingen, Marnix van Rij, niet ongemoeid gelaten, zo schrijft hij aan de Kamer in een brief over zijn beleidsprioriteiten. “Juist met het oog op de toekomst wil ik ook het onderwijs en de (beroeps)opleiding niet onbenoemd laten. Het gaat hierbij om de opleidingen fiscale economie en fiscaal recht waar de toekomstige belastingexperts worden opgeleid. Bij deze opleidingen geldt dat het in mijn ogen niet alleen zou moeten gaan om de uitleg van de wet, maar juist ook over de discussie over de bedoeling erachter.”
Opleidingen gebaat bij een ruimere blik
De staatssecretaris ziet dat er in zijn oude beroepsgroep veel belangenconflicten zijn tussen de beroepsgroep van adviseurs en de universiteit. “Ik ben ervan overtuigd dat fiscale opleidingen erbij gebaat zijn als er nog meer ruimte komt voor het bredere maatschappelijke perspectief en voor tegendenkers en tegenspraak.”
Hierbij speelt ook het vraagstuk van de onafhankelijkheid van wetenschappers, schrijft Van Rij aan de Kamer. “Vaak hebben zij ook een andere werkgever in bijvoorbeeld de belastingpraktijk of bij de overheid. Ook is er soms sprake van een externe financiering waarbij de transparantie daarover niet altijd maximaal is. Hierdoor krijgen studenten nuttige praktijkkennis mee, maar is vaak de kritiek dat hierdoor hun perspectief gekleurd wordt.”
Hoewel hij geen concrete plannen noemt, wil hij wil met de sector in gesprek om het vertrouwen van de samenleving in het belastingstelsel weer te herstellen. “Ik vind het belangrijk om deze discussies verder te brengen en samen met de belastingpraktijk en de onderwijssector te werken aan meer maatschappelijk vertrouwen in het belastingstelsel. Maatschappelijk verantwoord gedrag van alle partijen is daarbij essentieel. Genoemde stappen waardeer ik positief, maar zijn nog niet het eindpunt.”
